ትምህርተ ጾም ዘኦርቶዶክስ መበል 33 ክፋል

8/ ንግሆ ጐይታ ኢየሱስ መጸ። እዚ ቕዱስ ወንጌል ንሱ ከም ዝመጸ ኺዛረብ እንከሎ ኣዝዩ ጽቡቕ እዩ። ምኽንያቱ ናይቲ ካብ ገነት ዚተሰደደ ኣዳም ነገሩ እዚ ስለ ዝኾነ። ጐይታ ኢየሱስ ናብታ ኣዳም ዝወደቐላ ቦታ፡ ናብታ ሃገር እቲኣ መጸ። ኦ! ፍቑር ኃወይ፡ ሃገር ክብል ክትሰምዖ እንከለኻ፡ እታ ናይ ሰማያውያን መኅደሪት ዝኾነተ ሰማያዊት ኢየሩሳሌም ደኣ እምበር፡ምድራዊት ሃገር ከም ዝኾነት ጌርካ ኣይትሕሰብ። ሓዋርያ ጳውሎስ “ሃገርና ኣብ ሰማይ እዩ” ከም ዝበለ።

9/ “ንግሆ ናብ ከተማ ኺምለስ ከሎ ድማ፡ ጠመየ”። ስለ ድኅነት ናይ ሰብ ደኣ እምበር፡ ሰብ ዝበልዖ መግቢ ኣይኮነን ዝጠመየ።ንሱ ባዕሉ ኣብ ቅዱስ ወንጌል፦“ብልዐይሲ ፍቓድ እቲ ዝለኣኸኒ ኽገብር ዕዮኡውን ክፍጽም እዩ” ከም ዝበለ /ዮሓ 4፡34/። ምኽንያቱ እቲ ዝኣመኖ ንዘለዓለም ኣይመውትን እዩ።

10/ “ንግሆ ናብ ከተማ ኺምለስ ከሎ ድማ፡ ጠመየ” ኣብ ጥቓ መገዲ ሓንቲ ኦም በለስ ርእዩ ናብኣ ኸደ። ናብኣ ምኻዱ ጽቡቕ እዩ። ኃሊፍዋ ኸይዱ እንተ ዝኸውን ናይቲ ዘይመውት ከይሲ ናይ ዲያብሎስ መኅደሪ ምኾነት ነይራ። እንተ ኾነ ግና ናብታ ኦም በለስ ከይዱ ፈጺሙ ኣጥፍኣ።

11/ ኣብዛ ኦም በለስ ንናትናኤል ረኣዮ እሞ፡ ጐይታና፦ “ፍሊጶስ ከይጸውዓካ እንከሎ ኣብ ትሕቲ በለስ እንከለኻ ረኣኹኻ በሎ።” ነዛ ዕፀ በለስ እዚኣ ነቢይ እንባቆም፦ “ናብ ካልኦት ኣሕዛብ ኣይወፅእን እየ፡ በለስውን ኣይክትፈርን እያ እሞ..” ኢሉ ዘኪርዋ ኣሎ። ንዘኬዎስ ኣብዛ ዕፀ በለስ እዚኣ ደይቡ ረኣዮ። ስለዚ ድማ “ቐልጢፍካ ውረድ” በሎ። ቅዱስ ወንጌል ጽቡቕ ኢሉ ኣሎ። በለስ ንምርኣያ ጽብቕቲ እያ። እንተ ኾነ ግና ነቲ ኣብ ልዕሊኣ ዚደየበ ንዘኬዎስ ኵሉ እያ ተርእዮ። ንሳ ነታ ናይ ክፍኣትን ናይ ኃጢአትን መዋፈሪ ዝኾነት ገፋሕ መገዲ (ፍቓደ ሥጋ) ምልክት እያ። ጐይታና ናብዛ ሰፋሕ መገዲ መጺኡ ኣጥፍኣ።

12/ ቈጽሊ በለስ ሰፋሕን ደስ እተብልን እያ። እታ ናብ ጥፍኣት ትወስድ መገዲ ኃጢአትውን ሰፋሕ ኣፍ ደገ እያ። ፍረ በለስ ኪትበልዓ እንከለኻ ጥዕምትን ምቅርትን እያ፡ ኃጢአትውን ኪትሠርሓ እንከለኻ ደስ ይብለካ፡ ምስ ሠራሕካያ ግና ከምታ በለስ መከራ እያ ተምጽእ። ኪትፍጽማ እንከለኻ ምቅርቲ ምስ ፈጸምካያ ግና መራር ስለ ዝኾነት ንኣኣ ካብ ምሥራሕ ህደም። ናይ ሰሎሞን ናይ ጥበብ መጽሓፍውን፦ “ከናፍር ኣመንዝራ ሰበይትስ መዓር ወለላ የንጠብጥብ፡ ኣፋ ኸኣ ካብ ዘይቲ ትልስልስ።መወዳእታኣ ግና ከም ዕረ መሪር፡ ክልተ ኣፍ ከም ዘለዎ ሴፍ ከኣ በሊሕ እዩ” በለ /ምሳ 5፡3-4/። ነቲ መዓር እቲ ኪትጥዕሞ ኸለኻ ንኣፍካን ንጐሮሮኻን ጥዑም እዩ፡ ብድኅሪኡ ግና ኣዝዩ ዝጓዳእ መሪር ኮይኑ ኢኻ ትረኽቦ። ኣመንዝራ ሰበይቲውን ዘረባኣ ልስሉስ እዩ። ካብ መዓርን ሽኮርን ዚጥዕም ዘረባ ትዛረብ። ካብኣ ግና መሪር ዝኾነ ሞት ብቕጽበት ይረኽበካ። ከምኡውን አርዌ ምድር (ተመን) ኣዘራርባኡ ጥዑም እዩ። ብተንኮል ግና መሪር ኮነ። ብልዒ ጥዑም እዩ፡ ምውዳቕ ግና መሪር እዩ። ስለዚ ካብዛ ምቁር ቃል ተዛሪባ ብመሪር መርዚ ግና ትቐትለካ ኣመንዝራ ሰበይቲ ህደም። ከምቲ ኤልያስ ካብታ ኣመንዝራ ኤልዛቤል ዝሃደመ፡ ንስኻ ድማ ካብ ሕማም ህደም ሕማም ዝተባህለ ድማ ኃጢአት እዩ።

13/ ጐይታና ኢየሱስ ክርስቶስ ምእንቲ እቶም ሕይወት ዚጠመዩ ሰባት ካብ ሰማይ መጸ። ናይዛ ዓለም መገዲ ኣዝዩ ሰፊሕ ኮይኑ፡ ንሰብ መሲሉ ረኸቦ። ናብኣ መጺኡ ኣቚጽልታ ሰፊሑን ለምሊማን ናይ ኃጢአት መገዲ ኾይናን ረኸባ። ናይ ሞት ፍረ ግና ገና ኣይፈረየትን ነበረት፡ ምኽንያቱ ወርኃቱ ናይ ፍረ ወርኃት ስለ ዘይነበረ። ሽዑ ናይ ፍረ ወርኃት ስለ ዘይነበረ ከምቲ ኣብ ወንጌል ዚተነገረ ፍረ ኣይነበራን። ስለዚ ከመይ ኢላ ደኣ እያ እዛ ዕፀ እዚኣ ናይ ሞት ፍረ ኺትፈሪ ትኽእል፧

14/ ጐይታናን መድኃኒናን ኢየሱስ ክርስቶስ፡ ሰባት ንምልዓልን ንምቕዳስን ናብዚ ዓለም መጸ፡ ስለዚ ድማ ፍረ ዘይብላ ኮነት። ሓዋርያ ቕዱስ ጳውሎስ “ካብ ኣዳም ክሳዕ ሙሴ ሞት ሠልጠኖም” ከም ዝበለ፡ ሞት ሠልጢንዎም እዩ /ሮሜ 5፡12/። ሙሴ ማለት ሕጊ እዩ። ብዛዕባዚ ድማ ቅዱስ ወንጌል ከምዚ እናበለ መስከረ፦ “ሙሴን ነቢያትን ኣለውዎም፡ ንኣታቶም ይስምዑ” /ሉቃ16፡29/። ስለዚ “ኣባኺ ንዘለዓለም ፍረ ኣይረኸብ” እናበለ ጐይታና ክርስቶስ ናብኣ መጸ። እዛ ኦም እዚኣ ጐይታና ኢየሱስ ክርስቶስ ቅድሚ ምምጻኡ ናይ ሞት ፍረ ኣፍርያ ነበረት። ጐይታና ድማ መጸ፡ ንሱ ዘተንሥኣና እዩ። ነታ ኦም ድማ ንዘለዓለም ፍረ ኣይረኸብኪ በላ። እታ ኦም ድማ ብኡብኡ ነቐጸት። መጽሓፍ “ኣታ ሞት፣ ፌራኻ ኣበይ ኣሎ∶ ኣታ ሲኦል፣ ጥፍኣትካ ኣበይ ኣሎ” ዝበሎ ድማ ተፈጸመ /ሆሴ 13፡14/።

15/ ወንጌላዊ እታ ኦም ዚለምለመትሉ ጊዜ ክርምቲ እዩ በለ። ኤልያስውን “ክረምቲ ከም ዝኾነ ዝነገሮም ሰይጣን ዘምጽኦ ኃጢአት ኣብ ውሽጣ ስለ ዝበቖለ እዩ” በለ። ቅድሚ ጐይታና ኢየሱስ ክርስቶስ ምምጽኡ፡ ሰብ ብምቕታል ብብልዒ ብመስተ  ብምቾትን ሕንቃቐን ርኹስ ኃጢአት ብምሥራሕን ንጣዖታት ብምግዛእን ርኹሳት መናፍስቲ ንሰባት ኣድኪሞምዎም ነበሩ። ብድኅርዚ ጐይታናን መድኃኒናን ሰላምናን ዝኾነ ኢየሱስ ክርስቶስ መጺኡ፡ ነቶም ናይ ሠናይ ተግባር ጸላእቲ ዝኾኑን ብብልዕን ብመስተን ብሕንቃቐን ብምፍታው ናብ ናይ ጥፍኣት ባሕሪ ዘጥሕሉን ርኹሳት መናፍስቲ ኣጥፍአ። መጸኡ ድማ ንእኩያት ፍትወታትን ርኹሳን ኃጣውእን ኣጥፍአ።ንህውከት (ንዘይ ምርግጋእ) ጸጥ ኣበለ። ነታ ዕፀ በለስ ኣንቂጹ፡ ነቲ ብብሩህ ሕይወት ብሃይማኖት ዚበቖለ ዕፀ መስቀል ተኸለልና።

 16/ እዚ ዝኸበረን ዚተዘርግሐን መስቀል፡ ሡሩ ኣብ ምድሪ ጫፉ ድማ ኣብ ሰማይ፡ ቈጽሉ ዘይረግፍ፡ ዕምበባኡ ንጥፍኣት ፍሪኡ ድማ ንሞት ዘይኮነ እዩ። ነቢይ ዳዊት ብዛዕባኡ ኺዛረብ እንከሎ፡ “ንሱ ኸምታ ፍሬአ በብጊዜኣ እትህብ፣ ቈጽላ ኸኣ ዘይረግፍ፣ ኣብ ወሰን ወሓዚ ማይ እተተኽለት ኦም” ዝበሎ እዩ /መዝ 1፡2/። እዚ ኦም እዚ ጥበብ ብዛዕባኡ ኺትዛረብ እንከላ፦ “ንዝኣምንዋ ኵላቶም ኦም ሕይወት እያ” በለት /ምሳ 3፡18/። ነቢይ ኤርሚያስውን ብዛዕባ እዛ ኦም እዚኣ ኸምዚ እናበለ ተዛረበ፦ “ስማ ኸይዝከር ነታ ኦም ምስ ፍሬኣ ነጥፍኣያ፡ ካብ ሃገር ሕያዋን ድማ ንመንቊሳ፡ ኢሎም ተወዓዓሉ” /ኤር 11፡119/።

17/ እቲ ብኅብስቲ ዝወሃበና ናይ ክርስቶስ ሥጋ ዕፀ ሕይወት ይበሃል። ጐይታ ነቲ ኅብስቲ ኣልዒሉ፡ “እዚ ምእንታኹም ንመደምሰሲ ኃጢአት ኣብ መስቀል ዝፍተት ሥጋይ እዩ” ከም ዝበለ /ማቴ 26፡26/። ነቶም ኣብ ንፋስ ዝውንጨፉ ኃያላን ኣጋንንቲ ኸጥፍእ፡ ናይ መንግሥተ ሰማያት መገዲ ንኸዳልወልናን ነቶም ዝኣምንዎ ነዚ ኦም እዚ ናብ ሰማያት ንምውፃእ መሳልል ገበሮ።

18/ ኦ! ኣኅዋተይ፡ ነዚ ዕፁብን ዘደንቕን ሥራሕ ኪትሰምዑ እንከለኹም፡ እቲ ሓቀኛ ጕንደ ወይኒ ክርስቶስ ኣብ ልዕሊኡ ዚተዘርጋሓሉ እዚ መስቀል እዚ ከም ዝኾነ ፍለጡ። ንሱ ንሰይጣን ሞትን ጥፍኣትን ንኣና ነቶም ንኣምኖ ግና ኦም ሕይወትን በደልና ዝድምሰሰሉ ናይ ዕረፍቲ ልብሲ ዚተጓናጸፍናሉን እዩ። ነዚ ምሥጢር እዚ ዝነግር ድማ እዚ ጥበበኛ ሰሎሞን እዩ። መኃልየ መኃልይ ኣብ ዚተባህለ መጽሓፉ “ኣብ ትሕቲ ጽላሎቱ ኪኃድር ፈተኹ” በለ። ምቁር ፍረ ድማ ኣብ ዘመንና ንመገብ፡ ነዛ ሕይወት እዚኣ ፈተዋ። ነቢይ ዳዊትውን “ክፉእ ካባይ ንኽርሕቕ ብኽንፊ ረድኤትካ ሠውረኒ” በለ።

19/ ኣቤት! እዚ ድንቂ ዓቢይ ሥራሕ እዩ። እዚ ምሥጢር እዚ ሓድሽ እዩ። ካብዚ ኦም እዚ ናይ ሕይወት ምንጪ ይፈስስ። እዚ መስቀል እዚ ጐይታና ጐድኑ ተወጊኡ ካብኡ ማይን ደምን ምስ ወፀ፡ ዝስተ ኾነ። ደም መስቀል ዝለበሶ ልብሲ እዩ። ካብ ጐድኑ ዝፈሰሰ ማይ ድማ ንምእመናን ዘይጠፍእ ፍረ ንኸፍሪ ኣብ ሥጋኡ ዚተራእየ እዩ። ስለዚ ንመስቀል ምስጋድ ይግባእ እዩ። ኣቤት! እዚ ዝተመስገነን ዚኸበረን ኦም፡ ነገሥታትን መኳንንትን መሳፍንትን ኵላቶም ዘኽብርዎ እዩ። ኣቤት! እዚ ኦም እዚ ንዅሉ ፍጥረት ወዲ ሰብ ዘጽንዕ ዚተመስገነ ክቡር መስቀል እዩ። ብኡኡ ብምምዕታብ ኣጋንንቲ ዝሃድሙሉ እዩ። እቲ ዚተረግመ ዲያብሎስ ዝስምብደሉ እዩ። መላእኽቲ የኽብርዎ፡ ሰማዕታት የመስግንዎ፡ ሓዋርያት ብዛዕባ ኽብሩ ይነግሩ፡ ቤተ ክርስቲያን ድማ ሽልማታን መልክዓን ትገብሮ፡ ንሱ ኸኣ እቲ ናይ ክብሪ በዓል ቤት ክርስቶስ ዚተሰቕለሉ እዩ። ንእኡ ከኃሊነት፡ ዕብየት፡ ጽንዓት ፍቕርን ሓድነትን ንጐይታና ምስ ናይ ባህርይ ኣቡኡ ምስ አብ ምስ ናይ ባህርይ ሕይወቱ መንፈስ ቅዱስን ለምን ዘወትርን ክሳዕ እታ ናይ መወዳእታ መዓልቲ ንዘለዓለም ብሓቂ ምስጋና ይኹኖ፡ ኣሜን!!!

ትምህርተ ጾም ዘኦርቶዶክስ መበል 32 ክፋል

 ርግመተ በለስ ብቕዱስ ዮሓንስ ኣፈወርቅ

/1/ ዓይኑ ናብታ ኣብ ጥቓ ዚተፈላለየ ምንጪ ማይ ዘለዎ ቦታ ዘላ ኦም ምስ ተዓዘበ፡ ብዛዕባኣ ደስ እናበለ ሰብ ናብኣ ይኸይድ። ነቶም መጻሕፍቲ ብምንባብ ዘስተውዕሉ ድማ ብኸምዚ እምስሎም ኣለኹ። ንሳቶምውን ብልቦናኦምን ብሓሳባቶምን ነዚ ስለ ዘስተውዕልዎ፡ ከማና ብሥጋ ንዘለዉ ይሰምዑ። ንቦም ዝኸበሩ መጻሕፍቲ ንምንባብ ይህንጠ።

/2/ ኣኅዋተይ ከምዚ ኺትኮኑ ይግብኣኩም። ሕጂ ውን ብጐይታና ኢሱስ ክርስቶስ ኣብታ ናይ ቢታንያ ዕፀ በለስ ዚተገብረ ድንቂ ተኣምር ስምዑ። ዋላ እኳ ብሥጋ ኣብኡ እንተ ዘይነበርኩ፡ ነቲ ሥራሕ እቲ ብልበይን ብመንፈሰይን እፈልጦ እየ። ናይ ጐይታና ናይ ኢየሱስ ክርስቶስ ፍቓድ፡ ኣብታ ዕፀ በለስ ዝገበሮ ነገር የንብብ።

/3/ እታ ዕፀ በለስ ጐይታና ኢየሱስ ክርስቶስ ናብኣ ቅድሚ ምምጽኡ፡ ለምሊማን ቈጽሊ ኣውፂኣን ነበረት። ጐይታና “ኣባኺ ፍረ ኣይረኸብ” ምስ በላ ብቕጽበት ደረቐት፡ ካብ ሡራ ድማ ተነቕለት። ቅዱስ ወንጌል ድማ ከምዚ በለ፦ “ንግሆ ናብ ከተማ ኺምለስ ከሎ ድማ፡ ጠመየ። ኣብ ጥቓ መገዲ ሓንቲ ኦም በለስ ርእዩ ናብኣ ኸደ። ቈጽሊ ጥራይ እምበር፡ ሓንቲ እኳ ኣይረኸበላን እሞ፡ ደጊም ኣባኺ ንሓዋሩ ፍረ ኣይፍረ፡ በላ። እታ ኦም በለስ ብኡብኡ ነቐጸት /ማቴ 21፡18-19። ነዚ ክሓስብ ከለኹ ፍርሃት ይኅዘኒ፡ ነዚ ቓል እዝን ነዚ ዘደንቕ ተግባራትን ንኽምርምር ክሓሰብ ከለኹ፡ ልበይ ይኽፈል። ናብዚ ድንቂ ዝኾነ ሥራሕ ምስ ተዓዘብኩ ፍሉይ ዝኾነ ሓሳብ ይረክብ። ዚተሠወረ ጽሑፍ ተጻሒፉዎ፡ ብዙኅ ዝዋጋኦም ዝኸበሩ ዕንቊታት ናብ ዝኃዘ ናይ ወርቂ ሳንዱቕ ከም ዝምልከትን፡ ካብ ብርሃን ናይቶም ኣብ ውሽጡ ዘለዉ ዕንቊታት ዚተላዕለ፡ ናብ ዘንጸባርቕ ወርቃዊ ሳንዱቕ ክርኢ ከም ዝደሊ ሰብ ይኸውን። ዳግማይውን ከምቲ ርእዩ ጽቡቕነቱ ንኽፈልጥን ነቲ ኣብ ውሽጡ ዚተጻሕፈ ምሥጢር ንኽርዳእን ከም ዝህወኽ ሰብ ይኸውን። ኣኅዋተይ! ኣብዚ ዕለት እዚ፡ እዚ ኽቡር ወንጌል ዝበሎን ንዅሉ ሰብ ዘረድኦ ዘሎን ብዓይነይ ምስ ረኣኹ ኣነውን ከምዚ እየ። ብልበይውን ናብኡ ተመልከትኩ። ነፍሰይ ነቲ ክቡር ወንጌል፦ “ንግሆ ናብ ከተማ ኺምለስ ከሎ ድማ፡ ጠመየ” ዝበሎ ዜናን ድንቂ ሥራሕን ንምፍላጥ ደለየት።

ኣቤት! እዝስ ክንደይ ይረቅቕ! ክንደይከ የደንቕ! እዚ ሓድሽ ነገር እዩ። እቲ ንዓለም ዝምግብን፡ ብኃሙሽተ እንጀራ ንኃሙሽተ ሽሕ ሰባት ዝመገበንዶ ጠመየ፧ እቲ ንማይ ወይኒ ኪኸውን ዝኣዘዘዶ ጠመየ፧ እቲ ኣብ ልዕሊ ባሕሪ ዚተጓዕዘ ኣእጋሩ ድማ ዘይጠልቀየዶ ጠመየ፧ እሞ ኢሳይያስ ደኣ ከመይ ኢሉ እዩ “እግዚአብሔር ንዘለዓለም ኣይጠምን እዩ፡ ኣይደክምን ድማ እዩ ዝበለ፧ ክርስቶስ ኣምላኽ ከም ዝኾነ ቅዱሳት መጻሕፍቲ ዝምስክርዎ እዩ። ወንጌላዊ ዮሓንስ “እቲ ቓል ብቕድሙ ነበረ፡ ቃል ኣብ እግዚአብሔር ነበረ፡ ቃል እግዚአብሔር ነበረ” ኢሉ ከም ዝተዛረበ (ክርስቶስ እግዚአብሔር እዩ)። እሞ እቲ ብመለኮቱ ንኃሙሽተ ሽሕ ሕዝቢ ዘጽገበ ኣምላኽ፡ ከመይ ኢሉ ብኣርኣያ ሰብ ጠመየ፧ ንእኡ ኵሉ ግሉጽን ብመለኮቱ ኣብ ኵሉ ቦታ ዝመልአን ክነሱ ደኣ ከመይ ኢሉ ናብታ ዕፀ በለስ ብፍቓዱ መጸ፧ ከምቲ ዘይፈልጥ ሰብ ናብታ ፍረ ዘይብላ በለስ ዝመጸ፡ ኣምላኽ ብምዃኑ ድማ ብቓሉ ረጊሙ ኣድረቓ። “ክሳዕ ዘለዓለም ኣባኺ ፍረ ኣይረኸብ” በላ። ትእዛዝ ምስ ነገር ወፀ። ብቕጽበት ድማ እታ በለስ ደረቐት። እቲ ቓል ናይ ሰብ ቃል እዩ፡ እቲ ሥራሕ ግና ናይ ኣምላኽ ሥራሕ እዩ።

/4/ ኦ! ኣኅዋተይ፡ እንተ ኾነ ግና ብዙኃት ካብ ተርጐምትን ተመራመርትን ብዛዕባ እዛ በለስ እዚኣ ተዛረቡ። ኣነውን ካባኻትኩም ዋላ ሓንቲ ዝኃብኦ ነገር የልቦን። ንስኻትኩም ምስማዕ ከም ዝከኣለኩም ኣነ ድማ ምዝራብ ከም ዝከኣለኒ መጠን ኪነግረኩም እየ። እዚ ቃል እዚ ካብቲ ክቡር ወንጌል ዚተዛረቦ ስለ ዘይንእስ ናይዚ ቓል በዓል ቤት ዝኾነ እግዚአብሔር ካብ ዝተሠወረ ምሥጢር ዝገለጸለይ መጠን ኪዛረብ እየ። እታ ዕፀ በለስ ትድረቕ ምስ በለዶ ኣይደረቐትን እያ፧ ብቕጽበት ፍረ ተውፅእ ክብላኸ ኣይምኸኣለንዶ፧ እንተ ኾነ ግና እታ በለስ እንታይ በዲላ፧ ምኽንያቱ እቲ ጊዜ ናይ ፍረ ጊዜ ኣይነበረን። ወርኃ ክረምት ከም ዝነበረ ወንጌላዊ ማርቆስ መስኪሩልና ኣሎ። እንተ ኾነ ግና እዚ ነገር እዚ ዓቢይ ከም ዝኾነ ስለ ዝረኣና ንጐይታና ክርስቶስ ብሓደ ወገን ኬኽብርዎ እንከለዉ፡ ብሓደ ወገን ድማ ይነቕፍዎ። ደረቐት ብዝብል ቃል የኽብርዎ፡ ንኣኣ ስለ ዝተቘጥዓ ድማ ይነቕፍዎ። እንተ ኾነ ግና ኣኅዋተይ ኣዝዩ ዓቢይ ምሥጢር እዩ፡ እዚ ሥራሕ እዚውን ካብ ልቢ ልዕል ልዕል ዝብል ሰማያዊ ሥራሕ እዩ።

5/ ብዙኃት ካብ ተርጐምቲ ናይ ኣይሁድ ጉባኤ ከም ዝኾነት ተዛረቡ። “ጐይታ ኢየሱስ ክርስቶስ ናይ ሃይማኖት ፍረ ኺረክብ ናብኣቶም ምስ መጸ ከም ዝለምለመት ቈጽሊ ብዘይካ መጻሕተ ኦሪትን ነቢያትን ኣይረኸበን” ይብሉ። ንናይ ኣይሁድ ጉባኤ ንዘለዓለም ፍረ ኣይረኸብኪ በላ፡ ብቕጽበት ድማ ደረቐት ይብሉ። ኣኅዋተይ! ካብዚ ትርጓሚ እዚ ዚተላዕለ ኣነ ፈራህኩ፡ ካብኣ ቊሩብ እንተ ተመራመርኩ ዝኽልክለኒ የብለይን እሞ፡ ከመይ ገይሩ እዩ ጐይታ ንናይ ኣይሁድ ጉባኤ ዝረገመ፧ ንሱ መርቑ ደኣ እምበር ኣይትርገሙ ዝበለና ከመይ ኢሉ ንናይ ኣይሁድ ጉባኤ ረጊሙ የጥፍእ፧ ንሱ ወዲ ሰብ ክርስቶስ “ንዝጠፍአ ክደሊ ደኣ እምበር ንምጥፋእ ኣይመጻኹን” ኢሉ ከም ዘይተዛረበ፡ ከመይ ጌርና ንናይ ኣይሁድ ጉባኤ ረጊሙ ኺንብል ንኽእል፧ አንዱም አንዱ ከምዚኣ ኣተረጓጉማ ዋላ እኳ ነገር እንተብዝኀ፡ ናይ ኣይሁድ ጉባኤ ካብ ሡራ ተነቒላ ደሪቓ ከመይ ኢላ ጠፊኣ እንተበለኩም፦ “ጽቡቕ ፍረ ዘለዎ ጨንፈር ሓዋርያ ጳውሎስ ካብ ጉባኤ ኣይሁድ ወፀልና” ንብሎ። ብዙኃት ንፈልጦም ከ ካብ ጉባኤ ኣይሁድ ዚተመለሱዶ ኣይኮኑን፧ ካባታቶም ኣይሁድ ብእምኒ ዝቐጥቀጥዎ ናይ ሰማዕታት መጀመርታ /ቀዳሜ ሰማዕት/ እስጢፋኖስዶ ኣይተረኽበን እዩ፧ ኣውይንን ሲኮርን ዚተባህሉ ኣርድእትን ካልኦት ብዙኃት ስማቶም ኣባና ፍሉጣት ዝኾኑ፡ ምሳና ኾይኖም ካብ ኣይሁድ መከራ ዚተቐበሉ ዚተጸልኡንዶ ኣይኮኑን፧ እንተ ኾነ ግና ክሳዕ ሎሚ እግዚአብሔር ካብ ወገን ኣይሁድ ምጽዋዕ ኣየቋረጸን። ሓዋርያ ጳውሎስ ኣብ መልእኽቱ ከምዚ ብምባል መስኪሩ ኣሎ፦ “እግዚአብሔርዶ ንወገናቱ ደርብይዎም እዩ፧ ኣይደርበዮምን። ኣነ ካብ ነገደ ቢንያም ዝኾንኩ ዘርኢ ኣብርሃምዶ ኣይኮንኩን እየ፧ ስለዚ እግዚአብሔር ነቶም ኣቐዲሙ ዚመረጾም ደቁ ኣይደርበዮምን። እንተ ኾነ ግና ኵሉ ምስ ተፈጸመ ኣሕዛብ ኣመኑ ኢሉ ተስፋኡ ሃቦም። ከምኡ ድማ ኵሎም እስራኤላውያን ኪድኅኑ እዮም”። ብናታቶም በደል ንኣና ይቕረ ክሳዕ ዝብለና፡ ኣብ ቅድሚ እግዚአብሔር ኣይሁድ ምእንታና ዚተደርበዩ ኣይኮኑን። ባዕሉ ጳውሎስ ከምዚ ኽብል መስኪሩ ኣሎ። “ኣቦታቶም ስለ ምምራጾም ኣኅዋትና እዮም። ምኽንያቱ ናይ እግዚአብሔር ጸጋ ንኣኣቶም ምጽዋዕ ኣይገደፈን።

6/ ኦ! ኣኅዋተይ፡ ሕጂውን ብዛዕባ ኣዳም ዚነግረኩም ቃል ኪፍጽመልኩም ደልየ ኣሎኹ። ኣዳም ኣብ ገነት ዕርቃኑ ምስ ኮነ በየናይ ቈጽሊ ገይሩ እዩ ዕርቃኑ ዚተሸፈነ፧ እዛ ቘጽሊ እዚኣ ከመይ ኢላ ከም ዚደረቐትዶ ርኢኻ፧ ኣዳም ዚተኸደና ዕርቃኑ ዚሸፈነላዶ ኣይኮነትን፧ ጐይታ ኢየሱስ ናብታ ዚለምለመት ቈጽሊ በለስ መጺኡ ዕርቃኑ ዝሸፈነላ ቈጽሊ ብቓሉ ኣንቀጻ። ንኣዳም ድኻ ኾይኑ ስለ ዝረኸቦ ንጹሕ ዝኾነ ናይ ብርሃን ክዳን ከደኖ። እዚ ብርሃን እዚ ድማ ካብ ማይን ካብ መንፈስ ቅዱስን ዚተሠርሐ እዩ። ነታ ቘጽሊ በለስ ኣንቂጹ ናይ ነፍሱ ድኅነት ሃቦ። ኣብቲ ተድላን ሓጐስን ዘለዎ ገነት፡ ፍጹም ዝኾነ ናይ ተድላን ናይ ሓጐስን ክዳን ተኸዲኑ፡ ከም መላእኽቲ ሕያው ኮይኑ እናነበረ እንከሎ ተመን ዘስሓቶ ኣዳም ከመይ ኢሉ ከም ዝደኃነ እዝክር።

7/ ኦ! ፍቱወይ፡ ኣቐዲምና ናብ ዚተዛረብናዮ ነገር ንመለስ፡ እቲ ኽቡር ወንጌል “ንግሆ ናብ ከተማ ኺምለስ ከሎ ድማ፡ ጠመየ” በለ። እቲ ለይቲ ኃሊፉ ምስ ነግሀ ጐይታ ኢየሱስ መጸ። ንዓለም ከተንሥኣ ድማ ፈተወ። ነቢይ “ከም ንግሆ ተዳልዩ ኪንረኽቦ ኢና” ከም ዝበለ፡ ጐይታና ኢየሱስ ክርስቶስ ናይ ንግሆ መጸ። ዓለም ጸልመተ። ሞት ድኅሪ ምልባሱ ንግሆ ምስ ኮነ ብፍቓዱ ናይ እግዚአብሔር ናይ ጐይተትነቱ ብርሃን ኣጽንዖም፡ ብኡ ብኡ ድማ ጸንዑ። ጸልማት ኣብ ዝኃደረሉ ኣብ ናይ ወዲ ሰብ ልቦና ብርሃን በርሀ። ናብቶም ሰይጣን ዝፈተኖምን ዝፈለዮምን ነፍሳት ናይ ሰባት ተጊሁ ናይ መለኮት ሙቐት  ምስ መጸ ነቢይ ዳዊት “ነቲ ቚሪ መን ይቃወሞ” ከም ዝበለ ካብ ሰይጣን ዝርከብ ናይ ኃጢአት ቊሪ ንናይ ሰባት ነፍሲ ፈልዩ ነበረ። ስለዚ እቲ ነቢይ “ውሽጣዊ ልቦናይ ኵላሊተይ ፈትን” በለ። ንሳቶም ብኽድዓቶም ስለ ዝጠፍኡ ኵሎም ነቢያት ተኣኪቦም “ኦ! ጐይታ ምርኮና ምለስ” እናበሉ ጸለዩ።

 ካብ ኣዜብ ድማ ከምቲ ምስ ሙቐት ዚነፍስ ንፋስ፡ ከምቲ ደረድ ዝኾነ ማይ ናብ ናይ ቀደም ፍጥረቱ ዚምለስ፡ ከምኡ ድማ ሰይጣን ብዘምጽኦ በደል ኵላትና ሙታን ኴንና እንከለና፡ ከም ናይ ኣዜብ ንፋስ ክርስቶስ ናባና መጺኡ ናብታ ዘይትመውት ቀዳመይቲ ፍጥረትና መለሰና።

 እዚ ኣቐዲምና ዘልዓላናዮ እዚ ሙቐት እዚ ብዛዕባ ኣዜብ ኪኸውን እንከሎ፡ ናይ ክርስቶስ መርዓት ድማ ቤተ ክርስቲያን እያ። ሰሎሞንውን ኣብታ ካብ ኵሉ ምስጋና ዝበለጸት ምስጋና ዝተባህለት መጽሓፉ፦ “ሰሜናዊ ንፋስ ተንሥእ፡ ደቡባዊ ንፋስውን ንዓ፡ ንናይ ኣታኽልቲ ቦታይ ንፋስ ሽቶይ ይፍሰስ ትብል ኣላ” በለ።

ትምህርተ ጾም ዘኦርቶዶክስ መበል 31 ክፋል

ዚተርግመት በለስ መን እያ፧

1ይ. ቤተ እስራኤል

 እዛ በለስ ምስላኡ ካብ ኦም በለስ ተመሃሩ፡ ጨናፍራ ምስ ለምለመ ቆጽላ ውን ምስ ጠጥዐ ክረምቲ ከም ዚቐረበ ትፈልጡ ኢኹም ከምኡ ድማ ንስኻትኩም እዚ ኵሉ ምስ ርኤኹም ናብ ኣፍ ቤት ምቕራቡ ፍለጡ" ዚተባህለላ ቤተ እስራኤል እያ።(ማቴ 24፡32-33) "በለስሰ ቤተ እስራኤል ይእቲ" ከም ዚበላ ቅዱስ ያሬድ "ዚተረግመት በለስ" ቤተ ኣይሁድ እዮም። ቅዱስ ኣውጉስጢን ውን እዚኣ በለስ እዚአ ንናይ ኣይሁድ ጉባኤ ትምሰል፡ ንሳቶም ብቖጽሊ ዚተመሰሉ ኵሉም ናይ ነቢያት ትንቢታት ኣለዎም፡ ፍረ ምግባር ግና የብሎምን (ዮሐ 8፡34….) ፍረ መንፈስ ቅዱስ ዘይብሎም ድማ መንግሥተ ሰማያት ኣይኣትዉን ገላ 5፡22 ምርጋማ ድማ ነዚ ይመስል። ኣብ ኢሳ 5፡6 "ውን እስራኤል ተረጊማ እያ።

 ጐይታ ናብኦም መጸ "ቆጽሊ" ጥራይ" ጸኒሕዋ። ቆጽሊ ናይ ሃይማኖት ምሳሌ እዩ፡ ጐይታና ኣብ ማቴ 24 "ህድማኹም ብጊዜ ክረምቲ ከይከውን ተጠንቀቑ" ዚበለና ክረምቲ ቆጽሊ እምበር ፍረ ዘይርከበሉ ጊዜ ስለ ዝኾነ እዩ። እዚ ማለት ድማ ሃይማኖት ጥራይ ሒዝኩም ብዘይ ፍረ ማለት ብዘይ ምግባር ከይትጸንሑ፡ ደቂ ኣብርሃም ኢና ምባል ደቂ ተዋሕዶ ኢና ምባል ጥራይ ኣየድሕንን እዩ ኪብልና ስለ ዚደለየ እዩ።(ዮሐ 8፡34-38)

 ስለዚ ቤተ ኣይሁድ ድማ ብቖጽሊ ዚመሰለ ሕግታትን መጻሕተ ነቢያትን እኳ እንተ ነበሮም ምግባሮም (ፍሬኦም) ግና መጺጽ ነበረ(ኢሳ 5፡1-5) በዚ ድማ እታ በለስ ቆጽሊ ደኣ እምበር ፍረ ኣይነበራን ይብል። ነቢይ እንባቆም ውን ነዚ ብዛዕባ እዛ በለስ እዚኣ ከምዚ ይብል"ኦም በለስ ኣይክትዕምብብን ኣብ ኣታኽልቲ ወይኒ ፍረ ኣይኪህብን ፍረ ኣውሊዕ ኪጠልም ግርሁ ምግቢ ኣይኪህብን እዩ ኣባጊዕ ካብ ደምበ ኪጠፍኣ ኣሓ ውን ኣብ ደምቤታት ኪሳኣና እየን፡ ኣነ ብእግዚአብሔር ባህ ኪብል ብኣምላኽ ምድሓነይ ዕልል ኪብል እየ" እንባ 3፡17-19)

 ኣብ ወንጌል ሉቃስ ውን "ሓደ ሰብኣይ ኣብ ኣታኽልቲ ወይኑ እተተኽለት በለስ ነበረቶ፡ ፍረ ደልዩ ናብኣ መጸ ግናኸ ኣይረኸበላን እቲሓላዊ ኣታኽልቲ ወይኒ ከኣ እነሆ ካብዛ በል እዚኣ ፍረ እናደለኹ ሠለስተ ዓመት መጺአ ኣኢረኸብኩላን ቊረጻ ስለምንታይ ከ ንደምሪ ተባላሹ ኣላ በሎ፧ ንሱ ግና ጐኢታይ ወሰና ወሰና ክሳእ ዚዅስኵሳ ድዅዒ ክሳዕ ዚድኵዓ እዚኣ ዓመት እዚኣ ድማ ሕደጋ" (ሉቃ 13፡6-8) በሎ ይብል። አዛ ብለስ እዚኣ ውን ናይቶም ኣብ እምነት ኣለና እናብልና ፍረ ጽድቂ ምግባር ዚተሳእነና ሰባት እያ ትምሰል።

እዛ በለስ ምስላኡ ካብ ኦም በለስ ተመሃሩ፡ ጨናፍራ ምስ ለምለመ ቆጽላ ውን ምስ ጠጥዐ ክረምቲ ከም ዚቐረበ ትፈልጡ ኢኹም ከምኡ ድማ ንስኻትኩም እዚ ኵሉ ምስ ርኤኹም ናብ ኣፍ ቤት ምቕራቡ ፍለጡ”ዚተባህለላ ቤተ እስራኤል እያ።(ማቴ 24፡32-

ቅዱስ ኣውጉስጢን ውን እዚኣ በለስ እዚአ ንናይ ኣይሁድ ጉባኤ ትምሰል፡ ንሳቶም ብቖጽሊ ዚተመሰሉ ኵሉም ናይ ነቢያት ትንቢታት ኣለዎም፡ ፍረ ምግባር ግና የብሎምን (ዮሐ 8፡34….) 

28-29 ኦም በለስ ምስ ማርያም ሓፍቲ ሙሴ ብምንጽጻር

 ብዙኃት ካብ ቀዳሞት ሊቃውንት እዛ ዚተረግመት በለስ ንቤተ እስራኤል ከም ተመልክት ይገልጹ። ከምቲ ንሳ ፍረ ብዘይምፍራያ ዚተረግመት ኣይሁድ ድማ ብዘይ ምእማኖም ኣብ ትሕቲ መርገም ወደቑ። ኣብ መወዳእታ ግና ከምቲ ቅዱስ ጳውሎስ ዝበሎ ብዙኃት ካብ ኣይሁድ ናብ እምነት ኪመጹ እዮም /ሮሜ 11፡25-32/።

 ምስ ማርያም ኃፍቲ ኣሮንን ሙሴን ብምንጽጻርውን ከረድኡ ይፍትኑ እዮም። ከምቲ ማርያም ብለምጺ ምስ ተወቕዐት  “ሚርያም ድማ ኣብ ወፃኢ ሰፈር ሾብዓተ መዓልቲ ተዐጽወት። እቲ ሕዝቢ ኸኣ፡ ሚርያም ክሳዕ እትምለስ፡ ኣይነቐለን። ድሕርቲ እቲ ሕዝቢ ኻብ ሓጸሮት ተጓዕዘ፡ ኣብ በረኻ ጳራን ድማ ሰፈረ” ተባሂሉ ዚተጻሕፈ /ዘኁ 12፡16/። ኣይሁድ ድማ ካብ ናይ ዘይምእማን ለምጺ ክሳዕ ዝጸንሑ ካብ ድኅነት ወፃኢ ኮኑ፡ ከምቲ ማርያም ምስ ነጽሐት ምስ ሕዝባ ተሓዊሳ ጕዕዞ ዚተጀመረ ድማ ኣይሁድ ካብ ክሕደቶም ተመሊሶም ነቲ ዝሰቐሉዎ ጐይታ ኣሚኖም ኪምለሱ እዮም።

ኦሪገን፦ “ማርያም ነቶም ብለምጺ ናይ ዘይምእማን ዚተወቕዑን ኣሚኖም ክሳዕ ዝምለሱን ምስታ ዓለምለኻዊት ቤተ ክርስቲያን ክሳዕ ዝሕወሱን ድማ ኣብ ወፃኢ ሰፈር ዝጸንሑን  ቤተ ኣይሁድ ተመልክት” ብምባል ይገልጻ። 

 ቪክቶርያነስ እዚ ብወገን ምብራቕ ዝመጸ መልኣኽ “ነቢይ ኤልያስ እዩ” ይብሎ። ኣብቲ መጀመርታ ናይ መከራ ዘመን ናብዚ ኣለም መጺኡ ምስክርነቱ ብምሃብ ንሃሳዊ መሲሕ ዘሕፍሮን ንብዙኃት  ሓቂ ዝገልጽን ንሱ እዩ። ኣቐዲሙ ብነቢይ ሚልክያስ “ናይ ኣቦታት ልቢ ናብ ዉሉድ ናይ ዉሉድ ልቢ ናብ ኣቦታት ኪመልስ እዩ”(ሚል 4፡5) ተባሂሉ ተነጊሩ እዩ።  እዚ ማለት “ ኣብ መወዳእታ ዓለም ኣብ ምጽኣት ናይ ጐይታ ብዙኃት እስራኤላውያን በቲ ናይ ኤልያስ ምስክርነት ናብ እምነት ክርስቶስ ኪመጹ እዮም ማለት እዩ” 

ቅዱስ ኣምብሮስ “አምበሳ ቀቲሉ ዚኸደ ተመሊሱ ድማ ካብ ምንጋጋ ኣምበሳ መዓር ዚበልዐ ሳምሶም በቶም ንጐይታ ዚሰቐልዎ ኣብ መወዳእታ ዘመናት ግና ብክርስቶስ ዚኣምኑ እስራኤላውያን ይምሰል” ይብሎ።(ሮሜ 11፡16) 

 2ይ እዛ በለስ እዚኣ "ኃጢኣት" እያ" 

 በለስ ቆጽላ ሰፊሕ ከም ዝኾነ፡ ኃጢኣት ድማ መንገዳ ንብላዕ ንስተ ንደቅስ ንጻወት ንዓንድር ዚብል ሰፊሕ መንገዲ እዩ። ኃጢኣት ኣብዚ ምድሪ ኣስፋሕፊሓ ጸንሓቶ ዚበደለን ዘይበደለን ናብ ሲኦል ተውርዶም ኔራ(ሮሜ 5፡14-16) በለስ ኪትበልዖ እንከለኻ መጀመርታ ምቊር እዩ ጸኒሑ ግና ይጕምድደካ፡ ኃጢኣት ድማ ከምኡ ኪትጅምሮ እንከለኻ ጥዑም ኮይኑ እዩ ዚስመዓካ ደሓር ግና ብጥዕናኻ ብሓዳርካ ብገንዘብካ ብነፍስኻ ተጻዊቱ ኣብ ተስፋ ምቑራጽን ጥፍኣትን ኣውዲቑ ንሲኦል ዘውርድ እዩ።

 ቆጽሊ በለስ ሰፋሕ ከም ዝኾነት ኃጢአት ኣብዚ ምድሪ ኣስፋሕፊሓ ረኸባ፡ ናብኣ መጸ ማለት ኃጢኣተኛ ተባህለ፡ ፍረ ኣይረኸበላን ኣብኡ ግና ኃጢኣት ኣይተረኽበን ነታ በለስ ረገማ ንኃጢኣት ረገማ ኣዳም ናይ ኃጢኣት ልብሲ በለስ ተሸፊኑ (ዘፍ 3፡7) ጐይታና ንናትናኤል "ኣብ ትሕቲ በለስ ከለኻ ረኣኹኻ" ዚበሎ ውን "ሓጢአት ኣብ ልዕሌኻ ሰልጢና ርኣኽዋ" ማለቱ እዩ። "ዮሐ 1፡49) ነቶም ኣብ ትሕቲ ጸልማት ዚነብሩ ዘደንቕ ብርሃን ወጸሎም" ኢሳ (9፡2) ከም ዚተባህለ ግና እቲ ዘደንቕ ብርሃን ኢየሱስ ክርስቶስ "በኣንጻረ በለስ ረገማ ለኃጢኣት" ከም ዚብል ረጊሙ ኣጥፍኣ።

 ቅዱስ ጂሮም ውን "ከምቲ ናይ ለይቲ ጽልመት ብናይ ወጋሕታ ፀሐይ ዚጠፍእ ብሓንቲ ቃል ርግመት ነቐጸት" ከም ሰብነቱ ጠመየ ከም ኣምላኽነቱ ድማ ረጊሙ ኣንቀጻ እቲ ንኃጢአት ፍረ ከይትፈሪ ገይሩ ዚረገማን ዝኾነናን ኣምላኽና ይኽበር ይመስገን ኣሜን!!

ትምህርተ ጾም ዘኦርቶዶክስ መበል 30 ክፋል

ትርጕም ናይዞም ኣብ ጊዜ ሰሙነ ሕማማት ንጥቀመሎም ስማት

ሃሌ ሉያ.. 

ለከ ኃይል ክብር ወስብሐት ወእዘዝ እስከ ለዓለም

አማኑኤል አምላኪየ ለከ ኃይል ክብር ወስብሐት ወእዘዝ እስከ ለዓለም

ኦ እግዚእየ ኢየሱስ ክርስቶስ ለከ ኃይል ክብር ወስብሐት ወእዘዝ እስከ ለዓለም

ኃይልየ ወጸወንየ ውእቱ እግዚእየ እስመ ኮንከኒ ረዳእየ

እብል በአኰቴት አቡነ ዘበሰማያት ይትቀደስ ስምከ.......ለዓለመ ዓለም

ለአምላክ ይደሉ ክብር ወስብሐት ወእዘዝ እስከ ለዓለም

ለሥሉስ ይደሉ ክብር ወስብሐት ወእዘዝ እስከ ለዓለም

ለማሕየዊ ይደሉ ክብር ወስብሐት ወእዘዝ እስከ ለዓለም

ለዕበዩ ይደሉ ክብር ወስብሐት ወእዘዝ እስከ ለዓለም

ለእዘዙ ይደሉ ክብር ወስብሐት ወእዘዝ እስከ ለዓለም

ለመንግሥቱ ይደሉ ክብር ወስብሐት ወእዘዝ እስከ ለዓለም

ለሥልጣኑ ይደሉ ክብር ወስብሐት ወእዘዝ እስከ ለዓለም

ለምኵናኑ ይደሉ ክብር ወስብሐት ወእዘዝ እስከ ለዓለም

ለኢየሱስ ይደሉ ክብር ወስብሐት ወእዘዝ እስከ ለዓለም

ለክርስቶስ ይደሉ ክብር ወስብሐት ወእዘዝ እስከ ለዓለም

ለሕማሙ ይደሉ (ኣብ ዓርቢ) ለመስቀሉ ይደሉ ክብር ወስብሐት ወእዘዝ እስከ ለዓለም

ለከ ይደሉ ኃይል ወለከ ይደሉ አኰቴት ኦ እግዚእየ ኢየሱስ ክርስቶስ ለዓለመ ዓለም

ድኅርዚ መጻሕተ ኦሪት ነቢያትን ተአምረ ማርያም ተአምረ ኢየሱስ፤ ወንጌል ጸልዩ በእንተ ጽንዓ ዛቲ መካን ኣብጽሕ

ክርስቶስ አምላክነ ዘመጽአ ወሓመ በእንቲኣነ በሕማማቲሁ ይቤዝወነ

 ንሰብሖ ወናልዕል ስሞ ኅቡረ እስመ ውእቱ ገብረ መድኃኒተ በዕበየ ሣህሉ ወምሕረቱ

ኪርያ ላይሶን ኪርያ ላይሶን ኪርያ ላይሶን ኪርያ ላይሶን ኪርያ ላይሶን

ኪርያ ላይሶን ኪርያ ላይሶን ዕብኖዲ ናይናን ኪርያ ላይሶን

ኪርያ ላይሶን ኪርያ ላይሶን ታኦስ ናይናን ኪርያ ላይሶን

ኪርያ ላይሶን ኪርያ ላይሶን ማስያስ ናይናን ኪርያ ላይሶን

ኪርያ ላይሶን ኪርያ ላይሶን ኢየሱስ ናይናን ኪርያ ላይሶን

ኪርያ ላይሶን ኪርያ ላይሶን ክርስቶስ ናይናን ኪርያ ላይሶን

ኪርያ ላይሶን ኪርያ ላይሶን ኣማኑኤል ናይናን ኪርያ ላይሶን

ኪርያ ላይሶን ኪርያ ላይሶን ፀባዖትን ናይናን ኪርያ ላይሶን

ኪርያ ላይሶን ኪርያ ላይሶን አዶናይ ናይናን ኪርያ ላይሶን

ኪርያ ላይሶን ኪርያ ላይሶን ትስቡጣ ናይናን ኪርያ ላይሶን  

ትርጕም

ኪርያ ላይሶን ዝብል ቃል ብቛንቋ ግሪኽ ኮይኑ ኣጸዋውዕኡ "ኪርዮኤሌይሶን" እዩ። "ኪርያ" ማለት "እግዝእትነ" ማለት ኮይኑ "ኪርዮ" ማለት ድማ "እግዚኦ" ማለት እዩ። ክጽዋዕ እንከሎ "ኪርዮ ኤሌይሶን" ክበሃል ኣለዎ። ትርጉሙ "ኣቤቱ መሓረና" ማለት እዩ። "ኪርያ ላይሶን" ንብል ብልምዲ እዩ። እዚ ድማ ኪርዮ ካብ ዝብል "ዮ" ኤሌይሶን ካብ ዝብል ድማ "ኤ" ብምስሓቦም ብትግርኛ "ያ" ን ፈጢሮም

ናይናን፦ ናይ ቅብጢ ቃል ኮይኑ ትርጉሙ "መሓረነ መሓረና ማለት እዩ"። 

እብኖዲ፦ ናይ ቅብጢ ቃል ክኸውን እንከሎ ትርጉሙ "ኣምላኽ" ማለት እዩ። እብኖዲ ናይናን" ክበሃል እንከሎ " ኣምላኽ መሓረና" ማለት እዩ።

ታኦስ፦ ናይ ግሪኽ ቃል ኮይኑ ትርጉሙ ድማ "ጐይታ አምላኽ" ማለት እዩ። ታኦስ ናይናን ማለት ኦ ጐይታ መሓረና ማለት እዩ።

ማስያስ፦ ናይ እብራይስጥ ቃል ክኸውን እንከሎ ትርጉሙ ድማ መሲሕ ማለት እዩ። ማስያስ ናይናን ማለት ድማ ኦ መሲሕ መሓረና ማለት እዩ

ትስቡጣት፦ "ዴስፖታ" ካብ ዝብል ናይ ግሪኽ ዝወፀ ክኸውን እንከሎ፡ ትርጉሙ ርኅሩኅ ገዛኢ ማለት እዩ።

አምነስቲቲ ሙኪርያቱ አንቲ ፋሲልያሱ፦ ናይ ቅብጢ ቃል ክኸውን እንከሎ "ተዘከረነ እግዚኦ በውስተ መንግሥትከ ኣብ ትመጽእ መንግሥትኻ ዘክረና ማለት እዩ።

ቀዳም ሥዑር

 ቀዳምን ሰንበትን ብሥርዓት ናይ ቤተ ክርስቲያንና ጾም ኣይፍቀድን እዩ። ኣብዛ ጐይታና ኣብ ከርሲ መቓብር ዚነበረላ ቀዳም ግና ጸዊምና ስለ ንውዕል "ቀዳም ሥዑር" ተባሂላ ተሰምየት። በዓል ምስዓር ዘመልክት ኣይኮነን። ቀዳም ሥዑር ብምኽንያት ጾም ዝተሳዕረት ቀዳመይቲ ሰንበት (ቀዳም) እቲ ሥርዓት ለይቲ ብንባብ በመኀልየ መኃልይ ዘሰሎሞን ይጅምር። ማኀሌቱ እዝሉ እናተዜመ እናተመልጠነ፣ እናተዘመመ እናተመርገደ እናተጸፍዐ ይኃድር። ንግሆ አቡን መዋሥዕት ውዳሴ ማርያም ብዜማ በጺሑ "ወለመልአከ ሕይወትሰ ሰቀልዎ" ነቲ መልአከ ሕይወት ሰቐልዎ ብዝብል ሰላም ይፍጸም።

 ገብረ ሰላም በመስቀሉ "ብመስቀሉ ሰላም ገበረ" (ኤፌ 2:13-15) እናተባህለ እናተዘመረ ሰቲ ኣብ ቤተ መቕደስ እናዞረ ብካህን ተባሪኹ ንምእመናን ይዕደል፡፡ ናይ ሰቲ ኣመጻጽኣን ምሥጢርን ምስ ናይ ኣቦና ኖህ ታሪኽ ዝተኣሳሰረ እዩ። ምድሪ ብማይ ኣይሂ ኣብ ዝጠፍኣትሉ ጊዜ ናይ ኖህ እምንቲ መልእኽተኛ ዝኾነት ርግቢት፥ ሰቲ (ቈጽሊ) ኂዛ ብምምጻእ እያ ናይቲ ማይ ምጕዳል ዘበሠረት። ሎሚ ድማ ንናይ ሓድሽ ኪዳን ክርስቲያን ናይ ኃጢአት ጐደለ፣ ናይ ኃጢአት ማይ ጠፍአ ብናይ ክርሰቶስ ሞትን ትንሣኤን ናጽነት ተሰብከ ተኣወጀ ብምባል ካህናት ሰቲ ኂዞም ንምእመናን የበሥርዎም።

 ብሓፈሻ ኣቦታትና ንሥርዓተ ሕማሙ፤ ሰሙነ ሕማማት ብምባል ፍሉይ ሥርዓት ኣውፂኦም ተጊሆም ዘጽንሑልና ሥርዓተ መላእክት ኪንሕልዎን ኪንጥቀመሉን ይግብኣና።

ስብከት ሰሙነ ሕማማት - ሠኑይ ርግመተ በለስ

 እዛ ዕለት እዚኣ ናይ መጀመርታ መዓልቲ ናይ ሰሙነ ሕማማት እያ እሞ ካብ በረኸታ ንምክፋል ንቀደም በሉ!

 ንጽባሒቱ ድማ ካብ ቢታንያ ኪወጹ እንከለዉ ጠመየ። ብርሑቕ ከኣ ቆጻል በለስ ረኣየ ምናልባሽ ገለ እንተ ረኸበላ ኪርኢ ናብኣ ከኣ፡ ናብኣ መጺኡ ከኣ ጊዜ በለስ ኣይነበረን እሞ ቆጽሊ እምበር ገለ እኳ ኣይረኸበላን። መሊሱ ድማ ካባኺ ሓደ እኳ ፍረ ኣይብላዕ በላ። (ማር 11፡13) ነዚ ቃል እዚ ከንብብ እንከለኹ ኣዝዩ ይደንቀኒ፡እቲ ንኹሉ ዚምግብ ጐይታስ ከመይ ኢሉ እዩ ጠመየ ዚብሎ፧እስኪ ሕሰቡ ጐይታ ነታ በለስ ፍረ ከም ዘይነበራን ኣይፈልጥን ነይሩ ማለት ድዩ፧ እታ በለስ ኣብ ዘይጊዜኣ ኸ ከመይ ኢላ ኪትፈሪ ትኽእል ስለ ምንታይ ኣብ ዘይጊዜኣ ፍረ ስለ ዘይረኸበላ ረገማ፧ ብተወሳኺ ውን ዋላ እኳ ፍረ እንተ ደለየ ካብ ንዕኣ ምርጋምሲ ኵሉ ዚከኣሎ ኣምላኽ ስለ ዝኾነ ፍረ ከተውጽእ ዘይእዝዛ፧ ንሱ መርቑ ደኣ እምበር ኣይትርገሙ ዚበለ ኸ ከመይ ኢሉ ረገማ፧ ቀጺሉ ውን ጊዜ በለስ ኣይነበረን ይብል ጊዜ በለስ ዘይነበረኸ ከመይ ኢላ ፍረ ኪትፈሪ ደልይዋ፧ እዚስ ገለ ምሥጢር ደኣ ኪህልዎ ኣለዎ "ቃል ይቐትል ትርጕም (መንፈስ) ግና ሕያው ይገብር" ከም ዚተባህለ ናብ ትርጉሙ ከሕልፈኩም፥

 ጠመየ "እዚ ቃል እዚ ንፍጡር እምበር ንፈጣሪ ዘይሰማማዕ ቃል እዩ፡ ኢየሱስ ክርስቶስ ድማ ፈጣሬ ኵሉ ዝኾነ ናይ ባሕርይ ኣምላኽ እዩ (ቆሎ 1፡16 ዮሐ 1፡1-14 ሮሜ 9፡5 1ይ ዮሐ 5፡20 ዮሐ 10፡30-31) እወ ንሱ ንኹሉ ዓለም ዚምግብ ሲ ከመይ ኢሉ ጠመየ፧ ንሱ ንክልተ ዓሳን 5 እንጌራን ኣበርኪቱ ንኃሙሽተ ሽሕ ሕዝቢ ዚመገበስ ከመይ ኢሉ ጠመየ፧ ንሱ ኣብ ቃና ናይ ገሊላ ንማይ ናብ ወይኒ ዚለወጠስ ከመይ ኢሉ ጠመየ፧ እወ ንሱ ሥጋይ ዚበልዕ ደመይ ዚሰቲ ናይ ዘለዓለም ሕይወት ኣለዎ ኣነ እንጌራ ሕይወት እየ ዚበለ ከመይ ኢሉ ጠመየ፧ ስለ'ዚ ንሱ ዚብላዕ መግቢ ኣይኮነን ዚጠመየ፡ ዚጠመየስ ገለ ንእኡ ዘፍቅርን ትእዛዙ ዚፍጽም ሰብ ስለ ዚሰኣነ ካብ ሰባት ሠናይ ተግባራት እዩ ጠምዩ። ኣብ መስቀል ኮይኑ ውን ጸማእኩ ኢሉ እዩ፡ እቲ ውቅያኖስ ዚፈጠረ ማይ ዘይኮነስ ፍቐሪ ሰብ እዩ ጸሚኡ።

 በለስ ረኣየ ምናልባሽ ገለ እንተ ረኸበላ ኪርኢ ናብኣ ከደ፡ እዚ ኪትሰምዑ እንከለኹምከ ኣሕዋተይ ንሱ ንዅሉ ልብን ኮላሊትን ዚምርምር፡ ኣብ ልቦም እንታይ ከም ዘሎ ዚፈልጥ ኵሉ መዝገብ ጥበብን ፍልጠት ኣብ ክርስቶስ ተሰዊሩ ነበረ ተባሂሉ ብዛዕብኡ ዝተጻሕፈሉ፡ "ንሱ ኣብ ሓሳብ ናይ ደቂ ሰብ ዘሎ ኵሉ ይፈልጥ ነበረ እሞ ዋላ ሓደ እኳ ዚነግሮ ኣየድልዮን ነበረ ዚተባህለሉ " (ቆለ 2፡3 ማቴ 16፡6-8 ሉቃ 7፡40-43) ኣምላኽ ከመይ ኢሉ ፍረ ከም ዘይነበራ ዘይፈለጠ፧ " እወ ንሱ "ንሱ በዚ ኪምህረና ዚደለየ ዓቢ ትምህርቲ ኣሎ፡ ንሱ ድማ ብፍጹም ተዋህዶ ፍጹም ሰብን ፍጹም ኣምላኽን ከም ዝኾነ እዩ፡ ነቲ ብባህሪኡ ውሱን ዝኾነ ሥጋ፡ነቲ ብባህሪኡ ኣብ ርሑቕ ዘሎ ነገር ዘይፈልጥ ሥጋ ምኽንያት ንምሃብ እዩ። እዚ ኣነ ለቢሰዮ ዘለኹ ሥጋ ሕቡእን ኣብ ርሑቕ ዘሎ ነገር ኪፈልጥ ዘይክእልን ዚነበረ ሥጋ እዩ ኪብለና ስለ ዚደለየ እዩ። በዚ ድማ ነቶም ጐይታ ከም ናትና ሥጋ ኣይለበስን ዚብሉ መናፍቓን ኣሕፈሮም። እወ ኣነ ኣብ ዘፍጥረት "ኣዳም ኣዳም ኣበይ" ኣለኻ ዚበልኩ ሕጂ ድማ ሥጋ ለቢሰ ብምምጻእ ኣልኣዛር ኣበይ ቀቢርኩሞ፧ እታ በለስ ፍረ እንተለዋ ኪርኢ፧ ዚብሉ ዚተነግረለይ ኣነ ንሱ እቲ ናይ ብሉይ ኣምላኽ እየ" ኪብለና ስለ ዚደለየ እዩ። ኣዳም ኣበይ ኣለኻ ዚበሎ ውን ናይ ፍቕሪ ጻውዒት ደኣ እምበር ኣዳም ኣበይ ከም ዘሎ ምፍላጥ ስኢኑ ኣይኮነን።

ትምህርተ ጾም ዘኦርቶዶክስ መበል 29 ክፋል

ሰሙነ ሕማማት ቅድስት 

ቤተ ክርስቲያን ቅድሚ ዕለተ ትንሣኤ ዘሎ ሰሙን ሰሙነ ሕማማት ብምባል ትጽውዖን ተኽብሮን። መበገሲ ናይዚ ኣሰያይማ ድማ ናይ ጐይታናን መድኃኒናን ኢየሱስ ክርስቶስ መከራን ሕማሙን ሞቱን ዝዝከረሉ ሰሙን ስለ ዝኾነ እዩ። ካብ ኣዳም ክሳዕ ክርስቶስ ዝነበረ ናይ ዓመተ ፍዳን ዓመተ ኩንኔን ዘመንውን ዝዝከረሉ ሰሙን ስለ ዝኾነ ሰሙነ ሕማማት ተባሂሉ ይጽዋዕ። ነቢይ ኢሳይያስ “ንዑቕን ብሰብ ድርቡይን እዩ፡ ብዓል ስቓይ፡ ብሕማም ልዱይ፡ ከምቲ ኣብ ቅድሚኡ ገጾም ዚጒልብቡሉ ሰብ እተዋረደ እዩ፡ ንሕናውን ገለ እኳ ኣየቋጾርናዮን። ብሓቂ ንሱ ንሕማምና ጾሮ፡ ንስቓይና ኸኣ ኣብ ነፍሱ ጸዓኖ፡ ንሕና ግና ከም እተወቕዔን ብእግዚኣብሄር ከም እተቐዝፈን ከም እተዋረደን ጌርና ኣቋጸርናዮ። ንሱ ግና ብሰሪ ገበንና ቘሰለ፡ ብሰሪ ኣበሳና ድማ ተኸትከተ፡ ንሕና ሰላም ምእንቲ ኽንረክብ፡ መቕጻዕቲ ናብኡ ወረደ፡ ንሕናውን ብስምብራቱ ሓዌና። ኲላትና ኸም ኣባጊዕ ተባረርና፡ ነፍሲ ወከፍ ነናብ መገዱ ዘምበለ፡ እግዚኣብሄር ከኣ ኣበሳ ዂላትና ኣብኡ ኣውደቖ።መከራ ጸገበ፡ ርእሱ ኣዋረደ ኣፉውን ኣይከፈተን። ከምቲ ናብ ማሕረዲ ዚኽብከብ ገንሸል፡ ከምታ ኣብ ቅድሚ መቀዝታ ስቕ እትብል በጊዕ ኣፉ ኣይከፈተን” ብምባል ከም ዝገለጾ፡ ክርስቶስ ምእንታና ክብል መለኮት ብዝተወሓሓዶ ሥጋ ከም ዝሓመመን መከራ ከም ዝተቐበለን ስለ ንዝክር ሰሙነ ሕማማት ተባሂሉ ይጽዋዕ /ኢሳ 53፡3-7/። መበገሲ ናይዚ ጾም እዚ ኣብ ፍትሐ ነገስት አንቀጽ 15 ተደንጊጉ ኣሎ። ጥንታውን ቀዳማውን ምዃኑውን ዝፍለጥ እዩ። 

ዕለተ ሰኑይ

 ኣብ ነግህ ቅድሚ ኵሉ ናይቲ ሰዓት ተረኛ ኣገልጋሊ ቃጭል እናሃረመ ሠለስተ ጊዜ ነቲ ቤተ ክርስቲያን ይዞሮ፡ ናይ ሾብዓተ መዓልቲ ውዳሴ ማርያም፡ ኣንቀጸ ብርሃን፡ መዝሙረ ዳዊት ብምልኡ ይጽለ። በቲ ናይ መዓልቱ ተረኛ መምህር (መርጌታ) ናይ ዕለቱ ድጓ ይዝየም። እቲ ድጓ ምስ ኣርባዕቲኡ ወንጌላት ከም ዝሰማማዕ ኮይኑ እዩ ዝዝየም። ነቲ ድጓ እናተቓባበሉ እናዜሙ ይሰግዱ። እቲ ናይ ድጓ መራሒ መምህር ሰኑይ ብየማን እንተኾይኑ፡ ሠሉስ በቲ ብጽጋም ዘሎ መምህር ይምራሕ። ከምዚ እናተዘዋውረ ይቕኒ። ድጓ ሠለስተ ጊዜ ተመላሊሱ ምስ ተዘለቐ፡ "ለከ ሃይል ክብር ወስብሃት ወእዘዝ እስከ ለዓለመ ዓለም፡ አማኑኤል አምላኪየ ለከ ኀይል ክብር ወስብሐት ወእዘዝ እስከ ለዓለመ ዓለም ኦ እግዚእየ ኢየሱስ ክርስቶስ ለከ ኃይል ክብር ወስብሐት ወእዘዝ እስከ ለዓለመ ዓለም፣ ኀይልየ ወጸወንየ ውእቱ እግዚእየ እስመ ኮንከኒ ረዳእየ እብል በአኮቴት እናተባህለ 6 ጊዜ ብሸነኽ ጸጋም 6 ጊዜ ድማ ብሸነኽ የማን እናተዜመ ይስገድ። ብድምር 12 ጊዜ ማለት እዩ። ልክዕ ክንድኡ ዝኽውን ኣቡነ ዘበሰማያት ብዜማ ብንባብ ይድገም።

 ካብዚ ብምቐጻል፥ለአምላክ ይደሉ ክብር ወስብሐተ ወእዘዝ እስከ ለዓለመ ዓለም ለሥሉስ ይደሉ ክብር ወስብሐተ ወእዘዝ እስከ ለዓለመ ዓለም ለእዘዙ ይደሉ ክብር ወስብሐተ ወእዘዝ እስከ ለዓለመ ዓለም ለመንግሥቱ፣ ለሥልጣኑ፣ ለምኩናኑ፣ ለኢየሱስ፣ ለክርስቶስ፣ ለሕማሙ፣ /ኣብ ዓርቢ ለመስቀሉ/ ይደሉ] እናበሉ ብየማንን ብጸጋምን እናተቓባበሉ ይሰግዱ። ብምቕጻል ናይ ነግህ ንባብ ኪንበብ ይጅምር። ኣብ መወዳእታ ተአምረ ማርያምን ተአምረ ኢየሱስን ይንበቡ። ብድኅሪኡ ካብ መዝሙረ ዳዊት ምስባክ ተሰቢኹ ናይቲ ሰዓት ወንጌል ድኅሪ ምንባቡ፡ ጸልዩ በአንተ ጽንዓ ዛቲ ዝተባህለ ጸሎት ብካህን ኪንበብ ከሎ፡ ምእመናን "እግዚኦ ተሰሃለነ ኦ ጐይታ ይቕረ በለልና" እናበሉ ብምስጋድ ይጽልዩ። ብድኅሪኡ ካልኣይ ሥርዓተ ስግደት ይጅመር። ሕጂ ውን እቲ ዜማ ብይማንን ጸጋምን እናተቓባበሉ እዮም ዝብልዎ። እቲ ሓደ ይመርሕ፡ እቲ ሓደ ድማ ይቕበል። ከምዚ አናበሉ:- ኪርያላይሶን /5 ጊዜ/ ብወገን መራሒ ኪርያላይሶን /2 ጊዜ/ ዕብኖዲ ናይን ብወገን ተመራሒ፡ ኪርያላይሶን ታኦስ ናይን ኪርያላይሶን ማስያስ ናይን ኪርያላይሶን ኢየሱስ ናይን ኪርያላይሶን ክርስቶስ ናይን ኪርያላይሶን አማኑኤል ናይን ኪርያላይሶን ትስቡጣ ናይን እናተባህለ ሓደ ጊዜ ምስ ተወድአ፡ ደጊሙ ድማ ከም ብሓድሽ ይጅምር። ኣብ መወዳእታ ድማ ብጸጋምን የማንን 41 ጊዜ እናተዜመ ይስገድ።

 ኣብ ላዕሊ ዝተጠቕሱ ስማት ናይ ጐይታና ስማት እዮም። ኪርያላይሶን ማለት ኦ ጐይታ ይቕረ በለልና ማለት እዩ። ካብዚ ብምቕጻል መልክአ ሕማማት ብሊቃውንት ይዝየም። ብድሕኅርዚ ካህን ፍትሐት ዘወልድ፣ ጸሎተ ቡራኬ፣ ወዕቀቦሙ፣ ኦ ሥሉስ ቅዱስ፣ ኦ ማኅበራኒሁ ለክርስቶስ፣ ነዋ በግዑ ዚተባህሉ ምንባባት የንብብ። ሸዑ ካህን ኣብ ጸሎቶም መወዳእታ 41 ኪርያላይሶንሉ በሉ ኢሎም መልእኽቲ የመኃላልፉ።

 እቶም ሕዝቢ ድማ ነቲ መልእኽቲ ተቐቢሎም ይጽልዩ። ዲያቆን ድማ "ሑሩ በሰላም እግዚአብሔር የሀሉ ምስሌክሙ፤ ንዑ ወተጋብኡ ውስተ ቤተ ክርስቲያን በጊዜ ሠለስቱ ሰዓት" ማለት “ብሰላም ኪዱ እግዚአብሔር ምሳኹም ይሃሉ፡ ጽባሕ ሰዓት 9 ናብ ቤተ ክርስቲያን መጺኹም ተኣከቡ /ንጸሎት ንስግደት/ ኢሉ የፋንዎም። ኣብዚ ዝርኣናዮ ሥርዓት ሰኑይ ብነግህ /ናይ ንግሆ/ ዝካይድ እዩ፡፡ ብ3ይ፣ ብ6ይ፣ ብ9ይ፣ ኣብ መበል 11 ሰዓት ዝካይድ ሥርዓትውን ኣብ ላዕሊ ብዝተመልከትናዮ መሠረት እዩ ዝፍጸም፡፡ ንባቦም ጥራይ እዩ ዝፈላለ። ናይ ሰሙነ ሕማማት ዜማ ሰኑይን ሠሉስን ረቡዕን ግእዝ፣ ኪኸውን ከሎ፡ ኃሙስ አራራይ፣ ዓርብን ቀዳምን ድማ እዝል እዩ፡፡ ኣብዚ ከም ዝረኣናዮ መሠረት ስኑይን ሠሉስን ረቡዕን ብዘይካ ንባቦም ኣብ ላዕሊ ብዝረኣናዮ መሠረት ይፍጸሙ። ሕጂ ድማ ሥርዓተ ጸሎተ ኃሙስን ኪንምልከት ኢና።

ጸሎተ ኃሙስ 

 ጸሎተ ኃሙሰ ኣብ ብሉይ ኪዳን ብዓል ቅጫ ዝብል ትርጕም ኣብ ልዕሊ ምሃቡ፡ ጐይታና ምሥጢረ ቊርባን ምስ ምሥጢረ ጸሎት ኣወሓሒዱ ዝገለጸላ ዕለት ስለ ዝኾነት ዓባይ ናይ ምሥጢር መዓልቲ እያ። ኣብዛ ዕለት እዚኣ ስግደትን ጸሎትን ምንባብን ከም ዝተለመደ ይኸውን። ፍልይ ብዝበለ ሥርዓት ታቦት ጸሊም ልብሲ ይለብስ፡ ጸሎተ ዕጣን ይጽለ፡ ቤተ ክርስቲያን ብማዕጠንት ይዕጠን። ብታሽዐይቲ ሰዓት ዲያቆን ክልተ ኩስኩስቲ ማይ መሊኡ ሓደ ንኢድ ሓደ ድማ ንእግሪ መሕጸቢ ይቕርብ። ጸሎተ አኮቴት ዝተባህለ ዓይነት ጸሎት ተጸልዩ ወንጌል ተነቢቡ እቲ ማይ ብኢድ ካህን (ሊቀ ጳጳስ) ተባሪኹ ሥርዓት ሐጽበተ እግሪ ካብ ካህናት ክሳዕ ምእመናን፡ ኣወዳትን ኣዋልድን ሕፃናትን ኵላቶም ብካህናት ኣቦታት ይፍጸም። ሥርዓት ሕጽበተ እግሪ ብማይ ጥራይ ዘይኮነ እንኮላይ ብቘጽሊ ኣውሊዕን ወይኒን ጌርካ እዩ ዝካየድ። ምሥጢሩ ድማ ነዚ ዝስዕብ እዩ፥

 ቈጽሊ ኣውሊዕ ጽኑዕ እዩ። ክርስቶስ ጽኑዕ መከራ ምቐባሉ ድማ የረደኣና። ብተወሳኺውን ንሕና (እቶም ዝሓጽቡን ዝሕጸቡን ክርስቲያን) መከራ ንምቕባል ድሉዋት ኢና ማለት እዩ።

 ቈጽሊ ወይኒ "ብወይኒ ዝተመሰለ ደሙ ኣፍሲሱ ንምእመናን ናይ ሕይወት መስተ ንኽኾኖም ምሃቡ ንምዝካር እዩ።(ማቴ 26፡26) ብተወሳኺውን እዚ ሥርዓት እዚ ጐይታና ናይ ደቀ መዛሙርቱ እግሪ ብምሕጻብ ዝመሃሮ ናይ ተግባር ትምህርቲ ንምእመናን ንምርኣይ እዩ።(ዮሐ 13:14) ኣብ የማንን ኣብ ጸጋምን ዝቖሙ ሊቃውንት ድማ "ሓዋርያቲሁ ከበበ እግረ አርዳኢሁ ሐፀበ” እናበሉ ይዝመሩ። እዚ ሥርዓት እዚ ምስ ተወድአ፡ ሥርዓተ ቕዳሴ ተኻይዱ ምእመናን ቅዱስ ሥጋኡን ክቡር ደሙን ይቕበሉ።

 ናይ ጸሎት ኃሙስ ቅዳሴ ብትሑት ድምፂ እዩ ዝካየድ። በዚ ምኽንያት ድማ እዩ ኣብ ክንዲ ደወል እቲ ትሑት ድምፂ ዘለዎ ጸናጽል ንጥቀም። መጉልሒ ድምፂውን ኣይንጥቀምን ኢና። እቲ ካህን ይኹን ዲያቆን ድምፆም ኣትሕት እቢሎም እዮም ዝቕድሱ። ምኽንያቱ ድማ ይሁዳ ብምሥጢር ንጐይታና ከም ዘትኃዞ ንምሕባር እዩ። ብኻልእ መገዲውን ናይ ዘመነ ብሉይ ዋጋኡ ምድራዊ ከም ዝነበረ ንምዝካር እዩ። ብምቐጻል ክቡር ይእቲ፡ ዕጣነ ሞገር ዝማሬ ዝተባህሉ ናይ ድጓ ክፍልታት ተዘሚሮም እቲ ኣገግገሎት ይፍጸም። ሕዝቢ ድማ ብዘይ ኑዛዜን ብዘይ ቡራኬን ይፋኖ።

ዕለተ ዓርቢ

 ዕለተ ዓርቢ ኣምላኽና ናይ ኣዳም ናጽነት ንምምላስ ኪብል፡ ናይ ኣዳም ዕዳን በደልን ዚተሸከመሉ ናይ ኃዘንን ናይ ድኅነትን ዕለት እዩ። ኣብዚ ዕለት እዚ ኵሉ ነገር ከምቲ ዝተለምደ ይካየድ። እቲ መራሒ እዝል ይመርሕ ሕዝቢ ድማ ይቕበሎ። ኣርባዕቲኦም ወንጌላት ይንበቡ። ኣብ መንጎ መንጎ "ወጸቢሖ ተማከሩ ካህናት" ምስ ወግሐ ሊቃነ ካህናት ተማኸሩ ዚብል ዜማ፡ ብመራሒ ብተመራሒ ብሕዝቢ ተሰጥዎ ይካየድ። ንባቡን ስግደትን ድጓን ከምቲ ዝኃለፈ ይቕጽል። ኣብ 3ይቲ ሰዓት (ሰዓት 9 ናይ ንግሆ) ናይ ስቕለት ሥዕሊ መስቀል ወንጌል መብራህቲ ጽንሐሕ ፡ኣብ ኣፍ ደገ መቕደስ ይዳሎ። ዲያቆን ድማ በቃለ ማህዘኒ (ብናይ ኃዘን ቃል) ግፍኦሙ እግዚኦ ለእለ ይገፍኡኒ ይብል። ካህናትን ሕዝብን ድማ ብዜማ እናተቐበልዎ ይሰግዱ።

 ምስባክ ተሰቢኹ ኣርባዕተ ወንጌላት ይንበቡ። ኣብ 6ይቲ ሰዓት (ፍርቂ መዓልቲ) ናይቲ ዕለት መራሒ እዝል ይመርሕ። ሠለስተ ካህናት ጽንሐሕ ኂዞም ከርቤ እናዓጠኑ፡ ዲያቆናት መብራህቲ እናብርሁ "ለመስቀልከ ንስግድ" እናበሉ የዚሙ። ምእመናን ድማ ዜማ እናተቐበሉ ይሰግዱ። ብድኅርዚ ዲያቆን "ቀነውኒ እደውየ ወእገርየ" ኣእዳውይን ኣእጋረይን ሸንከሩኒ(መዝ 22) ዝብል ምስባክ ሰቢኹ፡ ኣርባዕተ ወንጌላት ይንበቡ፡ ኣብ መንጎ መንጎ ድማ ድጓ ይዝየም። ብድኅርዚ ምእመናን ኮፍ ይብሉ፡ ሠለስተ ካህናት ጸሊም ልብሲ ለቢሶም ብናይ ኃዘን ዜማ "አምንስቲቲ ሙኪርያ አንቲ ፋሲልያሱ" ናይ ቅብጢ ቃል ክኸውን እንከሎ "ተዘከረነ እግዚኦ በውስተ መንግሥትከ ኣብ ትመጽእ መንግሥትኻ ዘክረና ማለት እዩ። ነዚ ሠለስተ ጊዜ ይብልዎ።

 ሕዝቢ ድማ ቆይሙ ይቕበሎም። ሥርዓተ ስግደት ይከናወን። ኣብ 9ይቲ ሰዓት (ሰዓት ሠለስተ) እቲ ኻልእ ከምቲ ልሙድ ኮይኑ "ኦ ዘጥዕመ ሞተ በሥጋ" ኦ ብሥጋ ሞት ዝጠዓመ ዝብል ዜማ ካህናት ሠለስተ ጊዜ ይብልዎ። ምእመናን ድማ ይቕበልዎም። ምስባክ ተሰቢኹ ኣርባዕተ ወንጌላት ይንበቡ። ስግደት ከም ቀደሙ እዩ። ኣብ 3ይ ሰዓት 6ይ ሰዓት 9ይ ሰዓት ወንጌላት ተነቢቦም ምስ ወድኡ ንምእመናን ትምህርተ ወንጌል ይወሃብ። እዚ ግና ከም ቀዋሚ ሥርዓት ዘይኮነ፡ ከም ኵነታቱ ዝጥዕም ጊዜ ምስ ዝኸውን እዩ። ሰዓት 11 (ሰዓት ኃሙሽተ) ካህናት ኣብ ኣርባዕተ መኣዝን ቆይሞም 400 እግዚኦታ የብጽሑ። ነቲ ዕለት ዝምልከቱ መዝሙራት ተመሪጾም ይንበቡ። ብድኅርዚ ነቲ ብሕማሙ ዘድኃነና እግዚአብሔር "ንሴብሖ" ነመስግኖ እናበሉ ብከበሮን ጸናጽልን ነቲ ቤት መቕደስ እናዞሩ ይምስገን። ኣብቲ ዑደት ሥነ ስቕለቱ ኂዝካ እዩ ዝዝወር። ምእመናን ዚሠርሕዎ ኃጢአት እናተናዝዙ ኣብ ካህናት ኣቦታት ንስሓ ይቕበሉ። ብቘጽሊ ኣውሊዕ ድማ ይጥብጠቡ።

 ቈጽሊ ኣውሊዕ ጽኑዕ እዩ።ክርስቶስ ጽኑዕ መከራ ምቐባሉ ድማ የረድኣና። ብተወሳኺውን ንሕና (እቶም ዝሓጽቡን ዝሕጸቡን ክርስቲያን) መከራ ንምቕባል ድሉዋት ኢና ማለት እዩ። ብዝተኣዘዝዎ መሠረት ድማ ስግደቶም ይውድኡ።

 ብድኅርዚ ምእመናን ብናይ ካህን ኑዛዜ ነናብ ቤቶም ይፋነዉ። መስቀል ምስላም ሕጂውን የልቦን። ዝኸኣለ ካብ ኃሙስ ጀሚሩ ወይ ድማ ካብ ዓርቢ ምሸት ክሳዕ ዕለተ ትንሣኤ የኽፍል (ይጸውም)። እዚ ድማ ኣብ ዕለተ ስቕለት ብሓዋርያትን ብኣዴና ቅድስት ድንግል ማርያምን ከም ዝተጀመረ ኣቦታት ይምህሩና።

ትምህርተ ጾም ዘኦርቶዶክስ መበል 28 ክፋል

ሥርዓተ ጸሎት ዘሆሣዕና

 ኣብ ሆሣዕና ካህናት ናብ ቤተ መቕደስ ኣትዮም፡ ማዕጠንትን መብራህትን ቆጽለ ሆሣዕናን ቆጽለ ዕፀ ዘይት (ቆጽሊ ኣውሊዕ) ኂዞም፡ ብልዑል ድምፂ “እግዚኦ መሐረነ ክርስቶስ” እናበሉ ነቲ ታቦት ሠለስተ ጊዜ ብምዛር፡ ካብ መንጦላዕት (ብደገ) ወፂኦም ደው ይብሉ። ሽዑ ኣብ ግብረ ሕማማት ዚተጻሕፉ ዚተፈላለዩ ምዕዳነ ቃል ድኅሪ ምንባቦም፡ ዲያቆን (ዕብራ 9፡11-28 ንፍቅ ዲያቆን 1ይ ጴጥ 4፡1-11) የንብቡ። ምስባክ መዝ 121 ተፈሣሕኩ እስመ ይቤሉኒ ቤተ እግዚአብሔር ነሐውር” ወንጌል ማቴ 25፡29-39 ወኃሊፎሙ እምህየ።

 ብድኅርዚ  ሠራዒ ካህን መስቀልን ማዕጠንትን፡ ንፍቅ ካህን ቆጽሊ ስየ (ሆሣዕና) ዲያቆን መስቀል ኂዞም፡ ክቡር ክቡር ልብሲ ለቢሶም ካብ መቕደስ ወፂኦም ኣብ ኣፈ ጽዮን ይቖሙ። ሽዑ፦

 መራሒ ብ፪ ሃሌ ሃሌ ሉያ አርእዩነ ፍኖቶ ወንሑር ቤቶ እስመ እም ጽዮን ይወፅእ ሕግ ወቃለ እግዚአብሔር እም ኢየሩሳሌም ንሳለማ ለመድኃኒትነ በትፍሥሕት ተቀበልዋ ለታቦት እስመ ዋካ ይእቲ ወብርሃን። ምልጣን ንሳለማ ለመድኃኒትነ በትፍሥሕት ተቀበልዋ ለታቦት እስመ ዋካ ይእቲ ወብርሃን

 ሕዝቢ ነዚ ኪደጋግምዎ እንከለዉ፡ ንፍቅ ካህን፦ “እንበለ ደዌ ወሕማም እንበለ ጻዕር ወድካም አመ ከመ ዮም ያብጽሐኒ ያብጽሕክሙ” እናበለ ሆሣዕና ይዕድል። እቶም ሕዝቢ ድማ ነቲ መስቀልን ነቲ ሆሣዕናን ይሳለሙ።

 መራሒ መዝሙር 117 “ግነዩ ለእግዚአብሔር” ክብል ከሎ፡ ሕዝቢ ድማ ኣብ ነፍሲ ወከፍ መስመር “ቡሩክ ዘይመጽእ በስመ እግዚአብሔር” ይበሉ። ብድኅርዚ “እስመ ዋካ ይእቲ ወብርሃን ዋካ ይእቲ ወብርሃን” እናበሉ ናብ ቅድስት ይወርዱ።

 ምስባክ መዝ 80 “ንፍሑ ቀርነ በጽዮን” ወንጌል ማቴ 20፡29-39። መራሒ  በ፮ ሃሌ ሉያ ሃሌ ሉያ ሃሌ ሃሌ ሉያ ሃሌ ሃሌ ሉያ  ሰመያ ኣብርሃም ወይቤላ ዛቲ ዕለት በዓለ እግዚአብሔር ንፍሑ ቀርነ በዕለተ ሠርቅ በእምርት ዕለት በዓልነ ሶበ ተዘከርናሃ ለጽዮን። ምዕዋድ ሶበ ተዘከርናሃ ለጽዮን ሶበ ተዘከርናሃ ለጽዮን እናበሉ ናብ ሰሜናዊ ማእዝን ይዞሩ።

 ምስባክ “እምአፈ ደቂቅ ወሕፃናት” ወንጌል ማር 10፡46-52 ወቦኡ ኢያሪኮ። መራሒ አቡን በ፮ ወትቤ ጽዮን አርኅዉ ሊተ አናቅጸ ይባኡ ሕዝብ ብዙኃን ምልጣን ወያእትቱ እብነ እምፍኖት ለንጉሥ ለወልደ ዳዊት ንጉሦሙ ለእስራኤል ውእቱ ይብሉ ሆሣዕና በአርያም ምዕዋድ “ይብሉ ሆሣዕና በአርያም ይብሉ ሆሣዕና በአርያም” እናበሉ ናብ ምብራቕ ይዞሩ። ምስባክ መዝ 118 “እምምሥራቀ ፀሐይ እስከ ነዓረብ..” ወንጌል ሉቃስ 18፡35-43 ወእምዝ አልጺቆሙ ኢያሪኮ።

 መራሒ በ፮ ባረኮ ኣብርሃም ለይሁዳ ወልዱ ወይቤሉ ሃሎ ንጉሥ ዘይወፅእ እምኔከ፡ ምልጣን ዘየሐጽብ በወይን ልብሶ ወበደመ አስካል ሰነዱኖ ንጉሦሙ ለእስራኤል ውእቱ “ይብሉ ሆሣዕና በአርያም” እናበሉ ናብ ሰሜናዊ ማእዝን ይዞሩ ምስባክ መዝ 146 ትሴብሖ ኢየሩሳሌም ለእግዚአብሔር ወንጌል ዮሓ 2፡13-25 ወቀርበ በዓለ ፋሲካሆሙ።

 መራሒ በ፪ ሃሌ ሃሌ ሉያ ባኡ ውስተ ሃገር ወበዊአክሙ ትረክቡ ዕዋለ አድግ እሡረ ፍትሕዎ ወአምጽእዎ ሊተ ምልጣን ፍትሕዎ ወአምጽእዎ ሊተ ፍትሕዎ ወአምጽእዎ ሊተ፡ እናበሉ ናብ ቅኔ ማኅሌት ይኸዱ። በድኅርዚ መራሒ አቡን ብ፩ ሃሌ ሉያ አልጺቆ ኢየሱስ ኢየሩሳሌም ርእያ ለሃገር ወይቤላ ሶበ ተአምሪ ጽዮን ነዋ ንጉሥኪ በጽሐ ብርሃንኪ ዮም ሰላምኪ ምልጣን ወይቤላ ሶበ ተአምሪ ጽዮን ነዋ ንጉሥኪ በጽሐ ብርሃንኪ ዮም ሰላምኪ ተፈሥሒ በሕዝብኪ ዮም ሰላምኪ ይትኃፈሩ ጸላእትኪ ዮም ሰላምኪ ሰላምኪ ሰላምኪ ዮም ሰላምኪ። ሥርዐተ ዑደት ኣብዚ ይፍጸም።

 ብድኅርዚ ሠራዒ ካህን ኣብ ቤት መቕደስ ኣትዩ፡ መጋረጃ ይዓጽዎ፡ ሠራዒ ዲያቆን ናብ ምብራቕ እናጠመተ ከምዚ ዝስዕብ ይብል፦ “አርኅዉ ኆኅተ መኳንንት አርኅዉ ኆኅተ መኳንንት አርኅዉ ኆኅተ መኳንንት”። ካህን ድማ ብውሽጢ ኾይኑ፦ “መኑ ዝንቱ ውእቱ ንጉሠ ስብሐት መኑ ዝንቱ ውእቱ ንጉሠ ስብሐት መኑ ዝንቱ ውእቱ ንጉሠ ስብሐት” ይብል። ነዚ ክልተ ጊዜ ምስ ደጋገሙዎ ኣብ መበል ሣልሳይ ዲያቆን፦ “እግዚአብሔር አምለከ ኃያላን ውእቱ ዝንቱ ንጉሠ ስብሐት አርኅዉ ኆኅተ መኳንንት” ምስ በለ እቲ ኻህን ነቲ መጋረጃ ኸፊቱ “ይባእ ንጉሠ ስብሐት” ይብሎ፡ እቲ ዲያቆን ድማ ይኣቱ። መዘምራን ድማ “ይባእ ንጉሠ ስብሐት ይባእ አምለከ ምሕረት” እናበሉ ብኸበሮን ብጸናጽልን የመላልስዎ እሞ ቅዳሴ ይኸውን።

 ሥርዓተ ቕዳሴ ኺፍጸም እንከሎ፡ ቀዳስያን ኪወፁ እንከለዉ፡ ሕዝቢ ኮፍ ኢሎም እቲ ሠራዒ ካህን ምእንቲ እቶም ኣብ ሰሙነ ሕማማት ዝሞቱ ሰባት በእንተ እለ ኖሙ እግዚአ ሕያዋን ድማ ጸሎተ ጸሎተ ፍትሓት የብጽሕ። ዕጣን ወይኒ ማይ ስርናይ ኣቕሪቡ ይባርኽ። እቲ ማይ ዝሞተ ሰብ ይሕጸበሉ፡ ዕጣን ይዕጠነሉ፡ እቲ ወይንን ስርናይን ድማ ኣብ ካልእ ጊዜ ይቕደሰሉ። ብድኅርዚ ሕዝቢ አቡነ ዘበሰማያት ደጊሞም ርእሶም ብምድናን ሥርየት ተቐቢሎም ሠርሖተ ሕዝቢ ይኸውን።

 ሥርዓተ ስግደት ወጸሎት ዘሰሙነ ሕማማት 

ሥርዓት ማለት እንታይ ማለት እዩ፧ 

 ኣኅዋተይ ካብታ ንሕና ዝተቐበልናያ ሕጊ ዘኮነ፡ ብዘይ ሥርዓት ዝኸይድ ኃው ኪትፈልይዎ ብስም ጐይታና ኢየሱስ ክርስቶስ ንልምነኩም ኣለና። ኣባኻትኩም ብዘይ ሥርዓት ኣይተመላለስናን።(2ይ ተሰ 3፡6) 

 ሥርዓት ንዑደት ናይ ስነ ፍጥረት ሕይወት መቆጻጸሪ መሣርሒ እዩ። ናይ መዓልቲ ብለይቲ ናይ ለይቲ ድማ ብለይቲ ብምሥልጣን ሥርዓተ ዑድት ንኸይጥሕስን፡ ናይ መዓልቲ ብመዓልቲ ናይ ለይቲ ድማ ብለይቲ እናተመላለስ ዕለታዊ ግብሩ ንኸከናውን ንኵሉ ፍጡር ፈጣሪኡ ሥርዓት ኣዋፊርዎ እዩ።(መዝ 106፡19-24)

 ብፍላይ መንፈሳውያን ልኡኻን መንፈሳዊ ተልእኾኦም ብዘይ ሥርዓትን ብዘይ ሕግና ከካይዱ ከም ዘይክእሉን ከም ዘይግብኦምን እቲ ሓዋርያ "ካብቲ ብዘይ ሥርዓት ዝኸይድ ኃው ተፈለዩ" እናበለ መሃረና። ሰለዝኾነ ድማ ኣብ ሰሙነ ሕማማት ዚፍጸሙ ሃይማኖታዊ ተግባራት ካብዚ ትምህርቲ እዚ ዚተረኸቡ ምዃኖም እናሓሰብና፡ ኣብ ሰሙነ ሕማማት ዝከናወኑ ሥርዓታት ቀጺልና ክንርኢ ኢና።

ኣብ ጊዜ ሰሙነ ሕማማት ዝፍቀዱን ዘይፍቀዱን 

ኣብዚ ሰሙን እዚ ቅድስት ቤተ ክርስቲያን ፍልይ ዚበለ ናይ ኣገልግሎት ሥርዓት ሠሪዓትልና ኣላ። ንኣብነት፦

ብዘይካ ኣብ ጸሎተ ኃሙስ (ኃሙስ ጽግቦ) ቅዳሴ ኣይቅደስን እዩ።
ሥርዓተ ጥምቀተ ክርስትና ኣይፍጸምን
ናይ ዝዓረፉ ሰባት ሥርዓርተ ፍትሐት ኣይፍጸምን
ሥርዓተ ማኅሌት ኣይፍጸምን
ሥርዓተ ተክሊልን ካልኦትን ኣብዚ ሰሙን እዚ ኣይፍጸሙን እዮም።
 ብተወሳኺ ውን 
ብመስቀል ምብራኽ
ኑዛዜ ምሃብ
እግዚአብሔር ይፍታሕ ምባል፡ ብሓፈሻ ካብ ዓመት ናብ ዓመት ብመገዲ ቅድስት ቤተ ክርስቲያን ንምእመናን ዝወሃቡ ዝነበሩ መንፈሳውያን ኣገልገሎታት ደው ኢሎም ብኻልእ ወቕታዊ ማለት ናይ ጐይታና ሕማሙን መከራኡን ምኽሳሱን ምትኃዙን ክዳኑ ምግፋፉን ኣብ ኣደባባይ ጲላጦስ ምቛሙን ኣብ መስቀል ምስቃሉን ሓሞት ምስታዩን ካልእ ነቲ ኃጢአተኛ ወዲ ሰብ ኢሉ ዝኸፈሎ ዕዳ ብዘዘኻኽሩ ኣገልግሎታት ይትክኡ። እዚ ዝኾነሉ ምኽንያት ድማ ሰሙነ ሕማማት ናይቲ ቅድሚ ስቕለት ክርስቶስ ዚነበረ ናይ ባርነት ጸልማት ዘመን ምሳሌ ኾይና ስለ ትዝከር እዩ። ክርስቶስ ከይተሰቕለ ሓቀኛ ሥርየት ኣይነበረን መስቀል ኣይነበረን ጥምቀት ኣይነበረን ሓቀኛ መሥዋዕቲ ዝሥውዓሉ ቅዳሴ ኣይነበረን ሰላም ኣይነበረን ወ.ዘ.ተ።

 እዞም ሥርዓታውያንን ምሥጢራውያንን ናይ ሰሙነ ሕማማት ኣገልግሎታት ክሳዕ ቀዳም ሥዑር ብኸመይ ከም ዝኽበሩ ብሕጽር ዝበለ ንመልከት። 

መተሓሳሰቢ፦ ብመሠረት ናይ ቤተ ክርስቲያንና ሥርዓት ስግደት ዘይፍቀደሎም (ውጉዛት በዓላት) ዝበሃሉ ኣለዉ። ንሳቶም ድማ 29 በዓለ እግዚአብሔር፡ 21 በዓለ ማርያም 12 ቅዱስ ሚካኤልን ኣብ ሰሙነ ሕማማት እንተ ውዒሎም ከም ተራ መዓልቲ ኪንሰግድ ይግብኣና። ብዙኃት ሰባት ድንን ጥራይ እዩ ዝበሃል ምሉእ ኣይስገድን እዩ ንብል ኣሎና፡ ገሌና ድማ ፍጹም ኪስገድ ኣይግባእን እዩ ንብል ኣሎና፡ ኣቦታት ግና ብመሪሕነት መንፈስ ቅዱስ ነዚ ምፍልላይና እዚ ሓደ ዝገብር ሥርዓት ሠሪዖምልና ኣለዉ እሞ ብኡኡ ተመሪሕና ብፍቕርን ብሓድነትን ብስምምዕን ኪንሰግድ፡ ካብ ቃለ ኣዋዲ ዚተወስደ ቓል ከም ዘለዎ የቐምጦ ኣለኹ፦ኣብ ሰሙነ ሕማማት በዓላት እኳ እንተጋጠመ ንኣምላኽ ምስጋድ ነቲ በዓል ምድፋር ስለ ዘይኮነ ኪስገድ ኣለዎ /ዘፍ 47፡30-31/። 

ትምህርተ ጾም ዘኦርቶዶክስ መበል 27 ክፋል

ሆሣዕና

ስያሜኡ ናይ ቅዱስ ያሬድ ኮይኑ፡ ኣብዚ ዕለት እዚ ዚፍጸም ሥርዓተ ኣምልኾ ካብ ዜማ ክሳዕ ሰርሆተ ሕዝብ (ቅዳሴ ተወዲኡ ሥርዓተ ኣምልኾ ክሳዕ ዝከናወን ዘሎ ጊዜን ሰዓትን) ካብተን ካልኦት ሰንበታት ዚሰፍሐን ዚነውሐን እዩ።

ኣብ ጊዜ ቕዳሴ ዚንበቡ ክፍልታት ናይ መጽሓፍ ቅዱስ

ዕብ 9፡11  ዲያቆን (ገባሬ ሠናይ)

1ይ ጴጥ 4፡1-12 ዲያቆን (ንፍቅ)

ግ.ሓ 28፡11-22 ካህን ተራዳኢ

ምስባክ

እምአፈ፡ ደቂቅ፡ ወሕፃናት፡ አስተዳሉከ፡ ስብሐተ፡

በእንተ፡ ጸላኢ፤

ከመ፡ ትንሥቶ፡ ለጸላኢ፡ ወለገፋዒ።

ካብ ኣፍ ቈልዑን ሕፃናትን ምሥጋና ኣዳሎኻ፡

ንጸላእትኻን ንተቓወምትኻን ንፈዳይ ሕነን ዓገትካዮም /መዝ 8፡2/።

ትርጕም፦ካብ ኣፍ ሕፃናት ምሥጋና ኣዳሎኻለይ

እቲ ጸላእን ገፋዕን ዝኾነ ዲያብሎስ ደስ ኣየበሎ ኢልካ

ነቲ ጸላእን ገፋዕን ዝኾነ ዲያብሎስ ምእንቲ ኺትረትዖ 

ወንጌል ዮሓንስ 5፡11-13 ካህን 

ቅዳሴ፦ ጎርጎርዮስ

ስብከት ዘሆሣዕና

/11/ ንሱ ግና እቲ ዘሕወየኒ እዩ ዓራትካ ኣልዒልካ ኪድ ዝበለኒ ኢሉ መለሰሎም።

 /12/ ንሳቶም ከኣ እቲ ዓራትካ ኣልዒልካ ኪድ ዝበለካ ሰብኣይ መን እዩ፧ ኢሎም ሓተትዎ።

 /13/ እቲ ዝሓወየ ሰብኣይ ግና ጐይታ ኢየሱስ ኣብ ማእከል እቶም ኣብቲ ዝነበሩ ሰባት ተኸዊሉ ስለ ዝነበረ እቲ ዘሕወዮ መን ከም ዝኾነ ኣይፈለጠን።(ዘሕወዮ ዘይምፍላጡ ኸኣ ስንፍና እዩ።) 

 ሆሣዕና እንታይ ማለት እዩ፧ ማቴ 21፡1-18

/1/ ናብ ኢየሩሳሌም ምስ ቀረቡ እሞ ኣብ ጥቓ ደብረ ዘይቲ ናብ ዘላ ቤት-ፋጌ ምስ በጽሐ፡

መግለጺ፦ ቤት ፋጌ ማለት ቀራና መገዲ ማለት እዩ።

 ሽዑ ጐይታ ኢየሱስ ካብ ደቀ መዛሙርቱ ኽልተ ለኣኸ። ከምዚ ኸኣ በሎም

/2/ ኣብ ቅድሜኹም ናብ ዘላ ዓዲ ኺዱ፡ ብኡ ብኡ እስርቲ ኣድጊ፡ ምስ ዒሉኣ፡ ክትረኽቡ ኢኹም። ፈቲሕኩም ከኣ ኣምጽኡለይ። 

መግለጺ፦ ኵሉ  ሰብ ካብ ማእሰርቲ ኃጢአት ዝፍትሓሉ ጊዜ ከም ዝበጽሐ ንምግላጽ እዩ ፈቲሕኩም ኣምጽኡለይ ዝበለ።

/3/ ዝኾነ ሰብ እንታይ ትገብሩ ኣሎኹም እንተ በለኩም፡ ጐይታ ይደልዮም ኣሎ፡ በሉ። ጐይታኦም ይደልዮም ኣሎ ማለቱ ፈጣሪኦም ስለ ዝኾነ እዩ። ብኡብኡ ድማ ኪሰዶም እዩ። 

/4/ እዚ ዅሉ ዝኾነ እቲ ብነቢይ ዝተነግረ ምእንቲ ኪፍጸም እዩ።

/5/ ንጓል ጽዮን፡ እንሆ ንጉሥኪ፡ ጻድቕ ናይ ባሕርይ ኣምላኽ፡ ለዋህ ኃዳግ በቐል ኣብ ኣድግን ኣብ ገልገል ኣድግን ተወጢሑ ናባኺ ይመጽእ ኣሎ፡ በልዋ፡ ዚተባህለ ትንቢት ምእንቲ  ኪፍጸም እዩ።

መግለጺ፦ ጓል ጽዮን ማለቱ ንሕዝቢ ኢየሩሳሌም እዩ። ከምኡውን ንጓል ሕጊ ማለት እዩ /ኢሳ 2፡3/። ምኽንያቱ ኣደ ንውላዳ ቐጺዓ ከም ተዕቢ፡ ሕጊ ድማ ንሰብ ትቐጽዕን ትመርሕን እያ።

 ጻድቕን ለዋህን ንጉሥኪ ማለቱ ድማ ከምቲ ነቢይ ዘካርያስ “ኣነ ኸኣ ሠረገላ ካብ ኤፍሬም፡ ፈረስ ድማ ካብ ኢየሩሳሌም ከጥፍእ እየ፡ ቀስቲ ውግእ ከጥፍእ እዩ፡ ንሱ ንኣሕዛብ ሰላም ኪነግሮም እዩ” ኢሉ ዝተነበዮ /ዘካ 9፡9-11/ ጐይታ ኢየሱስ ካብቶም ኣብ ኢየሩሳሌም ነጊሦም ዝነበሩ ምድራውያን ነገሥታት ፍሉይ ስለ ዝኾነ ትሑትን ሰለማውን ንጉሥ ምዃኑ ዝገልጽ እዩ።

/6/ ደቀ መዛሙርቱ ኸይዶም፡ ከምቲ ጐይታ ኢየሱስ ዝኣዘዞም ገበሩ። 

/7/ ነታ ኣድግን ነታ ገልገል ኣድግን ኣምጽኡሉ፡ ክዳውንቶም ድማ ጠይቂ ገበሩሎም፡ ጐይታ ኢየሱስ ከኣ ኣብኣቶም ተወጥሐ። 

ሓተታ መግለጺ፦ ካብ ደብረ ዘይቲ ክሳዕ ቤት መቕደስ 16 ምዕራፍ እዩ /ዮሓ 11፡18/። 14 ምዕራፍ ብእግሩ ተጓዒዙ ክልተ ምዕራፍ ኣብ ኣድጊ ተወጢሑ፡ ንቤት መቕደስ ሠለስተ ጊዜ ዞራ። ሠለስተ ጊዜ ምዛሩ፡ ናይ ሠለስትነት፡ ናይ ዓሠርተ ምዕራፍ ምዛሩ ናይ ዓሠርተ ትእዛዝ፡ እቲ ናይ ኣርባዕተ ምዕራፍ ጕዕዞ፡ ናይ ኣርባዕተ ኪዳናት ምሳሌ፡ ማለት ኪዳነ ኖኅ፡ ክህነተ መልከጸዴቅ፡ ግዝረተ ኣብርሃም፡ ጥምቀት ዮሓንስ እዩ።

 ጐይታ ኢየሱስ ኣብ ኣድግን ገልገል ኣድግን ተወጢሑ፡ ኣብ ማእከል ሕዝቢ ዝተራእየ፡ እቲ ነቢያት ኣቐዲሞም ዘርእይዎ ዚነበሩ ምሳሌ ምእንቲ ኺፍጸም እዩ። ነቢያት ዘመነ መከራ እንተ ኾነ ጸሊም ተኸዲኖም ኣብ ፈረስ ተወጢሖም፡ ዘመነ ሰላም እንተኾነ ግና ፃዕዳ ተኸዲኖም ኣብ ኣድጊ ተወጢሖም ኣብ ማእከል ሕዝቢ ኪዞሩ ይርኣዩ ነበሩ።

 ጐይታ ኢየሱስ ከኣ ዘመነ ሰላም ኪኾነልኩም እዩ፡ ኪብል ኣብ ኣድጊ ተወጢሑ ኣብ ማእከል ሕዝቢ ተራእየ። ከምኡውን ኣብ ኣድጊ ዝተወጥሐ ሰብ በሪሩ ካብ ሰብ ከም ዘየምልጥ፡ ጐይታ ድማ ኣብ ኣድጊ ምቕማጡ ብእምነት ብጸሎት፡ እንተ ደሊኹምኒ ክትረኽቡኒ ኢኹም ማለቱ እዩ /ኢሳ 55፡6/።

ምሳሌ፦

1/ ዕድግት ናይ ኦሪት ምሳሌ፡ ዕድግት ጽዕነት ዝለመደት እያ። ኦሪት ከኣ ዝተለምደት ሕጊ እያ። ገልገል ናይ ወንጌል ምሳሌ፡ ገልገል ጽዕነት ዘይለመደት እያ፡ ወንጌል ከኣ ዘይተለምደት ሕጊ እያ።

2/ኣድጊ ናይ እስራኤል ምሳሌ እያ፡ ኣድጊ ጽዕነት ዝለመደት እያ፡ እስራኤል ከኣ ምሕላው ሕጊ ዝለመዱ እዮም። ገልገል ናይ ኣሕዛብ ምሳሌ እያ፡ ገልገል ጽዕነት ዘይለመደት እያ፡ ኣሕዛብ ከኣ ምሕላው ሕጊ ዘይለመዱ እዮም።

/8/ እቶም ሕዝቢ ብምሉኦም ከኣ፡ ክዳውንቶም ኣብ መገዲ ኣንጸፉ፡ ካልኦት ድማ ካብ ኣእዋም ጨጨንፈሩ እናሰልዑ፡ ኣብ መገዲ ነስነሱ።

መግለጺ፦ ይትረፍ ንስኻ እዛ ዝተቐመጥካያ እንስሳ መሬት ክትረግጽ ኣይግባእን ክብሉ፡ ንኽብሩ ክዳውንቶም ኣብ መገዲ ኣንጸፉ። ከምኡውን ንእዩ (የሁ) ንጉሥ ብዝተገብረሉ ልማድ እዩ።

ታሪኽ፦ እዩ ዝተባህለ እስራኤላዊ ኣብ እስራኤል ኪነግሥ ምስ ተቐብአ፡ እቶም ብጾቱ ኣሕሉቕ፡ ንኽብሩ ክዳውንቶም ወሲዶም ኣብ ትሕቲኡ ከም ዘንጸፍሉ ተገሊጹ ኣሎ /2ይ ነገ 9፡1-13/። 

/9/ እቶም ቀቅድሚኡ ዚኸዱ፡ ደድሕሪኡውን ዚስዕቡ ሕዝቢ ኸኣ ዓው ኢሎም፡ ሆሣዕና ንወዲ ዳዊት (ንወዲ ዳዊት መድኃኒ ኣድኅን ምባል ይግብኦ)፡ እቲ ብስም እግዚአብሔር ዚመጽእ ብሩኽ እዩ፡ ማለት መርገመ ሥጋን መርገመ ነፍስን ዜርሕቕ በረከተ ሥጋን በረከተ ነፍሰን ዚዕድል እዩ። ሆሣዕና ኣብ ኣርያም፡ ማለት ኣብ ኣርያም ዘሎ መድኃኒ እዩ እናበሉ ይዝምሩ ነበሩ።

/10/ ጐይታ ኢየሱስ ናብ ኢየሩሳሌም ምስ ኣተዉ እታ ኸተማ ብዘላ፡ መን እዩ እዚ፧ ኢላ ተናወጸት። 

/11/ እቶም ሕዝቢ ድማ፡ እዚ እቲ ኣብ ናዝሬት ናይ ገሊላ ዝዓበየ ኢየሱስ እዩ በለ። 

ኢየሱስ ነቶም ኣብ ቤት መቕደስ ዝሸጡ ከም ዝሰጐጐም።

ማር 11፡15-19 ሉቃ 19፡45-48 ዮሓ 2፡13-21

/12/ ጐይታ ኢየሱስ  ኣብ መቕደስ ኣትዩ፡ ኣብ ቤት መቕደስ ዚሸጡን ዚሻየጡን ንዝነበሩ ዅሎም ሰጐጐም፡ ነቶም ወርቅን ብሩርን ዝልውጡ መሽረፍቲ ጠረጴዛኦም ገልበጠ፡ መናብር ሸየጥቲ ርግብውን ገልበጠ። 

/13/ ቤተይሲ ቤት ጸሎት ይብሃል ዚብል ጽሑፍ ኣሎ፡ ንስኻትኩም ግና ብዓቲ ጐሓሉትን ሰረቕትን ገበርኩምዋ፡ በሎም። 

መግለጺ፦ ዝተሰርቀን ዝተኸትረን ኣብኡ ይሽየጥ ስለ ዝነበረ እዩ ከምዚ ዝበለ።

ዕዉራትን ሓንካሳትን ከም ዘሕወየ

/14/ ኣብ ቤት መቕደስ ከኣ ዕዉራትን ሓንካሳትን ናብኡ መጹ፡ ንሱ ድማ ኣሕወዮም። 

/15/ ሊቃውነ ኻህናትን መምህራን ሕግን ግና ነቲ ዝገበሮ ተኣምራትን ሕፃናት ድማ ኣብ ቤተ መቕደስ ዓው ኢሎም፡ ሆሣዕና ንወዲ ዳዊት (ማለት ንወዲ ዳዊት መድኃኒ በልዎ)፡ ኪብሉን ምስ ረኣዩ፡ ሓረቑ እምበር ደስ ኣይበሎምን።

/16/ እዞም ሕፃናት ዚብልዎስ ትሰምዕዶ አሎኻ፧ በልዎ። ጐይታ ኢየሱስ ከኣ፡ እወ፡ ካብ ኣፍ ቈልዑን ሕፃናት ምስጋና ኣዳሎኻ፡ ማለት ተቐበልካ ዚብልዶ ኣየንበብኩምን ኢኹም፧ በሎም። 

መግለጺ፦ ደቂቅ ዚተባህሉ ደቂ ዓመትን መንፈቕን፡ ሕፃናት ዝተባህሉ ድማ ደቂ ክልተ ዓመት እዮም።

/17/ ኃዲግዎም ናብ ወፃኢ እታ ኸተማ ናብ ቢታንያ ወፀ፡ ኣብኣውን ኃደረ

እታ መዓልቲ ምድኀን ሕጂ ኢያ

ብምኽንያት መድኃኔ ዓለም ፳፯ (27) መጋቢት ዚተዳለወ ጽሑፍ

 ወዲ ሰብ ብሰንኪ ዝፈጸሞ ዓመጽ ን5500 ዘመናት ኣብ ሲኦል ተኸርዲኑ መላገጺ ናይ ኣጋንንቲ ዝነበረላ ኣብ ጸልማት ቤት ማእሰርቲ ተዓጽዩ ዝሳቐየላን ዘልቅሰላን ዝነበረ ሕይወት ሎሚ መዓልቲ ኣኽቲማ ኢያ። ጐይታና ኢየሱስ ክርስቶስ ካብ ሰማይ ወሪዱ ኣብ መስቀል ተሰቒሉ፡ ነቲ ኣሳሪና ዝነበረ ሰይጣን ኣብ መስቀል ኣሲሩ ንኣዳምን ደቁን ኮታ ንዅሉ ዓለም ድኅነት ዝሃበላ: እወ እታ መዓልቲ ምድኀን በዛ ሎሚ ዕለት ኢያ ነይራ፡ በዚ ምኽንያት ድማ ኢና ነቲ በዛ ዕለት እዚኣ ድኅነትና ዝኣወጀ ጐይታ መድኃኔ ዓለም እናበልና ዓመት መጸ ነኽብራ ዘለና።

 እዛ ዕለት እዚአ መድኃኔ ዓለም ነቲ ኣሳሪና ዝነበረ ሰይጣን ኣብ መስቀል ኣሲሩ፡ ነተን ኣብ ሲኦል ተኣሲረን ዝነበራ ነፍሳት ድማ ፈቲሑ፡ ካብ ሲኦል ናብ ገነት ካብ ጸልማት ናብ ብርሃን፡ ካብ ኃዘንን ብኽያትን ድማ ናብ ሓጐስን ዕረፍትን ዘሰጋገረለን ክብርቲ ዕለት ኢያ። ኦ ክርስቲያን ኣኅዋተይ ንስኻትኩም ከ ካብ ሲኦል ወፂኹምዶ ትኾኑ? እዚ ኵሉ ባእስን ዕግርግርን ደም ምፍሳስን ድምፂ ጓይላን ኣውያትን ደኣ ካበይ እዩ ዝስማዕ ዘሎ? ኣኅዋተይ እዚ እኮ እዩ ሲኦል! ነዚ በዛ ሎሚ መዓልቲ ብደሙ ዝገዝኣና ጐይታ ዘመንና ምሉእ ከይዘመርናሉ ቅዳሴን ማኅሌትን ከየቕረብናሉ በቲ ናይ ሰይጣን መሥዋዕቲ ዝተባህለ ብደርፍን ጓይላን ልብና ተባሒቱ፡ ኣኅዋትና ዝበልዕዎ ስኢኖም እናተጨነቑ ንሕና ብስኽራንን ብዝሙትን ክንረክስ፡ ሕይወት ደቅናን ቅድስና ሓዳርናን ከይገደሰና ኣብ ለይታዊ ትልሂት ክንዓብድ! ኣየ ኣኅዋተይ ንሕና ደኣ እሞ ካብ ሲኦል መኣስ ወፂና? ካብ ጸልማት ከ መኣስ ተላቒቕና፡ እዋይ ከኅዝነካ! ሰብዶ ካብ ብርሃን ጸልማት ይመርጽ እዩ? ድኅነት ተዋሂብና እንከሎስ ኵነኔ ንመርጽ! ለካ ነቢይ ኤርምያስ “ፍርዲ ኽሳዕ ሰማይ በጺሑ፡ ክሳዕ ደበናውን ደዪቡ እዩ እሞ፡ ንባቢሎን ክነሕውያ ደሌና፡ ግናኸ ኣይሐወየትን። ኅደግዋ፡ ንዑናይ ነፍሲ ወከፍ ነናብ ሃገርና ንኺድ” /ኤር51:9/ ዝበሎ ቃል ብዛዕባና እዩ ነይሩ። 

 ኣኅዋተይ ድኅነት እኮ ተዋሂብና እዩ፡ ብደሙውን ተፈዊስና ኢና እሞ “ከምቲ ሓሰማ ተሓጺባ ናብ ጸብሪ ከልቢ ድማ ናብ ትፍኡ ተመልሰ” /2ይ ጴጥ 2፡22/ ብምባል ቅዱስ ጴጥሮስ ዝነገርና ነቲ ትፋእ ዝተመሰለ ጓይላን ዳንኬራን ገዲፍና ናብ ቅዳሴን መዝሙርን፡ ካብ ስኽራንን ዝሙትን ወፂና ድማ ናብቲ ሓደ ምስ ሓንቲ ዝብል ቅዱስ ሓዳር፡ ካብ ምፍልላይ ድማ ናብ ሓድነትን ናብቲ ኃወይ ኃፍተይ ዘብል መንፈስን ክንመጽእ ይግበኣና እዩ። ነዚ ኽንገብር መድኃኔ ዓለም ብጸጋኡ ይደግፈና።  

 መኣስ እዚ ጥራይ በዛ ዕለት እዚኣ ጐይታና ኢየሱስ ክርስቶስ ናብ ሲኦል ወሪዱ ንሲኦል በዝበዛ ነተን ኣብኡ ተሰዲደን ዝነበራ ነፍሳት ድማ ናብ ገነት ኣሳገረን እኮ እዩ ዝብለና እቲ ጽሑፍ። ንሕናኸ ኣኅዋተይ ኣበይ ኣለና ኣብ ገነት ዝተመሰለት ቤተ ክርስቲያንዶ ሰንበት ሰንበት ንመላለስ ዋላስ ኣብታ ናይ ሲኦል ምሳሌ ዝኾነት ብገዓርን ብኽያትን ብጭንቀትን ተስፋ ምቑራጽን ዝተመልአት ዓለም ኣብ ኣብ ጓይላን ደርፍን ኢና  ቤተ ሰይጣን ነስፋሕፍሕ ዘለና? ኣኅዋተይ እታ መዓልቲ ምድኀን ሕጂ እያ እሞ ነዚ ኸምዚ ዝስዕብ ዝብል ማዕዳ ናይ ሓዋርያ ቅዱስ ጳውሎስ ጽን ኢልኩም ስምዑኒ “ምድኀን ካብቲ ዝኣመንናሉ ጊዜ ሕጂ ኣዝዩ ናባና ቐሪቡ ኣሎ እሞ ካብ ድቃስ እትበራበርሉ ዘመን ከም ዝበጽሐ ነዛ ዘመን ፍለጥዋ፡ ለይቲ ኃሊፉ መዓልቲ ቐሪባ እያ እሞ ግብሪ ጸልማት ካባና ደርቢናስ ኣጽዋር ብርሃን ንልበስ፡ ከም ብመዓልቲ ብቕንዕና ንመላለስ፡ ብጓይላን መስተን ኣይኮነን ብምንዝርናን ዕብዳንን ብባእሰን ቅንኣትን ኣይኮነን” /ሮሜ 13፡12/ ብምባል እቲ ሓዋርያ ዝሰበኸና ስብከት ኣሜን ኢልና ብልብና ኽንቅበሎ እግዚአብሔር ይኃግዘና።

 ኣኅዋተይ መድኃኔ ዓለም በዛ ዕለት እዚኣ “ብመስቀሉ ሰላም ገበረ” ዝብል ኣብቲ ቅዱስ መጽሓፍ ተጻሒፉ ዘሎስ ነንብቦዶ? እሞኸ ደኣ ነዚ ሰላማዊ ኣምላኽ እነምልኽ ናይዚ ሰለማዊ ንጉሥ ዝኾነ መድኃኔ ዓለም በዓል ከነብዕል ዝተኣከብና ኵልና ሎሚ ኣብ ውሽጥና ሓቀኛ ሰላም ይህልወናዶ? ኣብ ሓዳርና ሰላም ኣሎ? ምስ ስድራና ምስ ኣኅዋትናን ምስ ደቅናን ሰላም ኣለና? አረ ምስኦምሲ ይትረፍ ድኃን ንሕና ንባዕልና ናይ ውሽጢ ሰላም ኣለና ድዩ? ጥዑም ድቃስ ዝደቀስናሉ ዘመን መኣስ ነይሩ? ገንዘብ ክንኣሪ ነቲ ናይ ሰላም ንጉሥ ገዲፍናዮ፡ እቲ ሰላም ድማ ንኣና ገዲፉና። ኣኅዋተይ ገንዘብ ደኣ ዓራት እምበር ድቃስ መኣስ ይገዝእ ኾይኑ፡ ብገንዘብ መድኀኒት እምበር ጥዕና ኣይግዛእን እዩ፡ ስለዚ ኣኅዋተይ ጥዑም ድቃስን ናይ ዘልዓለም ዕረፍትን ሓቀኛ ሰላምን እንተ ደሊና ነቲ “ሰላመይ እህበኩም ሰላመይ እኃድገልኩም ኣለኹ እቲ ኣነ ዝህበኵም ሰላም ከምቲ ዓለም እትህበኩም ሰላም ኣይኮነን፡ ልብኹም ኣይሸበርን ኣይሰምብድን” /ዮሐ 14፡27/። ዝበለና ንጉሠ ሰላም  ክርስቶስ ልብና ኸፊትና እንድኅነላ ሰዓት ሕጂ እያ።

 ካልእ ብዛዕባ ሎሚ መዓልቲ መድኃኔ ዓለም ዝፈጸሞም ሥራሓት ድማ ቅዱስ ጳውሎስ “ንሱ ብመስቀሉ ነቶም ክልተ ሓደ ዝገበረ ነቲ ኣብ መንጎና ዝነበረ ከልካሊ ቐጽሪ ድማ ዘፍረሰ ሰላምና እዩ” /ኤፌ 2፡13-15/ ይብሎ። ኣኅዋተይ ተሓጐሱ እስኪ ደስ ይበልኩም ኣምላኽና ናይ ሓድነት ኣምላኽ እዩ። ብስቕለቱ ንሕዝብን ኣሕዛብን ንሰብን መላእኽትን ብዓቢይኡ ድማ ምስ ገዛእ ነብሱ ሓደ ጌርና። ክብሪ ንዕኡ ይኹኖ። 

 እንታይ እሞ! ነዚ ናይ ሓድነት ኣምላኽ እዚ የምልኽ እየ እናበልካን በዓሉ እናኽበርካን፡ ብዓድን ብኣውራጃን ክትፈላለ፡ ደጋፍን ተቓዋምን እናበልካ ብፖለቲካ ኣብ ፈቐዶ ባራትን ጐደናታትን ደምካ ደም ከልቢ ኾይኑ ንብላሽ ክፈስስ፡ እዚ ዝረአ ዘሎስ ምስ ምንታይ እዩ ኽቚጸር? እዚስ ብሓቂ ዳግማይ ስቕለት እዩ። ንሱ ሓደ ንኽገብረካ ደሙ ኣፍሲስልካስ ንስኻ ድማ ንምፍልላይ ክትብል ደምካ ብገዛእ ፍቓድካ ተፍስስ፡ ኦ! ሕዝበ ክርስቲያን እታ መዓልቲ ምድኀን ሕጂ ኢያ እሞ ሎሚ ብምኽንያት እዚ ኵቡር በዓል ንሓድነት ንተንሥእ ብዓድን ብኣውራጃን ምፍልላይ ኔው በልዎ፡ ከምቲ ቕዱስ ጳውሎስ ዝበላና ዓድና ኣብ ሰማይ እዩ እሞ ብምድራዊ ዓዲ ኣይንፈላለ ከምቲ መድኃኔ ዓለም “ኦ ኣቦይ ከምቲ ኣነን ንስኻን ሓደ ዝኾንናዮ እዞም ዝሃብካኒ ኣባና ሓደ ክኾኑ ኵላቶም ሓደ ምእንቲ ክኾኑ እልምነካ ኣለኹ” /ዮሓ 17፡21-23/ እናበለ ብምጽላይ ናይ ሓድነት ኣርኣያ ዝገደፈልና ንሕና ድማ ንደቅና ሓድነት ደኣ እምበር ምፍልላይ ከይነውርሶም ንጠንቀቕ። 

 ነቲ “ኵላቶም ድማ ብሓንቲ ልቢ ኃቢሮም ኣብ ገበላ ሰሎሞን ነበሩ” /ግ.ሓ 5፡12/ ዝብል ናይ ወንጌላዊ ሉቃስ ቃል እሞ ዘክርዎ ከምኣቶም ሓደ ልቢ ንኹን። ቅዱስ ጳውሎስውን ብምፍልላይ ናይቶም ንሱ ዝመሃሮም ክርስቲያን ስለ ዝኃዘነ፡ ንኹልና ዝጠቅም ዓቢይ መንፈሳዊ ምኽሪ ከምዚ እንዳ በለ መኺርና እዩ። “ግናኸ ኣኅዋተየ ኣባኻትኩም ክርክር ከም ዘሎስ ብዛዕባኹም ሰብ ቤት ቀሎኤ ነጊሮምኒ ኣለዉ፡ እዚ ማለት ነፍሲ ወከፍኩም ኣነ ናይ ጳውሎስ እየ ኣነ እባ ናይ ኣጵሎስ ኣነ ናይ ኬፋ ኣነ ናይ ክርስቶስ እየ ከም እትብሉ እዚ እየ ዝብል ዘለኹ፡ ኣኅዋተየ ኵላትኩም ሓደ ዘረባ ክትዛረቡ፡ ብሓደ ልብን ብሓደ ሓሳብን ፍጹም ክትጋጠሙ እምበር ምፍልላይ ከይህልወኩም እምዕደኩም አለኹ” ብምባል ምዒድዎም እዩ /1ይ ቆሮ 1፡10-13/።

  ኣቱም ኣኅዋተይ ካብዚ ቐጺለ ድማ ብዛዕባ በዚ ክቡር ዕለት ዝተፈጸመ  “ዕርቂ” እየ ኸካፍለኩም። ቅዱስ ጳውሎስ ሕጂውን ደጊሙ ““ብመስቀሉ ነቲ ጽልኢ ብእኡ ቐቲሉ፡ ንኽልቲኦም ብሓደ ሥጋ ምስ ኣምላኽ ኣተዓረቖም” ይብለና ሕጂውን ኣብ ገዛና መስቀል ኣሎ ኣብ ክሳድናውን መስቀል ኣሎ ምስ በዓል/ቲ ቤትና ተባኢስና ክዓርቁና ዝመጹ ካህን ውን ኣብ ኢዶም መስቀል ኂዞም ኣለዉ ንዕርቂ ዝኸውን ልቢ ግና ወይከ! ካበይ ይምጻእ? እሞ ንሕናስ ኣሲርናዮ ዘለና መስቀል ጸላእቱ ዲና ዋላስ ፈተውቱ? መስቀል “ዕርቂ” ኽነሱ  ኣነ ግና ምስ ኣኅዋተይ ኣይዕረቕን እናበልኩ ንመስቀል የፍቅር እየ ኢልካ ዓሻ ጠበቓ ኂዝካ ምስ ሕሊናኻ ምክርኻር ኣየዐውትን እዩ። ስለዚ መስቀል ኣሲርካ ይቕረ ዘየብለካስ እንታይ እዩ? ኣዚኻ ስለ ዝተበደልካ ዲኻ? ብርግጽ ዝኾነ ዓይነት በደል ምስቲ ኣል ልዕሊ እቲ ኣንጠልጢልካዮ ዘለኻ መስቀል ኮይኑ ዝግረፍ ዝጽረፍ ጡፍ ዝበሃለሉን ዝኽትከትን ዝነበረ ክርስቶስ ዝወረዶ በደል ክናጻጸር እንከሎ ከንቱ እዩ። ንሱ ግና ከምዚ ናትካ ተበዲለ እየ ተገሪፈ እየ ተጸሪፈ እየ እሞ ንሶም ይቕረ በለልና ይበሉኒ ኣይበለን። እኳ ደኣ “ስለ በደለኛታት ለመነ” /ኢሳ 53፡12/ እዩ ዝብል። ኣታ ኸንቱ ሰብ እሞ ንስኻ ደኣ ካብ ኣምላኽካ ትበልጽ ዲኻ? ወይስ እዚ እኮ እዩ እቲ ምስ ኣቡኡ ኣዲኡ ኣኅዋቱ ሰበይቱ መሣርሕቱ ኣይዕረቕን ዝበለ ክርስቲያን እናተባሃልካ ስም ኣምላኽካን ነቲ ናይ ዕርቂ ምልክት ዝኾነ መስቀል ከተጽርፍ ኢኻ ተንጠልጥሎ ዘለኻ? እስኪ በዚ ክቡር በዓል ንነብስኻ ከምዚ ኢልካ ሕተታ ”ንስኺስ ፈታዊት መስቀል ዲኺ ወይስ መስቀል ዘንጠልጠልኪ ጸላኢት ናይ መስቀል?” 

 ፈታዊት መስቀል እንተ ዄንኪ ደኣ ስለምንታይ ኢኺ ዕርቂ ዝኣበኺ? ነፍሰይ እታ መዓልቲ ምድኀን ሕጂ ኢያ እሞ ንዕርቂ ሎሚ ጽባሕ እናበልኪ ጊዜ ኣይተጥፍኢ፡ ተጻሊእክዮ ዘለኺ በዓል ቤትኪ አቦኺ ኣዴኺ ኃውኺ ኃፍትኺ ዓርክኺ መሓዛኺ ከይተዓረቕኪዮም ሞይቶም ምስ እትሰምዒስ ከተልቅስሎም ዲኺ? እንታይ እናበልኪ ኢኺኸ ክትበኽይሎም፡ እንታይከ ኽጠቅም እዩ ምስ ተፈላለኻ ንብዓት ሓርገጽ ምንባዕ? ስለዚ እዚ ከይመጸ አንከሎ ስለ መድኃኔ ዓለም ስለ እቲ ናይ ዕርቂ ምልከት ዝኾነ ቅዱስ መስቀሉን ቀልጢፍኪ ተዓረቒ “እስኪ ነዚ ዝኅግዘኪ ገለ ቓላት ናይቲ ምስጋና ወላዲት ኣምላኽ ድንግል ማርያም ዝበዝሓሉ ቅዱስ ኤፍሬም ጽን ኢልኪ ስምዒዮ። እዚ ቕዱስ ኣቡ ኣብ ትምህርቱ ከምዚ ኢሉ እዩ ዝጅምር “ኣብ ልዕሊ ብጻይካ እንድኅሪ ተቖጢዕካ ኣብ ልዕሊ እግዚኣብሔር ተቖጢዕካ ኣለኻ ማለት እዩ። ኣብ ልብኻ ቊጥዐ እንተ ዓቝርካ ድማ ኣብ ልዕሊ እግዚአብሔር ኣዲምካ ኣለኻ ማለት እዩ ተቘጢዕካ ከለኻ ኣብ ቅድሚ እግዚአብሔር እንተ ጸለኻ  ትላገጽ ኣለኻ ማለት እዩ ብኸንቱ ቃላት ትመላለስ ከም ዘለኻ ልብኻ ይምስክረልካ፡ ብጸሎትካ ዋላ ሓደ ከም ዘይትረክብ ድማ ሕልናኻ ይፈርድ ኣሎ፡ ክርስቶስ ኣብ ጊዜ ስቕለቱ ነቶም ሰቐልቱ ጸልይሎም፡ ንስኻ ሓመድ ክነስኻ ግና ብቑጥዐ መሊእካ ኣለኻ ውግእ ክትእውጅ ትደሊ እንተለኻ ግና ሰይጣን ኣማኻሪኻ ኮይኑ ኣሎ ማለት እዩ። ኺትቊጣዕ እንተ ደሊኻስ ኣብ ልዕሊ ኣጋንንቲ ተቖጣዕ ኣብ ልዕሊ ኃውኻ ተቖጢዕካ እንከለኻ ክትጽሊ ትደፍር ዲኻ? ቊጠዐኻ ኅደግ እሞ ጸሊ፤ ብደም እግዚአብሔር ተዓዲግካ ኢኻ፡ ክርስቶስ ብመከራኡ ኣድኂኑካ  ንስኻ ንኃጢኣትካ ምዉት ምእንቲ ኽትከውን ንዓኻ ክብል ሞይትልካ እዩ። ከባጭውልካ ኸለዉ ምእንቲ ኸይተባጩ ምራቕ ተዓጊሡ እዩ። ንቚጥዓ ምእንቲ ኺትዕገሥ ድማ መሪር ሓሞት ሰትዩ እዩ። መከራ ንምቕባል ምእንቲ ኸይትፈርህ  ኢሉ መከራ ተቐቢልልካ እዩ። ናይ ብሓቂ ኣገልጋሊ እንተ ደኣ ዄንካ ነቲ ቕዱስ ጐይታኻ ፍራህ ንእኡውን ምሰል። ሓቀኛ ወደ መዝሙር እንተ ዄንካ ድማ ብኣሠረ ፍኖት ጐይታኻ ተጓዓዝ። ፈታዊ ክርስቶስ ንኽትከውን ካብ ኃውኻ ንዝወርደካ ላግጺ ተዓገሥ። ካብ መድኃኒኻ ንኸይትፍለ ኣብ ልዕሊ ሰባት ቊጥዓ ኣይተርኢ”።

  ኣኅዋተይ ናይ መድኃኔ ዓለም ነገር ብኣይ ብድኹም ኃውኹም ተገሊጹን ተዘርዚሩን ዝውዳእ ኣይኮነን እሞ እንዳወዳእኩ እየ። ኣቱም መንእሰያት ኣኅዋተይ ነዛ ናይ ጥበበኛ ሰሎሞን ጥቕሲ እንተ ኣካፈልኩኹምሲ ብዙኅ ኪትጠቕመኩም እያ እሞ ናብኣ ዶ ኺኃልፍ? እቶም ጥበበኛታት እኳ “መርሓባ” ኢልኩም ከም እትምልሱለይ ፍሉጥ እዩ። እቶም ከምዚ ኸማይ መንፈሳዊ ጥበብ ዘይተዓደልኩም ድማ  እግዚአብሔር ጥበቡ ይዓድለና እናበልኩ እታ ጥቕሲ ኬንብበልኩም እየ እሞ ጽን ኢልኩም ስምዑኒ። እታ ጥቕሲ ከምዚ ኢያ ትብል “ክፉእ መዓልታት ከይመጸ ባህ ኣይበለንን እትብለሉ ዓመታት ከኣ ከይቀረበ እንከሎ ኣብ ጊዜ ንእስነትካ ፈጣሪኻ ዘክር” ኢያ ትብል/መክ 12፡1/ ። 

 ለካ እታ መዓልቲ ምድኃንሲ ሕጂ ገና ብንእስነትና ኢያ እምበር ከምቲ ሰይጣን ዝሰብከና ቤተ ክርስቲያን ምስ ኣረግካ ኣይኮነን ዘድሊ፡ ለካ ጾምን ጸሎትን ስግደትን ዝማሬን ምስጋናን ኣብ ጊዜ ንእስነትካ እዩ ዳንኤል ሚሳኤል ኣናንያ  ኣዛርያ ስለ ሃይማኖቶም ክብሉ ኣብ ዓዲ ስደት ጾም ዝኣወጁ እኮ መንእሰያት እምበር ኣረግቶት ኣይነበሩን /ትን ዳን 1፡10/፡ ዝበዝኁ ሓዋርያት መንእሰያት ከም ዝነበሩ ኸ ንኽሕዶ ዲና ናይ ይስሓቅ ተኣዛዝነት ናይ ቅዱስ ቂርቆስ ሰማዕትነት ናይ ሰሎሞን ቅድስናን ንግሥናን እኮ ካብ ንእስነቶም ዘጥረይዎ እምበር ምስ ኣረጉ ኣይነበረን። 

 ኣኅዋተይ ሰለምንታይ ደኣ እዩ ሎሚ ብንአእስነትካ ቤተ እግዚአብሔር ምምልላስ ዘኅፍረና ስለ ምንታይ ደኣ እዩ ብንእስነትካ ጾምን ጸሎትን ንስሓን ቊርባንን ዘኅፍረና? ከኅፍረና ዝግብኦስ ነቲ ብገዛእ ደሙ ዝዓደገካ ኣምላኽ ገዲፍካ ክብርኻን ግርማኻን ኣብ ዝቕንጠጠሉ ተግባራት ዝሙትን ስኽራንን ሓሜትን ቤተ መንግሥቲ ዲያብሎስ ምቕያርና እዩ። ኣኅዋተይ ናይ ኣረማውያን ሥራሓት ዝኾኑ ጓይላን ዳንኬራን ዓሌትነትን ምፍልላይን ተኣሲርካ ብምውዓልና ደኣ ንኅፈር።

 ኣንቱም ኣቦታተይን ኣዴታተይን ነቶም በዛ ሎሚ መዓልቲ ንመድኃኔ ዓለም ኣብ መስቀል ሰቒሎም ሥጋኡ ቆሪሶም ደሙ ኣፍሲሶም ብኡኡ ግና ከይድኃኑ ኣብ ቀራንዮ ገዲፎምዎ ዝኸዱ ጨካናት ኣይሁድ እሞ ዘክርዎም፡ ንሕናውን እኮ ዘመናውያን ኣይሁድ ኢና ተቐይርና ዘለና፡ ምኽንያቱ ናይ መድኃኔ ዓለም ቅዱስ ሥጋኡን ክቡር ደሙን ሎሚውን ኣብዛ ናይ ቀራንዮ ምሳሌ ዝኾነት ቤተ መቕደስ ቆሪስና ካብኡ ከይበላዕናን ከይሰቴናን ሕቖና ሂብናዮ ንገዛና ምምላስና ብሓቂ ምስኦም እዩ ዘደምረና። መኣስ ኢና ደኣ ክንሳሕ መኣስ ኢና ኽንቆርብ እቲ ቐደም ምስ ኣረግና ዝብል ምኽንያት ነይሩ ሕጂኸ እንታይ ከነመኽኒ ኢና? ወይስ ኣፈርክቡ ምስ ተባህለ ከምቶም ኣፎም ተመንጊጎም ንምቑራብ ዕድል ዝረኸቡ እንተ ረኸብና እዩ? ኣይፋሉን እታ መዓልቲ ድኅነት ሕጂ እሞ ኣቦታተይን ኣዴታተይን ኣኅዋተይን ናብታ ናይ ዕረፍቲ ቦታ ንምአታው ንቀዳደም።

ምስጋና ንአብ ንወልድን ንመንፈስ ቅዱስን ንዘለዓለም ዓለም ኣሜን።

ትምህርተ ጾም ዘኦርቶዶክስ መበል 26 ክፋል

/16/ ከመይ ብኡኡ ዝኣምን ዘበለ ኵሉ ናይ ዘለዓለም ሕይወት ክረክብ እምበር፡ ምእንቲ ከይጠፍእሲ፡ እግዚአብሔር አብ ንሓደ ንወዱ በጃ ኽሳዕ ዚህብ፡ ንዓለም ማለት ንሰብ ክሳዕ ክንድዚ ኣፍቂርዎ እዩ።

ቅዱስ ዮሓንስ ኣፈወርቅ፦ ምኽንያቱ፦ ኣምላኽ፡ በቲ ሓደ ወዱ ዝኣመነ ዅሉ ናይ ዘለዓለም ሕይወት ምእንቲ ኺረክብ እምበር፡ ከይጠፍእሲ፡ ንወዱ በጃ ኽሳዕ ዚህብ፡ ክሳዕ ክንድዚ ንዓለም ኣፍቀራ” /3፡16/ ስለ ዝብል፡ ናይ ዘለዓለም ሕይወት ኪህበና ዝኽእል ንሱ ዘለዓለማዊ ስለ ዝኾነ እዩ። ትንሣኤ ሕይወት ዝህበና ንሱ ትንሣኤ ሕይወት ስለ ዝኾነ እዩ። ንሕና ዋላ እኳ ጭቃን ሓመድን እንተ ኾንና ብኸምኡ (ብዘይ ምኽንያት) ኣፍቀረና። ንኣና ንምልኣኽ ነቲ ሓደ (ናይ ባህርይ) ወዱ ደኣ እምበር፡ ሓደ ካብ ባሮቱ ወይ ካብ መላእኽቲ ኣይለኣኸልናን። ዋላ እኳ ሕያውነቱ ንምቕባል ዘይግብኣና እንተኾንና ብኸምኡ ደሙ ኣፍሰሰልና።

/17/ ምኽንያቱ እግዚአብሔር ንዓለም ካብቲ ዚተፈርዶ ኬድኅኖ ደኣ እምበር፡ ንዓለም ኪፈርድ ኢሉ ንወዱ ናብ ዓለም ኣይለኣኾን። 

ኣብነት፦ ዘእንበለ ከመ ይሕየው ዓለም በእንቲአሁ ይብል። ምኽንያቱ እግዚአብሔር አብ ዓለም ብኡኡ ምእንቲ ኪትድኅን ደኣ እምበር ንዓለም ኪፈርድ ኢሉ ንወዱ ናብዚ ዓለም ኣይለኣኾን።

 ብኻልእ ኣገላልጻ ብሥጋዊ ኢድ ንዘይብሉ ኢድ፡ እግሪ ንዘይብሉ እግሪ፡ ዓይኒ ንዘይብሉ ዓይኒ፡ ኣበ መንፈሳዊ ድማ ተኃድገ ለኪ ኃጢአትኪ፡ ኃጢአትኪ ተኃዲጉልኪ፡ ተኃድገ ለከ ኃጢአትከ፡ ኃጢአትካ ተኃዲጉልካ ሎሚ ኣብ ገነት ምሳይ ኣሎኻ እናበለ ኼድኅኖን ካሕሳ ኺኸፍለሉን ደኣ እምበር ኣብ ልዕሊ እቲ ኣቐዲሙ ዝፈረዶ ፍርዲ ኺፈርዶ ኢሉ ኣይመጸን። 

/18/ እቲ ብእኡ ዚኣምን ኣይፍረዶን። እቲ ብእኡ ዘይኣምን ግና፡ ብስም ሓደ ወዲ ኣምላኽ ስለ ዘይኣመነ፡ ድሮ ተፈሪድዎ እዩ። 

 ዘይኣመነ ኵሉ ዋላ እኳ ትንሣኤ እንተ ሃለዎ ትንሣኤ ለዘሐሳር እዩ። ድሮ ተፈሪድዎ ኣሎ ኽብል ከሎ ድማ ኣቐዲሙ ንኸምኡ ተወሲኑ እዩ ማለት ዘይኮነስ፡ ኣቐዲሙ ብዘይ ምእማኑ ትንሣኤኡ ንፍርዲ እዩ ማለት እዩ።  

/19/ ቀዳማይ፦ እቲ ፍርዲ ኸኣ እዚ እዩ እሞ፥ ብርሃን ክርስቶስ ናብዚ ዓለም መጸ፡ ሰብ ግና፡ ግብሩ ክፉእ ስለ ዝኾነ፡ ካብ ብርሃን ጸልማት ፈተወ። 

ካልኣይ፦ ብርሃን ክርስቶስ ናብዚ ዓለም መጸ፡ ደቂ ሰብ ግና ግብሮም ክፉእ ስለ ዝኾነ፡ ካብ ሕጊ ወንጌል ሕጊ ኦሪት፡ ካብ ፍልጠት ድንቁርና ፈተዉ።

 ቅዱስ ዮሓንስ ኣፈወርቅ፦ “እዚ ማለት” ይብል ክርስቶስ ኣነ ንዓለም ኪፈርድ መጺአ እንተ ዝኸውን፡ ሰባት ንዘይ ምእማኖም ምኽንያት ምረኸቡ ነይሮም። እንተ ኾነ ግና ኣመጻጽኣይ ንወዲ ሰብ ብምሉኡ ካብ ጸልማት ናብ ብርሃን ንኸውፅእ እየ ዝመጻኹ፡ ናብ ብርሃን ናባይ ንኽመጹ ማለተይ እቶም ብኣይ ክኣምኑ ፍቓደኛታት ዘይኮኑ ኸኣ ኺፍረዶም እዩ፡ ስለ ዚተፈረዶም ከኣ ምኽንያት የብሎምን። 

 /20/ ቀዳማይ፦ ምኽንያቱ እቲ ክፉእ ዚገብር ዘበለ ኵሉ እቲ ግብሩ ምእንቲ ኸይግለጽ ብርሃን ይጸልእ እምበር ናብ ብርሃን ኣይመጽእን እዩ። ከመይ ግብሩ ክፉእ እዩ።

 ኢዮብ “ዘማዊ ጽልግልግ ክሳዕ ዝብል ይጽበ፡ ገለ ሰብ ከይርእየኒ እናበለ ገጹ ይጕልበብ” ዝበሎ ጐይታና ከምዚ ለዊጡ ተናገሮ /ኢዮ 24፡15-17/። 

 ካልኣይ፦ ግብሮም ክፉእ ስለ ዝኾነ ፈሪሳውያን ኣይሁድ ናብ ብርሃን ኣይመጹን፡ ማለት ንክርስቶስ ኣይኣመንዎን፡ ከመይ ግብሮም ክፉእ እዩ።

 ክፉእ ዚገብር ዘበለ ብርሃን ይጸልእ እዪ እሞ፡ እቲ ግብሩ ምእንቲ ኸይዝለፍ፡ ናብ ብርሃን ኣይመጽእን። እቲ ሓቂ ዚገብር ግና፡ ብኣምላኽ እተገብረ እዩ እሞ፡ ግብሩ ምእንቲ ኺግለጽ፡ ናብ ብርሃን እዩ ዚመጽእ /20-21።

 ስለዚ ኣኅዋተይ! ጸልማት ከይጋርደና ናብ ብርሃን ንምምጻእ ንፍጠን፡ ምእንቲ ኺንድኅንሲ ንንቃሕ፡ ጊዜ እንከለና ንተንሥእ፡ መዓልቲ እንከለና ብርሃን እናብርሃልና ንንቃሕ፡ መዓልቲ ዚተባህለ ኸኣ ጐይታና ኢየሱስ ክርስቶስ እዩ። ናብኡ እንተመጺና ኃጢአትና ኪኅደገልና እዩ። ዋላ ሓንቲ ጽድቂ ከይሃለወና ኣብ ጥራሕ ኢድና ርእስና ልዕል ልዕል ነብል እንተ ዄንና፡ ኵሉ ትርፉ ኣብ ጸልማት ምትራፍ ስለ ዝኾነ፡ ናብቲ ብርሃን ክርስቶስ ንውፃእ። ሰብ ናይ ፍቓድ እግዚአብሔር ፍጥረት እዩ። ኃጢአት ድማ ውፅኢት ናይ ፍቓድና እዩ። ስለዚ ንሕና ዝገበርናዮ ኃዲግና ናብቲ እግዚአብሔር ዚገበረልና ናይ ፍቕሪ ሥራሕ ንውፃእ። ናትና ሥራሕ ጐደሎ ከም ዘለዎ ምስ ፈሊጥና፡ ናብቲ ጐደሎ ዘይብሉ ናይ እግዚአብሔር ሥራሕ ንቐልጥፍ። ንስሓ ናይ ጽቡቕ ነገር መጀመርታ እያ፡ ሰብ ኣብ ውሽጢ ጸልማት ከም ዘሎ ምስ ዝፈልጥ (ኣብ ኃጢአት ማለት እዩ) ይቕሬታ (ምሕረት) ከም ዘድልዮ ኸኣ ኺፈልጥ እዩ። 

 ጐይታና ኣቐዲሙ ናይ ኣይሁድ ፋሲካ ምስ ኮነ ናብ ኢሩሳሌም ከደ። ዝኸደሉ ምኽንያት ድማ ነቲ በዓል ዝመጹ ኣይሁድ ተኣምራቱ ርእዮምን ትምህረቱ ሰሚዖምን ንኽኣምኑ ኢሉ እዩ። ሕጂ ድማ ናብቶም ካብ ዮሓንስ ኪጥመቑ ኢሎም ዚተኣከቡ ሰባት ናብ ፈለገ ኦርዳኖስ ይኸይድ። ኣካይዳኡ ድማ ነቶም ኣብኡ ዚነበሩ ሰባት ብዛዕባ ወንጌለ መንግሥት ኺሰብከሎም ይግባእ ስለ ዝነበረ እዩ። ስለዚ ኸኣ ወንጌላዊ ዮሓንስ፦ “ድኅርዚ ኢየሱስ ምስ ደቀ መዛሙርቱ ናብ ምድሪ ይሁዳ ኸደ፡ ኣብኡ ኸኣ ምሳታቶም ይመላለስን የጥምቕን ነበረ” /22/ ይብለና።

 ቅዱስ ዮሓንስ ኣፈወርቅ፦ “የጠምቕ ነበረ” ኺበሃል ከሎ ኣብ ደቀ መዛሙርቱ ኃዲሩ የጠምቕ ነበረ ማለት እዩ፡ እምበር ንሱ ባዕሉስ ኣየጠመቐን /ዮሓ 4፤2/። ስለ ምንታይከ ዘየጠመቐ፧ እንተበልና መጥምቀ መለኮት ቅዱስ ዮሓንስ ከም ዚነገረና ጐይታና ብሓውን ብመንፈስ ቅዱስን ስለ ዘጥምቕ እዩ። መንፈስ ቅዱስ ድማ ጌና ኣይወረደን ነይሩ /ዮሓ 7፡39/። “ደቀ መዛሙርቱኸ ንምንታይ ኣጠመቑ፧” እንተበልና ድማ እቲ ሕዝቢ ኣብ ክንዲ ናብ ዮሓንስ ናብ ሓዋርያት ኪመጽእ ስለ ዝግባእ እዩ። “ንምንታይከ ዮሓንስ ምጥማቕ ዘየቋረጸ፧” እንተ በልና ድማ ናይ ዮሓንስ ደቀ መዛሙርት “መምህርና ዮሓንስ ምጥማቕ ካብ ዘቋረጾ፡ ከምቲ ናይ ክርስቶስ ደቀ መዛሙርቲ ዘጥምቑ ዘለዉ ንሕና ድማ ኼነጥምቕ ኢና” ኢሎም ሽግር ምፈጠሩ ነይሮም” ይብለና። 

ትምህርተ ጾም ዘኦርቶዶክስ መበል 25 ክፋል

/9/ ኒቆዲሞስ ከኣ፥ እዚ ደኣ ኸመይ ኢሉ ኪኸውን ይከኣል፧ ኢሉ ሓተቶ። 

ቅዱስ ቴዎዶር፦ “ኦ! ኒቆዲሞስ መምህር ኮይነ ከም ዝተለኣኽኩ ብዝገበርኩዎም ተኣምራት ካብ ኣረጋገጽካ ሐጂ ውን ሓደ ነገር ይተርፈካ ኣሎ፡ ንሱ ድማ ሰብ መዋቲ ኾይኑ ዳግማይ ብዘይብስብስ ባህርይ ከይተንሥአ ናይ እግዚአብሔር መንግሥቲ ክወርስ ኣይክእልን እዩ /1ቆሮ 15፡50/ ስለዚ ምሳይ ክትትንሥእ እንተ ደሊኻ ኣነ ዝሞቶ ሞት ክትመውት ኣነ ዝትንሥኦ ትንሣኤ ክትትንሥእን የድልየካ። እዚ ድማ ብመገዲ ጥምቀት ኢኻ እትፍጽሞ ብድጋሜ ናብ ናይ ሥላሴ ማኅፀን ክትኣቱ የድልየካ፡ እንተኾነ ግና እግዚአብሔር መንፈስ ስለ ዝኾነ ነዚ እትፍጽሞ ብመገዲ እታ ብማይ እትወሃብ ጥምቀት እዩ። እዚ ናብ ማኅፀነ ሥላሴ እትኣትወሉ ማይ ከምቲ ቀደም እትጽውዖ ማይ ኣይምሰልካ። ናብዚ ውሽጢ ማኅፀን ክትኣቱ እንከለኻ ስመ ሥላሴ እምበር ስም ናይቲ ማይ ዘይጽወዓሉ ምኽንያት ድማ እዚ እዩ። ከምቲ ሓደ ሕፃን ኣብ ማኅፀን ኣዲኡ ዝፍጠሮ ንስኻ ድማ ኣብዚ ናይ ሥላሴ ማኅፀን ዳግማይ እንተ ዘይተፈጢርካ ኣብዚ ናተይ ሞትን ትንሣኤን ኣይክትኃብርን ኢኻ” ይብል /ሮሜ 6፡5/።

/10/ ጐይታ ኢየሱስ ድማ ንስኻ መምህር እስራኤል ኢኻ፡ ነዚ ነገር እዚዶ ኣይትፈልጥን፧ ንስኻ መምህር እስራኤልሲ እዚ ነገር እዚ ኣይትፈልጥን፧ በሎ።

 ቅዱስ ዮሐ ኣፈወርቅ፦ “ኒቆዲሞስ መሊሱ እዚ ከመይ ኢሉ ይኸውን፧”ብምባል ብዝበኣሰ ይደናገር “ጐይታ መሊሱ ንስኻ ናይ እስራኤል መምህር እንከለኻ ነዚ ኣይትፈልጥን፧” ይብሎ። ካብ ማእከልኩም ዳግማይ ልደትን ኒቆዲሞስ ናይ ኣይሁድ መምህር ምዃኑን እንታይ ኣራኺብዎ፧ ዝብል ክህሉ ይኽእል እዩ። ንሕና ድማ ከምዚ ኢልና ንምልሰሉ “ሔዋን ካብ ናይ ኣዳም ናይ ጐድኒ ዓጽሚ ከመይ ኢላ ተፈጢራ፧ ኤልሳዕ ከመይ ገይሩ ንዝጠሓለ ሓፂን ከም ዘንሳፍፍ እቲ ዕንጨት ግና ዘይ ባህርይኡ ከም ዝጥሕል ገበሮ፧ ንእማንከ ከመይ ገይሩ እዩ ኣብ ፈለገ ዮርዳኖስ ተሓጺቡ ዝነጽሐ፧            

 ቅዱስ ኤፍሬም ሶርያዊ፦ ብርግጽ ኒቆዲሞስ ናይ ኦሪት መምህር ኮይኑ ናይታ  ቘጽሊ ምሥጢር፡ ክሳዕ ምሸት ዝረኸሰ ኮይኑ ምሸት ግና ብማይ ተሓጺቡ ንጹሕ ይኸውን ዝብል ናይ ኦሪት ሥርዓት፡ ያዕቆብ በዅሪ ዘይኮነ ከመይ ገይሩ ብዅርና ከም ዝተቐበለ ማርያም ኃብቲ ሙሴ ከመይ ኢላ ከም ዝነጽሐት ዝብሉ ኵላቶም ናይ ኣይሁድ መምህር ክነሱ ክፈልጦ ይግብኦ ነይሩ” ይብለና።

ኣብዚ ናይ ካህን ዘካርያስ ታሪኽውን የዘኻኽረካ። ምኽንያቱ ንሱ ናይ ኦሪት ካህን ኮይኑ ብሉይ ኪዳን ብዝግባእ እናመሃረ ንሕዝቢ ይመርሕ ነይሩ። ኣብ ብሉይ ኪዳን ሳራ ኣብ እርጋና ከመይ ኢላ ከም ዝወለደት የንብብን ይምህርን ነይሩ። ርብቃን ሃና እመ ሳሙኤልን ካልኦት ኣንስቲ እስራኤልን ድኅሪ ነዊኅ ናይ መኻንነት ዘመን ብኃይሊ ኣምላኽ ኪወልዳ ምኽኣለን የንብብን ይምህርን ነይሩ። ቅዱስ ገብርኤል መልኣኽ መጺኡ “ዘካርያስ፡ ጸሎትካ ተሰሚዑልካ እዩ እሞ፡ ኣይትፍራሕ። ሰበይትኻ ኤልሳቤጥ ወዲ ኽትወልደልካ እያ፡ ..”/ሉቃ 1፡13/ ምስ በሎ ፡ ንሱ ግና “ ኣነ ኣሪገ እየ፡ ሰበይተይ ከኣ ዕለታ ኃሊፉ እዩ እሞ፡ ነዚ ብምንታይ ክፈልጦ እየ፡ በሎ” /ሉቃ 1፡18/። በዚ ድማ እቲ መልኣኽ “እንሆ ኸኣ፡ ነቲ ብጊዜኡ ዚፍጸም ዘረባይ ስለ ዘይኣመንካ፡ ክሳዕ እታ እዚ ነገርዚ ዚዀነላ መዓልቲ ዓባስ ክትከውን ምዝራብውን ክትስእን ኢኻ” ብምባል ዓባስ ከም ዝገበሮ ንርኢ /ሉቃ 1፡20/።

ኒቆዲሞስ ድማ ብተመሳሳሊ ኣብ ኦሪት ዘለዉ ኣዝዮም ኣደነቕቲ ዝኾኑ ብኣእምሮ ናይ ደቂ ሰባት ኪብጽሑ ዘይክእሉ ተኣምራት እናፈለጠን ብዛዕባኦም እናመሃረን ብዛዕባ ዳግማይ ልደት ግና ደጋጊሙ ኪደናገር ስለ ዝረኣዮ፡ ጐይታና ጐይታ ኢየሱስ ድማ ንስኻ መምህር እስራኤል ኢኻ፡ ነዚ ነገር እዚዶ ኣይትፈልጥን፧ ክብል ሓተቶ።

/11/ ብሓቂ፡ ብሓቂ እብለካ አሎኹ፡ እንፈልጦ ንዛረብ፡ ዝርኤናዮውን ንምስርክር ኣሎና።

መግለጺ፦ እንፈልጦን ዝራኣናዮን ማለቱ ንገዛእ ርእሱ ምስ ዮሓንስ ቈጺሩ እዩ።

ቅዱስ ቄርሎስ ዘእስክንድርያ፦ ‘ብሓቂ፡ ብሓቂ እብለካ አሎኹ፡ እንፈልጦ ንዛረብ፡ ዝርኤናዮውን ንምስርክር ኣሎና’ “ብምባል ክርስቶስ ዝዛረቦ ነገር ብሕሊና ደቂ ሰባት ስለ ዘይብጻሕ ብእምነት ንኽቕበል ይነግሮ ብርግጽ ድማ ክርስቶስ ብባህርይ  ኣምላኽነቱ ምስ ናይ ባህርይ ኣቡኡ ምስ ናይ ባህርይ ሕይወቱ ምስ መንፈስ ቅዱስ ዝዛረቦ ብትኽክል ይፈልጦ እዩ። ኒቆዲሞስ ግና ይትረፍዶ ሰማያዊ ልደት ብዛዕባ ምድራዊ ንፋስ እኳ ካበይ መጺኡ ናበይ ከም ዝኸይድ ኣይፈልጥን እዩ። ኒቆዲሞስ ጥራይ ዘይኮነ ንሕናውን ኣይንፈልጥን ኢና።

 ነዚ ምስክርነትና ግና ኣይትቕበልዎን ኢኹም ዘለኹም። 

/12/ ናይ ምድሪ ነገር ነጊረኩም ካብ ዘይትኣምኑስ፡ ናይ ሰማይ ነገር እንተ ነገርኩኹም ግዳ፡ ከመይ ጌርኩም ክትኣምኑ፧ 

መግለጺ፦ እዚ ኣብ ምድሪ ዝፍጸም መንፈሳዊ ልደት ምኽንያት ኣለዎ፡ ማይ ቀሪብካ ብጸሎትን ብጥምቀትን ብንፍሓትን እዩ ዝፍጸም፡ ሰማያዊ ልደት ተባሂሉ ዘሎ ግና ምኽንያት ዘይብሉ ፍሉይ ልደተ ሙታን (ትንሣኤ ምውታን) እዩ።

/13/ ብጀካ እቲ ኻብ ሰማይ ዝወረደ ኣብ ሰማይውን ዘሎ ወዲ ሰብ፡ ናብ ሰማይ ዝደየበ ሓደ እኳ የልቦን። 

መግለጺ፦ ካብ ሰማይ ዝወረደ ኣካላዊ ቃል እዩ። ካብ ሰማይ ዝወረደ ወዲ ሰብ ምባሉ ድማ ባህርየ ሰብ ለቢሱን ተዋሓሒዱን ሓደ ኣካል ሓደ ባህርይ ስለ ዝኾነ እዩ /ዮሓ 6፡62/። “ናይ ሥጋ ባህርይ ንቓል ናይ ቃል ባህርይ ንሥጋ ኮነ” ይብል ቅዱስ ቄርሎስ ክፍሊ 9።

/14/ ከምቲ ሙሴ ኣብ በረኻ ንተመን ዝሰቐሎ፡ ወልደ እጓለ እመሕያው ክርስቶስ ድማ ከምኡ ኪስቀል ይግባእ እዩ።

መግለጺ፦ ክርስቶስ ዝተሰቕለ ስለምንታይ እዩ፧ እንተ በልና ዝተነግረ ትንቢትን ምሳሌን ምእንቲ ኺፍጸም እዩ። ትንቢት “ስቅልተ ትሬእያ ለሕይወትከ” ዝበሎ እዩ /ዘዳ 28፡66/

ታሪኽ፦ እስራኤላውያን ሓደ ጊዜ ብምኽንያት መግቢ ኣብ ልዕሊ ሙሴ ኣጕረምረሙ። እግዚአብሔር ከኣ ዝነዱ ኣትማን ሰደደሎም እሞ፡ ካብ እስራኤል ብዙኅ ሕዝቢ ሞተ። ሽዑ እቶም ሕዝቢ ናብ ሙሴ መጺኦም ኣብ ልዕሊ እግዚአብሔርን ኣብ ልዕሌኻን ብምዝራብና ኃጢአት ገበርና፡ ነዞም ኣትማን ኬርሕቐልና ንእግዚአብሔር ለምነልና በልዎ። ሙሴ ድማ ምእንቲ ሕዝቢ ለመነ። እግዚአብሔር ከኣ ካብ ኣስራዚ ተመን ሠሪሑ ኣብ ባላ ኪሰቕለሎም፡ ብተመን ዚተነኸሰ ድማ ነቲ ተመን ኣስራዚ ጠሚቱ ከም ዝሓዊ ነገሮ እሞ ሙሴ ከምኡ ገበረ። ብተመን ዚተነኽሰ ዘበለ ድማ ናብቲ ተመን ኣስራዚ ምስ ጠመተ ይሓዊ ነበረ /ዘኁ 21፡5-9/። እዚ ምሳሌ እዩ። ንእስራኤላውያን ነኺሱ ዝጐድኦም ተመን፡ ናይ ዲያብሎስ ምሳሌ እዩ። ተመን ብመርዙ ከም ዝጐድእ ዲያብሎስ ከኣ ብግብሩ ይጐድእ እዩ /ራእ 12፡9/።

 ካብ ኣስራዚ ዝተሠርሐ ተመን ናይ ክርስቶስ ምሳሌ እዩ። ተመን ኣስራዚ ብምሳሌ ተመን ከም ዝተሰቕለ፡ ክርስቶስ ከኣ ምስ በደለኛታት ተቘጺሩ ተሰቕለ /ኢሳ 53፡12/። ካብ ኣስራዚ ዝተሠርሐ ተመን መርዚ ዘይብሉ ጽሩይ ከም ዝኾነ፡ ክርስቶስ ከኣ ጽሩየ ባህርይ እዩ። ተመን ኣስራዚ ኣብ ባላ ከም ዝተሰቕለ እሞ ብተመን ዝተነኽሱ እስራኤላውያን ንእኡ ርእዮም ከም ዝሓወዩ፡ ክርስቶስ ድማ ብኡኡ ንዝኣምን ዘበለ ብስቕለቱን ብሞቱን ኬድኅን ከም ዝተሰቕለ ዚገልጽ ምሳሌ እዩ።

/15/ ብእኡ ዚኣምን ኵሉ ናይ ዘለዓለም ሕይወት ምእንቲ ኺረክብ እምበር፡ ከይጠፍእሲ፡ ክርስቶስ ኪስቀል ይግብኦ እዩ። 

 ቅዱስ ጎርጎርዮስ ዘኑሲስ፦ ናይዚ ናይ ዳግማይ ልደትና ምንጪ ወይውን ናይ ምውራዱ ምሥጢር መስቀል እዩ። እዞም ክልተ ምሥጢራት ማለት ናይ ጥምቀቱን ናይ ስቕለቱን ምሥጢራት ክርስቶስ ነቶም እንጸልኦ እኳ ድንቂ ዝኾነ ፍቕሩ ዘርኣየሎም ምሥጢራት እዮም። እስራኤል ዘሥጋ ኃጢአት ምስ ገበሩ ብመርዛማት ኣትማን ተደኒፎም በቲ ሙሴ ዝሰቐሎ ናይ ነሓሲ ተመን ከም ዚደኃኑ፡ ሕጂውን በቲ መርዛም ተመን (በቲ ኃጢአትን ፍዳን ዘለዎ ብዲያብሎስ) ዚተነደፉ ዅላቶም በቲ ናይ ነሓሲ ተመን (ብስቕለት ናይቲ ኃጢአትን ፍዳን ዘይብሉ ጽሩየ ባህርይ ዝኾነ ጐይታ) ከም እንድኅን ዚተነግረ እዩ። ከነስተውዕሎ ዝግብኣና ነገር ግና ብዙኅ ጊዜ ተመን ናይ ክፉእ ነገር ምሳሌ እኳ እንተ ኾነ፡ ጐይታና (ክብሪ ንእኡ ይኹን) ብናይ ነሓሲ ተመን ዚተመሰለሉ ምኽንያት ክፉእ ስለ ዝኾነ ዘይኮነስ፡ ብፍቓዶ ብምሳሌ ኃጢአተኛ ሥጋ…. ንኃጢአት ብሥጋ ንምኹናን” ስለ ዝመጸ እዩ /ሮሜ.8፡3/።

ሰብከት ብድምፂ