ትምህርተ ጾም ዘኦርቶዶክስ መበል 31 ክፋል

ዚተርግመት በለስ መን እያ፧

1ይ. ቤተ እስራኤል

 እዛ በለስ ምስላኡ ካብ ኦም በለስ ተመሃሩ፡ ጨናፍራ ምስ ለምለመ ቆጽላ ውን ምስ ጠጥዐ ክረምቲ ከም ዚቐረበ ትፈልጡ ኢኹም ከምኡ ድማ ንስኻትኩም እዚ ኵሉ ምስ ርኤኹም ናብ ኣፍ ቤት ምቕራቡ ፍለጡ" ዚተባህለላ ቤተ እስራኤል እያ።(ማቴ 24፡32-33) "በለስሰ ቤተ እስራኤል ይእቲ" ከም ዚበላ ቅዱስ ያሬድ "ዚተረግመት በለስ" ቤተ ኣይሁድ እዮም። ቅዱስ ኣውጉስጢን ውን እዚኣ በለስ እዚአ ንናይ ኣይሁድ ጉባኤ ትምሰል፡ ንሳቶም ብቖጽሊ ዚተመሰሉ ኵሉም ናይ ነቢያት ትንቢታት ኣለዎም፡ ፍረ ምግባር ግና የብሎምን (ዮሐ 8፡34….) ፍረ መንፈስ ቅዱስ ዘይብሎም ድማ መንግሥተ ሰማያት ኣይኣትዉን ገላ 5፡22 ምርጋማ ድማ ነዚ ይመስል። ኣብ ኢሳ 5፡6 "ውን እስራኤል ተረጊማ እያ።

 ጐይታ ናብኦም መጸ "ቆጽሊ" ጥራይ" ጸኒሕዋ። ቆጽሊ ናይ ሃይማኖት ምሳሌ እዩ፡ ጐይታና ኣብ ማቴ 24 "ህድማኹም ብጊዜ ክረምቲ ከይከውን ተጠንቀቑ" ዚበለና ክረምቲ ቆጽሊ እምበር ፍረ ዘይርከበሉ ጊዜ ስለ ዝኾነ እዩ። እዚ ማለት ድማ ሃይማኖት ጥራይ ሒዝኩም ብዘይ ፍረ ማለት ብዘይ ምግባር ከይትጸንሑ፡ ደቂ ኣብርሃም ኢና ምባል ደቂ ተዋሕዶ ኢና ምባል ጥራይ ኣየድሕንን እዩ ኪብልና ስለ ዚደለየ እዩ።(ዮሐ 8፡34-38)

 ስለዚ ቤተ ኣይሁድ ድማ ብቖጽሊ ዚመሰለ ሕግታትን መጻሕተ ነቢያትን እኳ እንተ ነበሮም ምግባሮም (ፍሬኦም) ግና መጺጽ ነበረ(ኢሳ 5፡1-5) በዚ ድማ እታ በለስ ቆጽሊ ደኣ እምበር ፍረ ኣይነበራን ይብል። ነቢይ እንባቆም ውን ነዚ ብዛዕባ እዛ በለስ እዚኣ ከምዚ ይብል"ኦም በለስ ኣይክትዕምብብን ኣብ ኣታኽልቲ ወይኒ ፍረ ኣይኪህብን ፍረ ኣውሊዕ ኪጠልም ግርሁ ምግቢ ኣይኪህብን እዩ ኣባጊዕ ካብ ደምበ ኪጠፍኣ ኣሓ ውን ኣብ ደምቤታት ኪሳኣና እየን፡ ኣነ ብእግዚአብሔር ባህ ኪብል ብኣምላኽ ምድሓነይ ዕልል ኪብል እየ" እንባ 3፡17-19)

 ኣብ ወንጌል ሉቃስ ውን "ሓደ ሰብኣይ ኣብ ኣታኽልቲ ወይኑ እተተኽለት በለስ ነበረቶ፡ ፍረ ደልዩ ናብኣ መጸ ግናኸ ኣይረኸበላን እቲሓላዊ ኣታኽልቲ ወይኒ ከኣ እነሆ ካብዛ በል እዚኣ ፍረ እናደለኹ ሠለስተ ዓመት መጺአ ኣኢረኸብኩላን ቊረጻ ስለምንታይ ከ ንደምሪ ተባላሹ ኣላ በሎ፧ ንሱ ግና ጐኢታይ ወሰና ወሰና ክሳእ ዚዅስኵሳ ድዅዒ ክሳዕ ዚድኵዓ እዚኣ ዓመት እዚኣ ድማ ሕደጋ" (ሉቃ 13፡6-8) በሎ ይብል። አዛ ብለስ እዚኣ ውን ናይቶም ኣብ እምነት ኣለና እናብልና ፍረ ጽድቂ ምግባር ዚተሳእነና ሰባት እያ ትምሰል።

እዛ በለስ ምስላኡ ካብ ኦም በለስ ተመሃሩ፡ ጨናፍራ ምስ ለምለመ ቆጽላ ውን ምስ ጠጥዐ ክረምቲ ከም ዚቐረበ ትፈልጡ ኢኹም ከምኡ ድማ ንስኻትኩም እዚ ኵሉ ምስ ርኤኹም ናብ ኣፍ ቤት ምቕራቡ ፍለጡ”ዚተባህለላ ቤተ እስራኤል እያ።(ማቴ 24፡32-

ቅዱስ ኣውጉስጢን ውን እዚኣ በለስ እዚአ ንናይ ኣይሁድ ጉባኤ ትምሰል፡ ንሳቶም ብቖጽሊ ዚተመሰሉ ኵሉም ናይ ነቢያት ትንቢታት ኣለዎም፡ ፍረ ምግባር ግና የብሎምን (ዮሐ 8፡34….) 

28-29 ኦም በለስ ምስ ማርያም ሓፍቲ ሙሴ ብምንጽጻር

 ብዙኃት ካብ ቀዳሞት ሊቃውንት እዛ ዚተረግመት በለስ ንቤተ እስራኤል ከም ተመልክት ይገልጹ። ከምቲ ንሳ ፍረ ብዘይምፍራያ ዚተረግመት ኣይሁድ ድማ ብዘይ ምእማኖም ኣብ ትሕቲ መርገም ወደቑ። ኣብ መወዳእታ ግና ከምቲ ቅዱስ ጳውሎስ ዝበሎ ብዙኃት ካብ ኣይሁድ ናብ እምነት ኪመጹ እዮም /ሮሜ 11፡25-32/።

 ምስ ማርያም ኃፍቲ ኣሮንን ሙሴን ብምንጽጻርውን ከረድኡ ይፍትኑ እዮም። ከምቲ ማርያም ብለምጺ ምስ ተወቕዐት  “ሚርያም ድማ ኣብ ወፃኢ ሰፈር ሾብዓተ መዓልቲ ተዐጽወት። እቲ ሕዝቢ ኸኣ፡ ሚርያም ክሳዕ እትምለስ፡ ኣይነቐለን። ድሕርቲ እቲ ሕዝቢ ኻብ ሓጸሮት ተጓዕዘ፡ ኣብ በረኻ ጳራን ድማ ሰፈረ” ተባሂሉ ዚተጻሕፈ /ዘኁ 12፡16/። ኣይሁድ ድማ ካብ ናይ ዘይምእማን ለምጺ ክሳዕ ዝጸንሑ ካብ ድኅነት ወፃኢ ኮኑ፡ ከምቲ ማርያም ምስ ነጽሐት ምስ ሕዝባ ተሓዊሳ ጕዕዞ ዚተጀመረ ድማ ኣይሁድ ካብ ክሕደቶም ተመሊሶም ነቲ ዝሰቐሉዎ ጐይታ ኣሚኖም ኪምለሱ እዮም።

ኦሪገን፦ “ማርያም ነቶም ብለምጺ ናይ ዘይምእማን ዚተወቕዑን ኣሚኖም ክሳዕ ዝምለሱን ምስታ ዓለምለኻዊት ቤተ ክርስቲያን ክሳዕ ዝሕወሱን ድማ ኣብ ወፃኢ ሰፈር ዝጸንሑን  ቤተ ኣይሁድ ተመልክት” ብምባል ይገልጻ። 

 ቪክቶርያነስ እዚ ብወገን ምብራቕ ዝመጸ መልኣኽ “ነቢይ ኤልያስ እዩ” ይብሎ። ኣብቲ መጀመርታ ናይ መከራ ዘመን ናብዚ ኣለም መጺኡ ምስክርነቱ ብምሃብ ንሃሳዊ መሲሕ ዘሕፍሮን ንብዙኃት  ሓቂ ዝገልጽን ንሱ እዩ። ኣቐዲሙ ብነቢይ ሚልክያስ “ናይ ኣቦታት ልቢ ናብ ዉሉድ ናይ ዉሉድ ልቢ ናብ ኣቦታት ኪመልስ እዩ”(ሚል 4፡5) ተባሂሉ ተነጊሩ እዩ።  እዚ ማለት “ ኣብ መወዳእታ ዓለም ኣብ ምጽኣት ናይ ጐይታ ብዙኃት እስራኤላውያን በቲ ናይ ኤልያስ ምስክርነት ናብ እምነት ክርስቶስ ኪመጹ እዮም ማለት እዩ” 

ቅዱስ ኣምብሮስ “አምበሳ ቀቲሉ ዚኸደ ተመሊሱ ድማ ካብ ምንጋጋ ኣምበሳ መዓር ዚበልዐ ሳምሶም በቶም ንጐይታ ዚሰቐልዎ ኣብ መወዳእታ ዘመናት ግና ብክርስቶስ ዚኣምኑ እስራኤላውያን ይምሰል” ይብሎ።(ሮሜ 11፡16) 

 2ይ እዛ በለስ እዚኣ "ኃጢኣት" እያ" 

 በለስ ቆጽላ ሰፊሕ ከም ዝኾነ፡ ኃጢኣት ድማ መንገዳ ንብላዕ ንስተ ንደቅስ ንጻወት ንዓንድር ዚብል ሰፊሕ መንገዲ እዩ። ኃጢኣት ኣብዚ ምድሪ ኣስፋሕፊሓ ጸንሓቶ ዚበደለን ዘይበደለን ናብ ሲኦል ተውርዶም ኔራ(ሮሜ 5፡14-16) በለስ ኪትበልዖ እንከለኻ መጀመርታ ምቊር እዩ ጸኒሑ ግና ይጕምድደካ፡ ኃጢኣት ድማ ከምኡ ኪትጅምሮ እንከለኻ ጥዑም ኮይኑ እዩ ዚስመዓካ ደሓር ግና ብጥዕናኻ ብሓዳርካ ብገንዘብካ ብነፍስኻ ተጻዊቱ ኣብ ተስፋ ምቑራጽን ጥፍኣትን ኣውዲቑ ንሲኦል ዘውርድ እዩ።

 ቆጽሊ በለስ ሰፋሕ ከም ዝኾነት ኃጢአት ኣብዚ ምድሪ ኣስፋሕፊሓ ረኸባ፡ ናብኣ መጸ ማለት ኃጢኣተኛ ተባህለ፡ ፍረ ኣይረኸበላን ኣብኡ ግና ኃጢኣት ኣይተረኽበን ነታ በለስ ረገማ ንኃጢኣት ረገማ ኣዳም ናይ ኃጢኣት ልብሲ በለስ ተሸፊኑ (ዘፍ 3፡7) ጐይታና ንናትናኤል "ኣብ ትሕቲ በለስ ከለኻ ረኣኹኻ" ዚበሎ ውን "ሓጢአት ኣብ ልዕሌኻ ሰልጢና ርኣኽዋ" ማለቱ እዩ። "ዮሐ 1፡49) ነቶም ኣብ ትሕቲ ጸልማት ዚነብሩ ዘደንቕ ብርሃን ወጸሎም" ኢሳ (9፡2) ከም ዚተባህለ ግና እቲ ዘደንቕ ብርሃን ኢየሱስ ክርስቶስ "በኣንጻረ በለስ ረገማ ለኃጢኣት" ከም ዚብል ረጊሙ ኣጥፍኣ።

 ቅዱስ ጂሮም ውን "ከምቲ ናይ ለይቲ ጽልመት ብናይ ወጋሕታ ፀሐይ ዚጠፍእ ብሓንቲ ቃል ርግመት ነቐጸት" ከም ሰብነቱ ጠመየ ከም ኣምላኽነቱ ድማ ረጊሙ ኣንቀጻ እቲ ንኃጢአት ፍረ ከይትፈሪ ገይሩ ዚረገማን ዝኾነናን ኣምላኽና ይኽበር ይመስገን ኣሜን!!