ቅዱስ ዮሐንስ አፈወርቅ ሕይወቱን ትምህርቱን 4ይ ክፋል

ኣብ መወዳእታ ቅዱስ ዮሐንስ አፈወርቅ ኣብ መበል 21 ክፋል ስብከቱ ጳጳስ ፍላቭያን ካብ ንጉሥ ቴዎዶስዮስ ምሕረት ሒዙ ከም ዝመጸ ንሕዝቢ ኣበሰረ። ኣብቲ መድረኽ ድማ ናብ ንጉሥ ዚተላእኸ ናይ ልመና ደብዳቤ ኣንበበሎም። እዚ ደብዳቤዚ ንጉሥ ቴዎዶስዮስ ከም ዝነብዕ ዝገበረ ደብዳቤ ኾይኑ ኣብቲ ናይ ምርቓቕ ሥራሑ ናይ ቅዱስ ዮሐንስ አፈወርቅ ኢድ ዘለዎ ይመስል። እቲ ተፈጢሩ ዚነበረ ሽግር ኣብ ናይ ቅዱስ ዮሐንስ ናይ ምምሃር መሥርሕ ወሳኒ ተራ ነበሮ። ኣብቲ ኣጨናቒ ኩነታት ካብኣቶም ከይተፈልየ ስለ ዘጸናንዖምን ስለ ዝመሃሮምን እቶም ሕዝቢ ንቅዱስ ዮሐንስ አፈወርቅ ናይ ልቦናኦም ኣፍ ደገ ክሳዕ መወዳእታ ዝኸፈቱሉን ብድኅርዚ ዝኾነ ነገር እንተበሎም፡ ነቲ ዝበሎም ኵሉ ንምቕባል ልቦም ንዕኡ ልስሉስ መሬት ዝኾነሉን ኩነታት ነበረ። 

ንድኻታት ምጽዋት ምሃብን ንሽጉራት ምዝካርን ከም ዝግባእ ኣትሪሩ ይምህር ነበረ። ብዛዕባ ናይ ድኻታት መንፈሳውን ንዋታውን ነገራት ብጣዕሚ ይሓስብን ዝከኣሎ ዘበለ ዅሉ ይገብርን ነበረ። ሃብትን ሥልጣንን ጸግዒ (ደገፍ) ብምግባር ንዝፍጸሙ ግፍዕታት ኣጥቢቑ የወግዝ ነበረ። ድኻ ክግፋዕ ምስ ዝርኢ ካብቲ ዝተገፍዐ ድኻ ንላዕሊ ኮይኑ ብምሕዛንን ብምቑርቋርን፡ ነቲ ግፍዒ ዝፈጸመ መንነቱ ብዘየገድስ ይግሥፆ፡ ነቲ ዝወሰዶ ንኽመልስን ዝሠርሖ ጌጋ ፈሊጡ ካብ ክፉእ ግብሩ ንክምለስን ድማ ይመኽሮ ነበረ። እዞም ካብ 386-398 ዚነበሩ ዓመታት ቅዱስ ዮሐንስ አፈወርቅ ወንጌል ኣብ ምምሃር መዳይ ዓቢይ ሥራሕ ዚሠርሓሎም፡ ክሳዕ ሎሚ ዘለዉ ኣዝዮም ብጣዕሚ ፍቱዋት ዝኾኑ ናይ መጽሓፍ ቅዱስ ትርጓሜያትን ካልኦት ተዛመድቲ ሥራሓት ዚሠርሓሎም ወርቃውያን ጊዜያት ነበሩ።

ናይ ሕይወቱ ቅድስናን ናይ ትምህርቱ ተፈታውነት ዝጸበቐን ዝሰመረን ውህደት ፈጠሩ። ካብ ዝኾነ  ጊዜ ንላዕሊ ዋላ ሓደ ክወዳደሮ ብዘይከኣል ኩነታት ብጣዕሚ ስብከቱ ናይ ቤተ ክርስቲያን ናይ ስብከት ኣደባባይ ኣማዕረገ። ብሓፈሻ ኣብ ኣንጾኪያ ዚነበሮም ዓመታት ብዙሕ ሥራሕ ዚሠርሓሎምን ኣብ ሕይወቱ ሕጉስ ዚነበረሎም ጊዜያት ነበሩ ክበሃል ይከኣል። ብዙኃት ናይ ቅዱሳት መጻሕፍቲ ናይ ትርጓሜ ሥራሓትን ዚተፈላለዩ ጽሑፋትን ዚሠርሖም ካብ ናይ ዲቁና ጊዜኡ ጀሚሩ ኣብ ኣንጾኪያ ኣብ ዚነበረሎም ኣብ ውሽጢ እዞም 16-17 ዓመታት እዩ።

ናይ ኣንጾኪያ ቤተ ክርስቲያን ዚነበረትሉ ኩነታት

ናይ ኣንጾኪያ ቤተ ክርስቲያን ንሰማንያን ሓሙሽተን ዓመታት ዝኣክል (ካብ 330-415 ዓ.ም) ብኑፋቔን ብምፍልላይን ትሕመስ ነበረት። ኣርዮሳውያን እቶም ቀንዲ ሕማም ርእሲ ዝነበሩ ክኾኑ ኸለዉ፡ ኦርቶዶክሳውያን ንባዕሎም ውን ኣብ ክልተ ተመቒሎም ነበሩ። ናይዚ ሽግር መበገሲኡ እንታይ ነበረ?

 ካብቶም ብ325 ዓ.ም ኣብ ኒቅያ ዚተጋብኡን ንኣርዮስን ኣርዮሳውነትን ካብ ዘወገዙን ናይቲ ጉባኤ መራሕቲ ካብ ዚነበሩን ሓደ ናይ ኣንጾኪያ ጳጳስ ኤዎስጣቴዎስ ነበረ። ንሱ ንኣርዮሳውያን ብቓልን ብጽሑፍን ዝዋግኦም ዚነበረ ናይ ቅዱስ ኣትናቴዎስ ሓጋዝን ኃያል ኦርቶዶክሳውን ኣቦ ነበረ። እንተ ኾነ ግና ድሕሪ ጉባኤ ኒቅያ ድሕሪ ቁሩብ ጊዜ ኣርዮሳውያን ናይ መንግሥቲ ደገፍ እናረኸቡ ስለ ዝኸዱ፡ ነቶም ኦርቶዶክሳውያን ኣቦታት ብሰበብ እናመኻነዩ ካብ መንበሮም ከሳድድዎም ከለዉ፡ ኤዎስጣቴዎስውን እዚ ዕጫዚ በጺሕዎ ብ330 ዓ.ም ብትእዛዝ ንጉሥ ቆስጠንጢኖስ ናይ ኣንጾኪያ መንበር ከም ዝገድፍ ተገብረ። ኣብ ልዕሊ እቲ ዘኽብርዎን ዝፈትዉዎን ኣቦኦም ብዝተገብረ ግፍዒ፡ ናይ ኣንጾኪያ ምእመናን ኵናት ክሳዕ ምልዓል በጺሖም እኳ እንተ ነበሩ፡ ንሱ ግና ነዚ ገዲፎም ኣብ ኦርቶዶክሳዊ እምነቶም ጥራይ ክጸንዑ መኺርዎም ምስ ብዙኀት ካህናት ብጸጥታ ናብ ስደቱ ከደ። ናቱ ተኸተልቲ ኣብ ኣንጾኪያ “ኤዎስጣቴዎሳውያን” ተባሂሎም ብምፍላይ፡ ብኣርዮሳውያን ንዝተሾሙ ጳጳሳት ኣይንቕበልን ኢሎም ጸንሑ።

 ኣብ ጊዜ ኤዎስጣቴዎስ ኣንጾኪያ ቀንዲ ናይ ኦርቶዶክሳውነት መነሃርያ ኮነት። እንተ ኾነ ግና ንሱ ምስ ተሰደደ ኣብ ቦታኡ ዚተተክኡ ኣርዮሳዊ ዝምባለ ዝነበሮምን ሓደ ሓደ ድማ ብግልጺ ኣርዮሳውያን እናኾኑን መጽኡ። ኣብቲ ቤተ ክርስቲያን ምስ ኣርዮሳውያን ኣብ ከቢድ ቃልሲ ዚነበረትሉ ጊዜ፡ ከም ሃይማኖት ናይቶም ዝሽየሙ ሰባትን ከም ድጋፍ ናይ ነገሥታትን ኣብ መንበር ናይ ኣንጾኪያ ቀቀልጢፍካ ምውራድን ምድያብን ይርአ ነበረ። ኤዎስጣቴዎስ ኣብ ስደት ከሎ ድሕሪ ሙማቱ ብ360 ዓ.ም ጉባኤ ተጌሩ ብስምምዕ ናይ ኵላቶም  መላጥዮስ ንናይ ኣንጾኪያ መንበር ክመርሕ ንሱ ኣብ ዘይብሉ ተመርጸ። መላጥዮስ ቅኑዕን ንጹሕን ዝኾነ ጽኑዕ ሃይማኖታዊ ኣቦ ነበረ። እቲ ሓድሽ ዝተሾመ መላጥዮስ ናይ ሕዝቢ ኣኽብሮትን ፍቕርን ረኸበ። ናይ መጻኢ ቅዱስ ዮሐንስ ኣፈወርቅን ቅዱስ ጎርጎርዮስ ዘእንዚናንዙ ቅዱስ ጎርጎርዮስ ዘኑሲስ ቅዱስ ባስልዮስ ዘቂሣርያን ኵላቶም የኽብርዎን የመስግንዎን ነበሩ። እቶም ብስም ኤዎስጣቴዎስ ዝጽውዑ ግና፡ መላጥዮስ ብስምምዕ ድኅሪ ምምራጹውን ከምቲ ዝቐደመ ኣይንቕበልን ብምባል ብዝተፈለየ ጉጅለኦም ቀጸሉ።

ኣርዮሳዊ ዚነበረ ንጉሥ ቁንስጣ ብዙኀት ጳጳሳት ንኽርከቡ ብምዕዳም፡ ኣብ ኣንጾኪያ ዓቢይ ጉባኤ ብምድላው መላጥዮስ ከም ዝምህር ገበረ። እዚ ድማ ንመላጥዮስ ንምፍታን ኢሉ እዩ። ጳጳስ መላጥዮስ ድማ ዓሚቚ ናይ መጽሓፍ ቅዱስ ፍልጠት ከም ዘለዎ ንጹር ኮይኑ ብዝተራእየሉ ኩነታት ኦርቶዶክሳዊ እምነቱ መስከረ። እቶም ሕዝቢ ድማ ብትምህርቱ እሞ ኸኣ ነቲ ኣርዮሳዊ ንጉሥ ከይፈርሐ ኦርቶዶክሳዊ ሃይማኖቱ ብምምስካሩ ኣዝዮም ተሓጎሱ። ኣርዮሳውያን ግና ንዕኡ ንምብቃል ጊዜ ኣይወሰደሎምን። ኣርዮሳዊ ንጉሥ ቁንስጣ ሰበብ ደልዩ ነቲ ገና ኣብ መንበሩ እኳ ሓደ ወርሒ ዘይተቐመጠ ጳጳስ መላጥዮስ ኦርቶዶክሳዊ ብምዃኑ ጥራይ ኣሳደዶ። እዚ ናይ መላጥዮስ ስደት ነቲ ኣብ መንጎ ናይ ኣንጾኪያ ኦርቶዶክስ ቤተ ክርስቲያን ንነዊሕ ጊዜ ዝጸንሐ ምፍልላይ ምኽንያት ኮይኑ ነበረ። ጳውሊኖስ ዚተባህለ ካህን ንኤውስጣቴዎሳውያን ክመርሕ ከሎ፡ ፍላቭያንን ዳያድርስን ድማ ናይቲ ኣብ ስደት ዚነበረ ናይ መላጥዮስ መጓሰ ይሕልዉ ነበሩ።

ኣብ ኣንጾኪያ ኣብ ነፍሲ ወከፍ ቤተ ሰብ ሓደ ብስም መላጥዮስ ይስየም ነበረ። ምስሉ ድማ ኣብ ናይ ኣጻብዕቲ ቀለቤትን ኣብ መንደቕ ናይ ገዛን  ወዘተ ይሠኣል ነበረ። ድኅሪ ቁሩብ ኣዋርሕ ንጉሥ ቁንስጣ ብሃንደበት ምስ ሞተ፡ ንዕኡ ተኪኡ ዚነገሠ ንጉሥ ጁልያን ነቲ ናይ ቁንስጣ ናይ ስደት ኣዋጅ ብምስዓር እቶም ዚተሰደዱ ኣቦታት ነናብ መንበሮም ከም ዝምለሱ ገበረ። መላጥዮስ ድማ ናብ ናይ ኣንጾኪያ መንበሩ ተመልሰ። እንተ ኾነ ግና ብምኽንያት እቲ ተፈጢሩ ዚጸንሖ ምፍልላይ እቶም ኩነታት ኣሸገርቲ ኮይኖም ረኸቦም። ኣብ 362 ዓ.ም ናይ እስክንድርያ ጉባኤ ነቲ ፍልልይ ንምእላይን ዕርቂ ንምፍጣርን እኳ እንተ ፈተነ ኪቐንዖ ግና ኣይከኣለን። ክልቲኦም ወገናት ካብቲ ሒዞምዎ ዘለዉ መርገጺ ፈልከት ዘይብሉ ኮኑ። ንኽልቲኦም ወገናት ንምትዕራቕ ይፍትኑ ናይ ዝነበሩ ሰባት ኣፍልጦ ምስኣንን ዘየድሊ ድፍኢት ምልዓልን እቲ ፍልልይ መመሊሱ ገፍሐ፡ ናይ ሰላምን ናይ ሓድነትን ተስፋ ድማ እናረሓቐ ከደ። ብናይ ኵላቶም ስምምዕ ዚተመረጸ ጳጳስ መላጥዮስ ክሳዕ ዝምለስ ካብ ምጽባይ፡ ንተደጋጋሚ ሕቶታቶም ኢድ ብምሃብ፡ መላጥዮስ ኣብ ስደት ኣብ ዝነበረሉ ካግሊያሪ ዚተባህለ ምስ ክልተ ካልኦት ብምዃን፡ ነቲ ንናይ ኤዎስጣቴዎሳውያን ጉጅለ መራሒ ዚነበረ ንጳውሊኖስ ጳጳስ ጌሩ ሾሞ። እዚ ጥንቃቐ ዝጎደሎ መሥርሕ ብጣዕሚ ዘሕዝን ነበረ፡ ምኽንያቱ ነቲ ፍልልይ ካብቲ ዘለዎ ደረጃ ብዝኸፍአ ብምግዳድ መፍትሒኡ መመሊሱ ሸናኸሮ።

መላጥዮስ ሕጂውን በቲ ኣቐዲሙ ባዕሉ ካብ ስደት መሊስዎ ዚነበረ ከሓድን ቀንዲ ጠበቓ ናይ ኣምልኾ ጣዖትን ዝነበረ ብንጉሥ ጁልያን (361-363 ዓ.ም) ደጊሙ ተሰደ።.....ይቕጽል