“ኣንቲ ጓለይ እዚኣስ ዘማሪት ድያ ወይስ ኣዝማሪት?” 13 ክፋል

 ትምህረተ ሊቃውንትን ብዛዕባ ትውፊት

 

እወ ቤተ ክርስቲያን ካብ ነቢያት ናብ ሓዋርያት፡ ካብኡ ናብ ሓዋርያነ አበው፡ ብድኅሪኡኦም ድማ ሰማዕታት ብደሞም ሊቃውንት ኸኣ ብትምህርቶም ኣንጻር ዓላውያን ነገሥታትን መናፍቓንን ብምውጋእ እዮም ኣጽኒሖምልና። ስለዚ ካብዚ ብምቕጻል ሊቃውንተ ቤተ ክርስቲያን ብዛዕባ ትውፊት ካብ ዝጸሓፉልና ትምህርቲ ንመልከት፦ 

ቅዱስ ባስልዮስ ዓቢይ  “ዘይተጻሕፉ ትውፊታት ምቕባል ንሓዋርያት ተኣማንነት ምዃኑ እኣምን እየ” ይብል።  ደጊሙ ኸኣ “ካብቶም ቅድሜና ዝነበሩ ካህናት ስርዓትን ሕግና ዝተቐበልና ስለ ዝኾንና፡ ምስ ናታቶም ሓደ ብዝኾኑ ቃላት ምስጋና ነቕርብ” እናበለ ምስጋናና ካብቶም ቀዳሞት ብትውፊት ዝወረስናዮ ስለ ዝኾነ ሓደ እዩ። ቅዱስ ባስልዮስ ነዚ ቓል እዚ ዝተዛረቦ፡ ኣብ ራብዓይ ክፈለ ዘመን እዩ። ኣብዚ ሕጂ ዘላ ቤተ ክርስቲያንውን ናታቶም ምስጋና ተመስግን ምህላዋ፡ ንጥንታውነታን ርትዓውነታን ዘነጽር እዩ። ምኽንያቱ ሕጂውን እንተኾነ፡ ነብጽሖ ዘለና ውዳሴ ማርያም ኣብ ራብዓይ ክፍለ ዘመን በዓል ቅዱስ ኤፍሬም ዘብጽሕዎ ዝነበሩ ጸሎት እዩ። ቅዳሴ ማርያምውን በዓል ኣባ ሕርያቆስ ዝቕድሶ ዝነበረ ቕዳሴ እዩ። ስለዚ ንሕናውን ምስ ቅዱስ ባስልዮስ ኴንና “ምስጋናኦም ምስጋናና፡ ጸሎቶም ጸሎትና፡ ቅዳሴኦም ቅዳሴና፡ ሥርዓቶም ሥርዓትና ትምህርቶም ትምህርትና፡ መዝሙሮም ድማ መዝሙርና እዩ” ንብል። 

ቅዱስ ዮሓንስ አፈወርቅ ኸኣ “ሓዋርያት ብቓል ብምዝራብ እንተላይ ደኣ እምበር ብጽሑፍ ጥራይ ከም ዘይመሃሩ ከረድእ ከሎ፡ ናይ ቅዱስ ጳውሎስ ቃል ብምጥቃስ ከምዚ ይብል፦  “ብቓልና ይኹን ወይ ብመልእኽትና ዚተመሃርኩሞ ትውፊት ሓዙ’ ብምባል ቅዱስ ጳውሎስ ዝተዛረቦ ቃል የረጋግጸልና። ክልቲኦም ማለት ዚተጻሕፉን ዘይተጻሕፉን ንትምህርቲ ሃይማኖትን ንድኅነትን ኣድለይቲ እዮም። ስለዚ ናይ ቤተ ክርስቲያን ትውፊት ምትእምማን ዚግባእ ምዃኑ ሓቂ እዩ” ይብል። 

ኣውሳብዮስ ዘቂሣርያውን “ኣብ ቤተ ክርስቲያን ተዓቂቦም ዘለዉ ትምህርተ ሃይማኖታት ስብከታት ገሊኦም ብጽሑፍ ገሊኦም ግና ብትውፊት ናይ ሓዋርያት ዚተዋህቡ እዮም። ክልቲኦም ተመሳሳሊ ሥልጣን ኣለዎም። ብዛዕባ ምምሥራት ቤተ ክርስቲያን ዋላውን ውሑድ ፍልጠት ዘለዎ ሰብ ነዚ ኺቃወም ኣይክእልን እዩ። ዘይተጻሕፉ ልማዳት ኵላቶም ኣየድልዩን እዮም ኢልና ምስ ንድርብዮም፡ ብጣዕሚ ኣገደስቲ ዝኾኑ ናይ ወንጌል ክፋላት ክንስእኖም ኢና። ትምህርትና ድማ ባዶ ኪኸውን እዩ” ይብል። ቀጺሉ ድማ “ብኢሱስ ክርስቶስ ዝኣምኑ ኵላቶም ብትእምርተ መስቀል ከማዕትቡ ኸም ዘለዎም ኣበይ ተጻሒፉ? ኪንጽልይ ከለና ገጽና ናብ ምብራቕ ኪንገብር ከም ዘለና ኣበይ ተጻሒፉ? ነቲ ወይኒን ኅብስተ ቊርባንን ንኽልውጠልና ንመንፈስ ቅዱስ ምሕታት (ብዛዕባ ቅዳሴ) ኣበይ ተጻሒፉ? በዚ መሠረት ብምስማዕ ዚተመሃርናዮ ውን ብዙሕ ስለ ዘሎ ወንጌል ወይ ናይ ሓዋርያት መጽሓፍ ብዝጠቐስዎ ጥራሕ ኣይንውሰንን ኢና። ንኣገልግሎት ጥምቀት ነቲ ማይ ንባርኾ። ነቲ ዝጥመቕ ንምቕባእ ነቲ ዘይቲ ንባርኾ፡ እዚ ዅሉ እዚ ኣበይ ተጻሒፉ? ነዚ ዅሉ እዚ ዚተመሃርናዮስ ብምሥጢራዊ ትውፊትዶ ኣይኮነን? ብሜሮን ኪንቅባእ ከም ዘለና ኣበይ ተጻሒፉ? እቲ ዚጥመቕ 3 ጊዜ ኣጥሕል ኣውፅእ ምባል ኣበይ ተጻሒፉ? ካልኦት ምስ ጥምቀት ምትኅኃዝ ዘለዎም ነገራት ከም ንሰይጣንን መላእኽቱን  ምኽሓድ..” ይብል።

ናይ ቤተ ክርስቲያንን ትውፊት ክሳዕ 5ይ ክ/ዘ

ክሳዕ 451 ዓ/ም ናይ ቤተ ክርስቲያን ትውፊት ሓደ ነይሩ። ብድኅሪኡ ግና ካብ ግሪኽ ናብ ምዕራብ ዘለዉ ምዕራባውያን፡ ካብኡ ንምብራቕ ዘለዉ ድማ ምብራቓውያን ተባሂሎም ትውፊቶም ከይተረፈ ተፈላልዩ። ገለ ካብ ፍልልዮም ንምጥቃስ “ምዕራባውያን ዝተጸርበ ሓወልቲ ኪጥቀሙ ኸለዉ፡ ምብራቓውያን ግና ሥዕሊ ይጥቀሙ”

ትውፊት ንሥርዓተ ቤተ ክርስቲያን ዝገበሮ ኣስተዋጽኦ

1. መጽሓፍ ቅዱስ ብትውፊት ኢና ረኺብናዮ

2. ብትውፊት ናይ ቤተ ክርስቲያን ንዋየ ቅድሳትን፡ ሥርዓተ ቤተ ክርስቲያንን ናባና በጺሑ እዩ።

3. ብትውፊት ቅኑዕ ናይ መጽሓፍ ቅዱስ ትርጕም ናባና በጺሑ

ንመጽሓፍ ቅዱስ ይኹን ንጉባኤያት ቤተ ክርስቲያን ጥንቶም ትውፊት እዩ። ማቴ 2፡23  ዕብ 12፡21 2ይ ጢሞ 3፡8