ማርያም ጽዮን (21 ኅዳር ጽዮን) 4ይ ክፋል

6. እታ ምሳልያዊት ታቦት ነቲ ናይ ዲያብሎስ ምሳሌ ዝኾነ ዳጎን ሰባቢራ ኣጥፍኣቶ (1ይ ሳሙ 5፡1-12) እዛ ኣማናዊት ታቦት ድንግል ማርያም ግና ነቲ ኃያል ጐይታ ብምውላድ ንዲያብሎስ ኣብ መስቀል ተሳዒሩ ከም ዝእሰር ገበረት።

ቅዱስ ያዕቆብ ዘሥሩግ ዝተባህለ ሊቅውን ብምሥጢር ብምርቓቕ ነዛ ዮሐንስ ክብራ ኣብ ሰማይ ዝረኣየላ /ራእ 12፡1፡ ዳዊት ድማ ዕርገታ ዝመስከረላ /መዝ 132፡8/ ኣማናዊት ታቦት ቅድስት ድንግል ማርያም፦ “ብምሥጢር ዝተመልአት ታቦት፡ ኣማናዊት ታቦት፡ እሳት ዝተመልአት ታቦት፡ ናይ ቅዱስ ቃል ታቦት” ብምባል እናብርሀ ተዛሪቡ ኢዩ።

እዚ ቅዱስ ኣቦ ንድንግል “ምሥጢር ዝተመልአት ታቦት” ክብል ዝኸኣለሉ ምኽንያት፡  ብምሳሌነት ናይዛ ታቦት ኣቐዲሙ ዝተገልጸ ምሥጢር ብሓቂ ዝተፈልጠላ ስለ ዝኾነት ኢዩ። ብተወሳኺውን ብምሥጢር ዝተመልአት ማለቱ ኣደነት ምስ ድንግልና ድንግልና ምስ ኣደነት ኣጣሚራ ዝኃዘት፡ ዘርኢ ሰብኣይ ዘይወደቓ፡ ኢድ ሰብ ዘይዳህሰሳ፡ ብግብረ መንፈስ ቅዱስ ነቲ ሰማይን ምድርን ዘይውስንዎ ጐይታ ብዘይምርመር ድንግልና ኣብ ማሕጸና ኪትስከም ዝኸኣለት ፍሉይ ምሥጢር ዝተረድአትን ብምሥጢር ዝተኸበበት ምሥጢረ ዕርገታ ዝንገረላ ናይ ምሥጢር ታቦት ስለ ዝኾነትን ኢዩ። 

ቅዱስ ያዕቆብ ነዚ ክገልጽ እንከሎ “....” (ድንግል ብምሥጢር ዝተመልአ ታቦት ኮይና ትነብር ኣላ፡ ናይ ካህናት ወገን ደስ ይብሎም የኽብርዋ ድማ” ብምባል ምሥጢራዊ ታቦትነታ ኣጕሊሑ ተዛሪቡ ኢዩ)።

ደጊሙውን እዚ ሊቅ ነቲ እሳተ መለኮት ዝኾነ ጐይታ ፱ ወርሕን ፭ መዓልትን ኣብ ማሕጸና ዝተሰከመት ብምዃና “እሳት ዝተመልአት ታቦት” ብምባል ገሊጽዋ ኢዩ። እዚ ውን ኪሩቤልን ሱራፌልን ንዕኡ ካብ ምፍራህ ዝተላዕለ ብኽልተ ኣኽናፎም ገጾም ሸፊኖም ብኽልተ ኣኽናፎም ኣእጋሮም ሸፊኖም ኣብ ቅድሚኡ ዝቖምሉ እሳተ መለኮት ዝኾነ ጐይታ ፱ ወርሕን ፭ መዓልትን ኣብ ማሕጸና ዝጾረት ናይታ ኣማናዊት ታቦት ዝኾነት ናይ ቅድስት ድንግል ማርያም ነገር ንብዙኃት ናይ ቤተ ክርስቲያንና ሊቃውንት ኣደኒቑ እዩ።

 ኣባ ሕርያቆስ ውን ኣብ ቅዳሴኡ ኣብ ቊ 74-75 “ሾብዓተ መጋረጃ ሓዊ ኣብ ከርስኺ ኣበይ ተዘርግሐ ኣበይ ከ ተዳለዉ? ኣብ የማናይ ጐንኺ ድዩ ወይስ ኣብ ጸጋማይ? ብሠለስተ እመትን ሥድርን ቊመት ዝተወሰንኪ ክነስኺ፡ ጓል 15 ዓመት ቆንጆ ክነስኺ ነደ እሳት ዝኸበቦ ንዓይኒ ዘንጸባርቕ ኪሩቤል ዝስከምዎ መብረቕ ኣብ ከርስኺ ኣበይ ተዘርግሐ? ኣበይ ከ ተተኽለ? ብምባል እሳተ መለኮት ናይ ዝተሰከመት ናይ ቅድስት ድንግል ማርያም ነገር ኣድኒቑ እዩ።

ቅዱስ ያዕቆብ ዘሥሩግ ውን ብሥልጣን ናይ ወዳ ካብ ሞት ተንሢኣ ናይ ዝዓረገት ታቦት ኣምላኽ ናይ ዝኾነት ናይ ቅድስት ድንግል ማርያም ነገር ክገልጽ እንከሎ “They looked on her...” (ናይ እግዚአብሔር መንበሪ ኢሎም ይምልከትዋ፡ ኣባታቶም እሳት ዝተሰከመት ታቦት ጌሮም የኽብርዋ) ብምባል ምሂሩ እዩ። ብሣልሳይ ደረጃ እዚ ሊቅ ብምሥጢር ብምርቓቕ “ናይ ቅዱስ ቃል ታቦት” ክብል ዘመስገነሉ ምኽንያት፡ ኣብ ብሉይ ኪዳን ብኣጻብዕቲ እግዚአብሔር ዝተጻሕፉ ዓሠርተ ቃላት ዘለዎም ጽላት ኣብታ ታቦት ይቕመጡ ነበሩ። (ዕብ 9፡3-5) ኣብ ዘመነ ሓድሽውን እመቤትና ቅድስት ድንግል ማርያም ኣካላዊ ቃል ኣብ ማሕጸና ዝተሰከመት ማኅደረ ቃለ ኣብ ኣማናዊት ታቦት ብምዃና እዚ ስያሜ እዚ ክህባ ክኢሉ። 

ፍቊረ እግዚእ ቅዱስ ዮሐንስ ኣብ ወንጌሉ ናይ ክርስቶስ ነገረ ተዋሕዶ ክገልጽ እንከሎ “ቃል ሥጋ ኮነ ጸጋን ሓቅን መሊእዎ ድማ ኣባና ኃደረ” (ዮሐ 1፡14) ኢሉ ከም ዝመስከረ ኣካላዊ ቃል ካብ ሥጋኣ ሥጋ ካብ ነፍሳ ነፍሲ ወሲዱ ሰብ ብምዃኑ፡ ካብታ ናይ እግዚአብሔር ቃል ኣብ ልዕሊኣ ዝተቐመጣ ታቦት (ካብ ታቦተ ኦሪት) ንላዕሊ ነቲ ኣካላዊ ቃል (ንጐይታ) ኣዲኡ ዝኾነት ናይ ኣማናዊት ታቦት (ናይ ድንግል ማርያም) ክብሪ ኣዝዩ ከም ዝዓቢ ክገልጽ እንከሎ “she was carried as an ark full of scriptur...” (ናይ ቅዱስ ቃል ታቦት (መኅደሪት) ኮነት፡ ናይ ምሥጢራት ትርጉም ነቢያት ዝተዛረብሉ ኣብኣ ስለ ዝኃደረ በዚ ድማ ክብራ ካብቲ ናይ ጠረጴዛ ክብሪ ንላዕሊ እዩ። ብዘደንቕ ክብሪ ኣኽቢርዋ እዩ” ብምባል ዮሐንስ ኣብ ሰማይ ዝረኣያ ናይ ኣማናዊት ታቦት ናይ ቅድስት ድንግል ማርያም ክብሪ ተዛሪቡ እዩ።...

ናይ ቅዱስ ዮሐንስ አፈወርቅ ሕይወቱን ትምህርቱን መበል 16 ኽፋል

ስደተኛታት መነኰሳት ኣብ ቁስጥንጥንያ

እዞም ስደተኛታት መነኰሳት ድኅሪ ብዙኅ ምክልባት ቁስጥንጥንያ በጽሑ። ኣብ እግሪ ናይ ቅዱስ ዮሐንስ ኣፈወርቅ ወዲቖም ድማ፡ ነቶም ብግፍዐኛታት ብዙኅ ግፍዒ ዝወረዶም ነፍሳት ንኽረድኦም ተማሕጸንዎ። ቅዱስ ዮሐንስ ኣፈወርቅ ነዞም ብመከራ ዝላሕልሑ መነኰሳት ረኣየ። ከምቲ ልሙድ ርኅራኄኡ (ሕያውነቱ) ብጣዕሚ ኃዘነሎም እሞ በኸየ፡ ከዕርፉ ድማ ነገሮም። ንሳቶም ድማ “ከምቲ ካልኦት ጳጳሳት ንቴዎፍሎስ ፈሪሖም ዋላ ሓንቲ ዘይሓገዙና፡ ንስኻ ድማ ዋላ ሓንቲ ዘይትሕግዘና እንተዄንካ፡ ናብቲ ናይ መወዳእታ ኣማራጺና ዝኾነ ናብ ንጉሥ ኪንከይድ ኢና፡ ስለዚ ንኽብሪ ቤተ ክርስቲያን ክትብል ናብ ገዳምና ናብ ግብጺ ኪንምለስ ንቴዎፍሎስ ለምነልና” በልዎ።

ቅዱስ ዮሐንስ ኣፈወርቅ ብዛዕባዚ ጉዳይ ምስ ቴዎፍሎስ ተዘራሪብካ ንምፍትሑ ቀሊል ከም ዝኾነ ሓሰበ። ንዓኣቶም ድማ ናብ ቴዎፍሎስ ደብዳቤ ልኢኹ መልሲ ክሳዕ ዚሰደሉ፡ ስለ ምንታይ ከም ዝመጹ ንዋላ ሓደ ሰብ ከይነግሩ መኸሮም። መዕረፊ ቦታ ውንሃቦም፡ ካልእ ዘድልዮም ነገራት ዝሃብዎም ግና ምእመናን እዮም ኔሮም (ብፍላይ ድማ ኦሎምፒያ ዝተባህለት ሕያወይቲ ኣደ እያ ትረድኦም ኔራ)። ኣብቲ ጊዜ እቲ ካብ ቴዎፍሎስ ናብ ቁስጥንጥንያ ዝተላእኩ ካህናት ኣብኡ ነበሩ እሞ፡ ንዓኣቶም ጸዊዑ ነዞም ተሰዲዶም ዝመጹ መነኰሳት ዝፈልጥዎም እንተኾይኖም ሓተቶም። ንሳቶም ድማ ከም ዝፈልጥዎምን  ብገዳማዊ ሕይወቶም ዝተፈልጡን ዝተመስገኑን ኣቦታት ምዃኖም፡ እንተኾነ ግና ግፍዕን በደልን ዝወረዶም መኰሳት ምዃኖም ብምግላጽ፦ “ኦ ኣቦና ብዝከኣለካ ዘበለ ብርኅራኄ ተመልከቶም” በልዎ።

ቅዱስ ዮሐንስ ኣፈወርቅ እዞም መነኰሳት ኣብ ውሽጢ ሕቚፉ ከም ዘለዉ ንኣሽቱ ደቁ ብምቑጻር ይቕረ ኪብለሎምን ኪቕበሎምን፡ ንሱውን ናይ ቴዎፍሎስ ውሉድን ኃውን ምዃኑ፡ ብምግላጽ ንቴዎፍሎስ ብትሕትና ጸሓፈሉ። ቴዎፍሎስ ግና ኣይተቐበሎን። ቅዱስ ዮሐንስ ኣፈወርቅ እቲ ኹነታት ከስዕቦ ዚኽእል ሳዕቤን ብምርዳእ፡ እዞም ገዳማውያን ኣቦታት ኣብ ልዕሊ ቴዎፍሎስ ሓሲቦምዎ ዘለዉ ክሲ ንኸቋርጹዎን ንኽዕገሡን ኢሉ ንሱ ባዐሉ ለመኖም፡ ብኻልኦት ጳጳሳት ጌሩውን ለመኖም። ንሳቶም ነዚ ኸቋርጹዎ ፍቓደኛታት ከም ዘይኮኑ ምስ ረኣየ ግና ናብ ቴዎፍሎስ “ግልፂ ዝኾነ ክሲ ክኸሱኻ ይዳለዉ ኣለዉ፡ እዚ ነገር ብቐሊሉ ክዕጾ ዝኽእል ስለ ዝነበረ ሕጂውን ናብ ዝተሓላለኸ ደረጃ እንተ ዘይተሰጋገረ ጽቡቕ እዩ። ካብዚ ዝኃለፈ ግና ነዚ ጉዳይ ንስኻ ጽቡቕ እዩ ኢልካ ብዝኃዝካዮ መገዲ ንኽትኅዞ ናባኻ እገድፎ ኣለኹ” ብምባል ለኣኸሉ። ብድኅርዚ ንሱ ክገብሮ ዝግብኦ ስለ ዝገበረ ነቲ ጉዳይ ካብ ሕልናኡ ኣውፅኦ።

ቴዎፍሎስን ቅዱስ ኤጲፋንዮስን

ቴዎፍሎስ ኣብ ልዕሊ ቅዱስ ዮሐንስ ኣፈወርቅ ዝሓሰቦ ተንኮል ብምሥጢር ኂዙ ብሽፋን ኦሪገናውነት ሰበብ ክጥቀም ሓሰበ። ነዚ ንኽሕግዞ ድማ ነቲ ኣንጻር ኦሪገናውነት ኣትሪሩ ዝቃለስ ዝነበረ ብቕድስና ሕይወቱ ኣዝዩ ዝተመስገነን ዝተኸበረን ኣብ ቆጵሮስ ናይ ዘላ ናይ ሳላሚስ ቤተ ክርስቲያን ጳጳስ ዝነበረ ንቅዱስ ኤጲፋንዮስ ኣብ ጐድኑ ምስላፍ ከም ዘዋጽኦ ተረድአ። ኣቐዲሙ ኣንትሮፖሞርፊስት ኢኻ ኢሉ ይነቕፎ ከም ዘይነበረ፡ ሕጂ ግና ኣተሓሓሳስባኡ ከም ናቱ ከም ዝኾነን ነዚ ዅሉ ናይ ምፍልላዮም ጠንቂ ዝኾኑ ድማ ናይ ኦሪገን ጽሑፋት ከም ዝኾኑን፡ ሕጂ ግና ነዞም ጽሑፋት እዚኣቶም ከወግዞም እየ ዝብል ናይ ተነሳሒ ዓይነት መልእኽቲ ናብ ቅዱስ ኤጲፋንዮስ ለኣኸ። ምስኡ ድማ ዕርክነት መሥረተ። ቅዱስ ኤጲፋንዮስ ካብ ቀደሙውን ናይ ኦሪገን መጻሕፍቲ ብጽቡቕ ኣረኣእያ ይርእዮም ስለ ዘይነበረ ነቲ ናይ ቴዎፍሎስ መልእኽቲ ደስ ኢልዎ ብቕልጡፍ ተቐበሎ። ተቐላጢፉውን ነቶም ናይ ቆጵሮስ ጳጳሳት ኣኪቡ ንናይ ኦሪገን መጻሕፍቲ ካብ ምንባብ ንኽቑጠቡ ኣዘዘ። ንሱ ቅዱስን ንጹሕ ናይ ቅድስና ሰብን ደኣ እምበር ናይ ነገር ሰብ ስለ ዘይነበረ ንነገራት ኣቕሊሉ በዚ ዓይኒ እዚ ደኣ ረኣዮም እምበር፡ ናብ ናይ ቴዎፍሎስ ዝረቐቐ መጻወድያ ይኣቱ ከም ዘሎን ናይ ካልኦት መሣርሒ ይኸውን ከም ዘሎን ገና ኣይተረድኦን ነበረ።

ቴዎፍሎስውን ኣረኣእያኡን ውሳኔኡን ዝኾነ ይኹን፡ ናይቲ ብቕድስና ሕይወቱ ዚተፈልጠን ዝተኸበረን ናይ ቅዱስ ኤጲፋንዮስ መገዲ እንተ ተኸተለ ሓደጋ ከም ዘይብሉ ብምሕሳብ፡ ነቶም ኣብ ትሕቲኡ ዘለዉ ጳጳሳት ኣኪቡ ናይ ኦሪገን መጻሕፍቲ ኣወገዘ። ቅዱስ ዮሐንስ ኣፈወርቅ ግና “ሕጂ ነዚ ጉዳይ ዘልዕል ዋላ ሓንቲ ምኽንያት ከይሃለወ፡ ከምኡ ድማ ብዙኃት ሊቃነ ጳጳሳት ዚተኣከቡዎ ዓቢይ ጉባኤ ተጌሩ ከይተመኽረሉ ብጉያ ጉያ ንዝኾነ ምውጋዝ ግቡእ ኣይኮነን" ብምባል ነቲ ጉዳይ ኣደናጎዮ። በዚ ምኽንያት ቴዎፍሎስ ንቅዱስ ኤጲፋንዮስ ናብ ቁስጥንጥንያ (ናብ ናይ ቅዱስ ዮሐንስ ኣፈወርቅ ሃገረ ስብከት) ከይዱ ናይ ኦሪገን መጻሕፍቲ ከወግዝ ከም ዘለዎ ለኣኸሉ።....ይቕጽል

ናይ ኣዋጅ ጾም ኪኣቱ ኸሎ፡ መንፈሳዊ ናይ ሓጋይ ኣዋርኅ ከም ዝኣተወ ነስተውዕል (ቅዱስ ዮሐንስ አፈወርቅ) 2ይ ክፋል

...ንሓመይቲ ጥራይ ዘይኮነ፡ ክፉእ ዘረባ ንዝሰምዑ ኵላቶም ኣእዛኖም ካብዚ ርስሓትዚ ንኸርሕቁ እነግር ኣለኹ። ምስ ዘማራይ ዳዊት ብምዃን ከምዚ በሉ “ነቲ ንብጻዩ ብሕቡእ ዚሐሚ ኤጥፍኦ” (መዝ 101፡5)፡፡ ካባኻትኩም ኃዉ ንምሕማይ ዝመጸ እንተሎ፡ ከምዚ ኢልኩም ንገርዎ “ብዛዕባኡ ጽቡቕ ነገር ትዛረበሉ፡ ወይ ድማ ተመስግኖ ኃው እንተሊካ ዘረባኻ ንምስማዕ ኣእዛነይ ክፉታት እየን። ክፉእ ዘረባ ኪትዛረብ እንተዄንካ ግና ነዚ ርስሓት እዚ ናብ እዝነይ ከእቱ ፍቓደኛ ኣይኮንኩን በሎ። ኃውኻ እከይ ምዃኑ እንተነገርካኒ እንታይ ይጠቕመኒ? እኳ ደኣ ከምዚ ብምግባርካ ነብሰይ ንኽጎድእን ነቲ ዝነበረኒ ንኸጥፍእን ኢኻ ትገብረኒ። ስለዚ ክቡር ኃወይ! ብዛዕባ ክፍኣት ናይ ኃውና ካብ ንዛረብ፡ ብዛዕባ ኃጢኣትና ነዕልል። እቶም ዝሠራሕናዮም ኃጢአታት ከመይ ጌርና ይቕሬታ ከም እንረኽበሎም ንሕሰብ። ብዛዕባ ኃጢአትና ጥራይ እንተ ንዘራረብ ንዓና ኣዝዩ ጠቓሚ እዩ። ኃወየ! ንገረኒ እስኪ? ኣብ ዓይንና ዘሎ ጕንዲ ዘየውፃእና በቲ ኣብ ዓይኒ ኃውና ዘሎ በሰር ምዝራብና ዝግበረልና ምሕረት ይህሉ ዶ ይኸውን? ንምንታይ ከ ኣብ እዝነ ልቦናና ካልእ ኵኵዕ ንውስኽ?,..”

ስለዚ ነዚ ፈሊጥና ብዅለንትናና ንጹም። ክፉእ ካብ ምዝራብ ንጹም፡ ክፉእ ካብ ምስማዕ ንጹም፡ ክፉእ ካብ ምርኣይ ንጹም፡ ናብ ክፉእ በታ ካብ ምኻድ ንጹም፡ ክፉእ ካብ ምግባር ንጹም ።

ናይ ኣዋጅ ጾም ኪኣቱ ኸሎ፡ መንፈሳዊ ናይ ሓጋይ ኣዋርኅ ከም ዝኣተወ ነስተውዕል። ናይ ኵናት መሣርሒና ንወልውል። ካብ ሕርሻኦም ምህርቶም ዝእክቡ ሓረስቶት ማዕጺዶም ይስሓሉ። ነጋዶውን ገንዘቦም ብኸንቱ ካብ ምብኻን ይከልከሉ። ናብ መንግሥቲ እግዚኣብሔር ንምእታውውን መገዶም የቕንዑ። ናብ መንግሥቲ እግዚኣብሔር ትወስድ ጐደና ቀጣንን ጸባብን ስለ ዝኾነት ብጥንቃቐ ኣስተውዒልና ንጎዓዝ።

ኣኅዋተይ! ብሕማም ምኽንያት ካብ መግቢ ብዘይ ምኽልካልና ዝወቕሰና ኣእምሮ ዘለዎ ሰብ የለን። ካብዚ ብተወሳኺ ድማ ለዋህን ፈታዊ ሰብን ልዕሊ ዓቕምና ዝኾነ ሸኽሚውን ዘይጽዕነና ኣምላኽ እዩ ዘለና። ናቱ ፍቓድ ንሕና ካብ መግቢ ንኽንክልከል፡ ወይ ትም ኢልና ሰብ እንታይ ኪብለኒ ኢልና ጥራይ ንጸውም፡ ወይ ከብድና ባዶ ኾይኑ ናይ ጥሜት ስምዒት ከም ዝስምዓና ምግባር ኣይኮነን። እንታይ ደኣ ካብ ዝኾነ ዓይነት ክፉእ ተግባር ጸዊምና ንትሩፋተ ሥጋ ወነፍስ ንኽንተግህ እዩ። ነብስና ብዝተስተኻኸለ ሕይወት ንመርሕ፡ ክንበልዖ ዝግብኣና መጠን መጢንና ንበልዕ፡ ኵሉ ድሌትና ናብ ሰማያዊ ምሥጢር ንመልስን፡ መላእ ዘመንና ጽቡቕ ጥራይ ንገብር ኔርና እንተንኸውን፡ ናይ ጾም ዋጋ ንምርካብ ኢልና ምጿም ኣይመድለየናን ኔሩ። ስለ ዝኾነ ድማ ደቂ ሰባት ኪንበሃል፡ ግዲ ዘይብልናን ምቾት ድማ ንደልን ስለ ዝኾንና፡ እቲ ካብ ምድራዊ ኣቦ ይኹን ካብ ምድራዊት ኣደ ንላዕሊ ብዛዕባና ዝጥንቀቕ ሓኪምና (እግዚኣብሔር)፡ ንሸለልትነትናን ነዚ ዘየድሊ ሕንቃቐን ምቾትን ዝተመልአ ናብራናን ፈዊስና፡ ካብ ዓለማዊ ምግባር ናብ መንፈሳዊ ምግባር መታን ክንኣቱ ጾም ዝተባህለ መድኃኒት ኣዳለወልና።

ሰለዚ ብምኽንያት ሕማም ርእሶም ካብ መግቢ ኪኽልክሉ ዘይከኣሉ ሰባት ንኽበልዑ ግን ከኣ ካብ ክፉእ ምግባር ንኽጾሙ ንመኽሮም ኣለና። ብዘይካ ካብ መግቢ ምኽልካል ብኻልእ መንፈሳዊ ነገር ኣብሊጾም ንኽተግሁ ንመኽሮም ኣለና። ሕሙማት ካብ መግቢ ኺኽልከሉ እኳ እንተዘይከኣሉ፡ ብሓቂ ንመንግሥተ ሰማያት ዘኽፍቱ ካልኦት ብዙኃት ናይ ድኅነት መገድታት ኣለውዎም። ስለዚ ብሰንኪ ሕማም ካብ መግቢ ምኽልካል እንተዘይተኻእለኩም (ምስ ኣበ ነፍስኹም ብምምኻር) ኣብዚኅኩም ምጽዋት ሃቡ። ካብ መግቢ ምኽልካል እኳ እንተዘይከኣልኩም ኣብዚኅኩም ጸልዩ። መግቢ ምኽልካል እኳ እንተዘይከኣልኩም ቃል እግዚኣብሔር ንምምሃር ትጉሃት ኵኑ። ምኽንያቱ ሕማምኩም ነዚ ንምግባር ኣይክልክለኩምን እዩ።  ከምዚ እንተድኣ ትገብሩ ዄንኩም እቲ ሓቀኛ ጾም ጸዊምኩም ኣለኹም። እግዚኣብሔርውን ካብዚ ብዝበለጸ ካባኻትኩም ዝደልዮ ነገር የለን። ምኽንያቱ ሓኪምና ካብ ናይ ስዕረት መግቢ ከም እንኽልከል ዝእዝዘና፡ ፍቓደ ሥጋና ደኺሙ ፍቓደ ነፍስና ንኽብርትዕን ትእዛዙ መታን ክንሕሉን ኢሉ እዩ።

ብኣጠቓላሊ ኣብ ጊዜ ጾምኩም ይኹን ኣብ ካልእ ጊዜ ሠለስተ ነገራት ኪትኅዙ ንመኽረኩም ኣለና። ንሳቶም ድማ ክፉእ ካብ ምዝራብ ምኽልካል፡ ንዝኾነ ሰብ ከም ጸላኢኻ ካብ ምርኣይ ምቑጣብን፡ ካብቲ ከም ልምዲ ኂዝኩሞ ዘለኹም ማሕላ ንኽትርሕቁን እዩ።

ኣብ ዓጺድ ዘሎ ሰብ ነቲ እኽሊ ናብ ቆፎኡ ብሓደ ጊዜ ከም ዘይእክቦ፡ እንታይ ደኣ በብቑሩብ ከም ዝእክቦ፡ ንሕናውን ነዞም ዝተዛረብናሎም ተግባራዊ ብምግባር ኣብዚ ናይ ጾም ጊዜ ኪንለማመዶምን፡ ናትና ጸቡቕ ልምድታት ጌርና ኪንኅዞምን ይግብኣና። ከምዚ ብምግባርና ድማ መንፈሳዊ ጥበብ ብቐሊሉ ገንዘብና ኪንገብር ይከኣለና እዩ። ኣብዚ ዓለም ከለና ጽቡቕ ፍረ ዘለዎ ኣዝመራ ነፍሪ። ኣብቲ ዝመጽእ ዓለም ድማ ኣብ ቅድሚ ክርስቶስ ብዘይፍርሒ ብሓጐስ ተመሊእና ንኽንቀውም ይረድኡና። ንዕኡ ዝበቅዕ ጸጋ ረኺብና ናይ ክብሩ ወረስቲ ይግበረና። ኣሜን!!!

ማርያም ጽዮን (21 ኅዳር ጽዮን) 3ይ ክፋል

ናይ ታቦትን ድንግል ማርያምን ንጽጽራዊ ትምህርቲ

1. ታቦት ናይ ቅድስቲ ድንግል ማርያም ምሳሌ ኢያ። ነታ ምሳልያዊት ታቦት ሓላዊ ኔርዋ ኢዩ፡ ነዛ ታቦት እዚኣ ንምሕላውን ንምግልጋልን ዝተሓጸየ “ኣሮን” ዝበሃል ካህን ነበረ /ዘሁ 17፡1-10/፡ ንድንግል ማርያም ነታ ኣማናዊት ታቦት ንምግልጋልውን ዮሴፍ ዝበሃል ሕጹይ ነበራ (ማቴ 1፡18)

ቅዱስ ኤፍሬም ነዚ ክገልጽ እንከሎ “ንሱ ርእሳ ስለ ዝኾነ ሰበይቲ ንሰብኣይ ተገልግል፡ ዮሴፍ ግና ኣምላኽ ኣብ ማሕጸና ስለ ዝተሽከመት ንድንግል ማርያም ንኸገልግላ ተንሥአ፡ ካህን ዘካርያስውን ቅድስናኣ ተመልኪቱ ኣብ ቅድሚ ኣማናዊት ታቦት ኣገልገለ። ሙሴ እግዚአብሔር ብኣጻብዕቱ ዝጸሓፈሎም ጽላት ተሰከመ፡ ዮሴፍ ግና ፈጣሪ ኣብ ማሕጸና ዝተስከመት ንጽሕቲ ጽላት ኃዘ” ብምባል ገሊጽዎ ኣሎ (ቅዱስ ኤፍሬም ሶርያዊ 306-373 ዓ.ም)

2. ነታ ምሳልያዊት ታቦት ንምግልጋል ዝተመርጸ ካህን ኣሮን በትሩ ካብተን ናይ 12 ነገደ እስራኤል ኣባትር ጠጢዓን ዓምቢባን ፈርያን ምስ ተረኽበት እዩ /ዘሁ 17፡1-12/፡ ነታ ኣማናዊት ታቦት ዝኾነት ድንግል ማርያም ንምግልጋልውን ኣረጋዊ ዮሴፍ ብኸምዚ ኣገባብ እዩ ተመሪጹ። ነገሩ ከምዚ እዩ፦ ኣዴና ቅድስት ድንግል ማርያም ኣብ ቤተ መቕደስ 12 ዓመት ተቐመጠት፡ ኣብ ኢድ ወለዳ ሠለስተ ዓመት ድምር 15 ዓመት ምስ መልኣ ኣይሁድ ቤት መቕደስና ከይተርክሰልና ትውፅኣልና በሉ። ዘካርያስ ሊቀ ካህናት ከመይ ኢልኪ ክትነብሪ ትደልዪ በላ ንሳ ድማ ናብ እግዚአብሔር ኣመልክተለይ በለቶ እሞ ኣመልከተ። ካብ ነገደ ይሁዳ ኣንስቶም ዝሞታኦም ሰብኡት ኣባትሮም ኣብ ቤት መቕደስ ኣኪቡ ኣብ ቤት መቕደስ ኣእትዩ ክጽሊ ተነግሮ፡ በዚ መሠረት 1985 በትሪ ኣኪቡ ኣብ ልዕሊኡ ጸለየ እሞ ኣብ በትሪ ዮሴፍ “ዕቀባ ለማርያም” ዝብል ተጻሒፉ ተረኽበ። ርግቢ ከኣ ኣብ ርእሱ ዓለበት፡ ዕፃ እንተኣውደቑ ድማ ናብኡ በጽሐ። ትርጓሜ ወንጌል ሉቃስ 1፡27 ማቴ 1፡20 

3. ቅዱስ ደዊት ናይ እግዚአብሔር ታቦት ናባይ ክመጽእ ከመይ ኢሉ ይኾነለይ በለ (2ይ ሳሙ 6፡9) ኤልሳቤጥ ድማ እታ ኣማናዊት ታቦት ዝኾነት ድንግል ማርአም ናብ ቤታ ምስ መጸት “ኣደ ጐይታይ ንስኺ ናባይ ክትመጺ እዚ ካበይ ኮነለይ” በለት (ሉቃ 1፡43)

4. እታ ምሳልያዊት ታቦት ናብ ከተማ ዳዊት ምስ መጸት ዳዊት “ኣብ ቅድሚ ታቦት እግዚአብሔር ብታሕጓስ ዘለለ ዘመረ ድማ” (2ይ ሳሙ 6 1-14) እታ ኣማናዊት ታቦት ድንግል ማርያም ናብ ኤልሳቤጥ ምስ ከደት ድማ “ኣብ ማሕጸን ኣዲኡ ዝነበረ ዮሐንስ ብደስታ ዘለለ” (ሉቃ 1፡41)

ቅዱስ ኣምብሮስ ነዚ ናይ ዳዊት ኣብ ቅድሚ ታቦት ምዝላል ብኸምዚ ዝስዕብ ገሊጽዎ ኣሎ “ነቢይ እግዚአብሔር ቅዱስ ዳዊት ኣብ ቅድሚ ታቦተ ጽዮን ዘለለ፡ እዛ ታቦት እዚኣ ቅድስት ድንግል ማርያም እንተዘይኮይና መን ክንብላ ንኽእል? ታቦተ ጽዮን ኣብ ውሽጣ ናይ ጽላት ኪዳን ኃዘት። ቅድስት ድንግል ማርያም ግና ነቲ ናይቲ ኪዳን ሠራሒ ዝኾነ እግዚአብሔር ባዕሉ ኣብ ማሕጸና ተሰከመቶ። ዝቐደመት ታቦት ኣብ ውሽጣ ሕገ ኦሪት ኃዘት፡ እታ ዳኅረወይቲ ግና ሕገ ወንጌል ተሰከመት፡ እታ ሓንቲ ናይ እግዚኣብሔር ድምፂ ኃዘት፡ እታ ካልኣይቲ ግና ንኣካላዊ ቃል ባዕሉ ተሸከመቶ።(ዮሐ 1፡14) እታ ቐዳመይቲ ታቦት ብውሽጥን ብደገን ብዝተለበጠ ታቦት ዘጌጸት ነበረት(ዘፀ 25፡11) ቅድስት ድንግል ማርያም ግና ብድንጋሌ ሥጋን ብድንጋሌ ነፍሥን ኣጌጸት። እታ ቐዳመይቲ ምድራዊ ብዝኾነ ወርቂ ዘብረቕረቐት ነበረት፡ ድንግል ማርያም ግና ብሰማያዊ ንጽሕና ዘጌጸት ነበረት። 

5. ኣብ ቅድሚ ታቦት ንዝዘመረ ዳዊት ዝነዓቐቶ ሜልኮል እግዚአብሔር ማሕጸና ዓጸዋ (2ይ ሳሙ 6፡23) ንታቦት ተደፋፊሩ ዝተንከፈ ዖዛ እግዚአብሔር ቀዘፎ (2ይ ሳሙ 6፡6-7) ነታ ኣማናዊት ታቦት ንድንግል ማርያም ሬሳኣ ከቃጽሉ ንዝፈተኑ ኣይሁድ ንሬሳኣ ብድፍረት ንዝኃዘ ተውፋንያ ዝተባህለ ኣይሁዳዊ ቅዱስ ገብርኤል መጺኡ ክልተ ኣእዳዉ ቆረጾ። ሎሚውን እንተ ኾነ ንድንግል ማርያም ዝጸርፍ ንኽብራ ዘቃልልን ዝንዕቕን አብ ርእሲኣ ናይ ትዕቢት ቃላት ዝዛረብን ከቢድ መቕጻዕቲ ከም ዘለዎ ክግንዘብ ይግባእ። “እተን ንጻድቕ ብትዕቢትን ንዕቀትን ደፊረን ዝዛረባ ሓሰውቲ ከናፍር ይተዓበሳ ድኣ” (መዝ 31፡18) ዝብል ናይ ቅዱስ ዳዊት ቃል ከነዘኻኽሮ ድማ ግድን እዩ።

ኢትዮጵያዊ ቄርሎስ ዝተሰመየ ቅዱስ ጊዮርጊስ ዘጋስጫውን “ዘየኽብረኪ ንልዕልናኺ ዘይሰግድን ንዘለዓለም ርጉም ኢዩ። ብፍጹም ልቦናኡ ዘይፈትወኪ ብዓቢ ሓሳቡ ዘየኽብረኪ ርጉም ኢዩ። ብኸናፍሩ ዘየመስግነኪ ብልሳኑ ውን ዘይምርቐኪ ርጉም ኢዩ። ንኽብርኺ ዘይሰግድ ንልዕልናኺ ዘይግዛእ ዕድል ፈንታኡ ጽዋእ ተርታኡ ገሃንመ እሳት ኢዩ” ብምባል ነዚ መስኪሩ እዩ /ኣር.ዘሠሉ ገጽ 122 ቊ11-12/

ኣቐዲሙ እዚ ቃል እዚ ብኣብርሃምን ካልኦት ቅዱሳንን ኣቢሉ እግዚአብሔር ገሊጽልና እዩ። ንኣቦና ኣብርሃም “ንዚባርኹኻ ክባርኾም፡ ንዚረግመካ ድማ ክረግሞ እየ” ክብል እግዚአብሔር ተዛሪብዎ ኔሩ /ዘፍ 12፡3/። ስለዚ ንኣብርሃም ዝባረኸ ዝባረኽ ካብ ኮነ ንድንግል ማርያም ዝባረኸ ማዕረ ክንደይ ኣዝዩ ይባረኽ ይኸውን? ንኣብርሃም ዝረገመ ዝርገም ካብ ኮነስ ንድንግል ማርያም ዝረግም ማዕረ ኽንደይ ይርገም ይኸውን? እቲ ዓቢይ ሊቅ ቅዱስ ኤጲፋንዮስ ውን “ቅድስት ድንግል ማርያም ኣብ ቅድሚ ሰብን እግዚኣብሔርን ብሓቂ ክብርቲ ኢያ፡ ነቲ ሰማይን ምድርን ክስከምዎ ዘይካሉ ንዓኡ ዝተሸከመት ናታ ዕቤታ ስለ ምንታይ ዘይንእውጅ?,,,,,ንጐይታ ዘኽብር ኵሉ ንናይ ጐይታ ዝተቐደሰ መኅደሪኡ የኽብር። መኅደሪኡ ዘየኽብር (ዘቃልል) ግና ንጐይታኡ የቃልል (ንጐይታውን ኣየኽብርን) ንሳ ድንግል ዝተቐደሰት መኅደሪኡ ኢያ። ክብል ገሊጽዎ ኣሎ (ቅዱሰ ጼጲፋንዮስ 310-403).....ይቐጽል

ማርያም ጽዮን (21 ኅዳር ጽዮን) 2ይ ክፋል

ስለምንታይ ኢዩ 21 ኅዳር ማርያም ጽዮን እናተባህለ ዝኽበር?

በዚ ዕለት ታቦተ ጽዮን ኣብ ምርኮ ኣብ ኢድ እቶም ኣምላኽ ዘይፈልጡ ፍልስጤማውያን ኣብ ዝነበረትሉ፡ ንዳጎን ዝተባህለ ጣዖት ናይ ፍልስጤማውያን ሰባቢራ ኣብ ልዕሊ እቶም ኣረማውያን ሰባት ብርቱዕ ሕበጥን መቕዘፍን ብምውራድ ተኣምር ከም ዝገበረትን ካብ ኢድ ፍልስጤማውያን ናብ ሃገራ ብሰላምን ብዓቢ ክብርን ከም ዝተመለሰት ንዝክር /1ይ ሳሙ 5፡1-12 6፡1-21/።

ኢትዮጵያዊ ሊቅ ኣባ ገብረ ማርያም ኣብ ሰቆቋው ድንግል መጽሓፎም:-

"ታቦተ አምላከ እስራኤል ጽዮን ዘነገደት ምድረ ኢሎፍሊ

ወቀጥቀጠቶ ለዳጎን ነፍሳተ ብዙኃን ማህጎሊ

አመ ነገደት ቊስቋመ በኀይለ ወልዳ ከሃሊ

ወድቁ አማልክተ ግብጽ መናብርተ ሰይጣን ሐባሊ

 ወተኀፍሩ ኵሎሙ ዘቦሙ አስጋሊ" ብምባል ኣብሪሆምዎ ኣለዉ።

 ትርጉሙ

“ናብ ምድሪ ኢሎፍሊ ተማሪኻ ዝኸደት ናይ ኣምላከ እስራኤል ናይ ቃል ኪዳኑ ታቦት ታቦተ ጽዮን፡ ነቲ ናይ ብዙኃት ነፍሳት ዘጥፍአ ዳጎን (ንጣዖት) ሰባበረቶ። በታ ታቦት እቲኣ ዚተመሰለት ታቦት ድንግል ማርያም ውን ምስቲ ኵሉ ምግባር ዚከኣሎ ወዳ ግብጺ ናብ ዚበሃል ሃገር ምስ ተሰደት እቶም ዝፋን ናይቲ ሓሳዊ ሰይጣን ዚኾኑ ናይ ግብጺ ጣዖታት ፈረሱ። ጠንቋልን ኣጠንቋልን ዘለዎም ኵሎምውን ኃፈሩ” ብምባል ንታቦት ምስ ድንግል ማርያም ኣመሳጢሮም ይገልጹልና።

ብርግጽ ድማ እታ ኣብ ብሉይ ኪዳን ዚነበረት ታቦት ናይ ኣዴና ቅድስት ድንግል ማርያም ምሳሌ እያ። ካብ ትርጉሙ ምስ ንጅምር ታቦት ማለት “ቤተ ኀደረ” ካብ ዝብል ናይ ግእዝ ቃል ዝወፀ ኾይኑ ትርጉሙ “መኅደሪ” ማለት እዩ። እተን ብኣጻብዕቲ እግዚአብሔር ዝተጻሕፋ ቃላት ኣብ ታቦት ስለ ዝኃደራ ታቦት ናይ ቃለ እግዚኣብሔር መኅደሪ እዩ /ዘጸ 25፡10-16/ ቃል ዝተባህለ ድማ ኢየሱስ ክርስቶስ እዩ። ቅዱስ ዮሐንስ ኣብ ወንጌሉ “ብመጀመርታ ቃል ነበረ እቲ ቃል ኣብ እግዚኣብሔር ነበረ እቲ ቃል ድማ እግዚኣብሔር ነበረ” /ዮሐ 1፡1/ ድኅሪ ምባል “ቃል ሥጋ ኮነ ጸጋን ሓቅን መሊእዎ ድማ ኣባና ኃደረ” ዮሐ 1፡14 ኢሉ ብዝገለጾ መሠረት ዝኃደረሉን ዝተወሃሃደሉን ሥጋ ናይ ኣዴና ቅድሰት ድንግል ማርያም ምዃኑ ዘየጠራጥር እዩ። በዚ ድማ ኢና ድንግል ማርያም ታቦት (መኅደሪ) እግዚአብሔር ንብላ።

ዘማራይ ልቢ ኣምላኽ ቅዱስ ዳዊትውን “ቀደሰ ማኅደሮ ልዑል” እቲ ልዑል መኅደሪኡ ቀደሰ ክብል ዝገለጻውን ነዚኣ እዩ። ቀጺሉውን ኣብ መዝ 132፡13 “እግዚአብሔር ንጽዮን ሓረያ መኅደሪኡ ኺትከውን ድማ በሃጋ” ብምባል ድንግል ማርያም ታቦት (መኅደሪት) ኣምላኽ ከም ዝኾነት የነጽረልና። ብዛዕባ ትንሣኤ ጐይታን መኅደሪኡ ዝኾነት ኣዲኡን ኣብ ዝተነበየሉ ድማ ቅዱስ ዳዊት “ተንሥእ እግዚኦ ውስተ እረፍትከ አንተ ወታቦተ መቅደስከ” ኦ ጐይታ ንስኻን ታቦት መቕደስካን ናብ ቦታ ዕረፍትኻ ተንሥእ ብምባል ድንግል ማርያም ታቦት ተባሂላ ከም እትጽዋዕ ደጊሙ ኣነጺርዎ ኣሎ። ምኽንያቱ ንስኻ ዝበሎ ንጐይታ ከም ዝኾነ ንጹር ኪኸውን ከሎ፡ “ናይ መቕደስካ ታቦት” ዚተባህለት ድማ ድንግል ማርያም እያ። መቕደስ ዚተባህለ ክርስቶስ እዩ /ዮሐ 2፡20-22/ ስለዚ ናይ መቕደስካ ታቦት (መኅደሪት) ዚተባህለት ድማ ንድኅነተ ዓለም ኣብ ማኅፀና 9 ወርኅን 5 መዓልትን ስለ ዝኃደረ እዩ።

ቅዱስ ኤፍሬም ሶርያዊውን ኣብ ውዳሴ ማርያም ናይ ሰንበት “ካብ ዘይነቅዝ ዕንጨይቲ ዝተቐርጸ ብውሽጥን ብደገን ብወርቂ ዝተለበጠ “ታቦት” ብዘይ ምፍላይን ምልዋጥን ሰብ ዝኾነ ናይ እግዚአብሔር ቃል ይምሰለልና እዚውን ምልዋጥ ዘይብሉ ንጹሕ መለኮት እዩ….” ክብል ጽሒፍልና እዩ። በዚ ድማ ታቦተ ጽዮን ኣሕዛብ ንዘምልኽዎ ሰይጣን ዝኃደሮ (ዳጎን) ጣዖት ሰባቢራ ከም ዘጥፍኣቶ እዛ ኣማናዊት ታቦት ዝዀነት ድንግል ማርያም ድማ ከምቲ ነቢይ ኢሳይያስ “መድኃኒት ካብ ጽዮን ክወፅእ እዩ፡ ኃጢኣት ድማ ካብ ያዕቆብ ከርሕቕ እዩ” ኢሳ 59፡20 ሮሜ 11፡26 ዝበሎ ንጐይታ ብምውላድ ኣምልዀተ ጣዖት ካብ ልቢ ደቂ ሰባት ከም ዝንቀል ጌራ እያ‘ሞ ምስ ቅዱስ ዳዊት ኴንና “ይብል ሰብእ እምነ ጽዮን፡ ወብእሲ ተወልደ በውስቴታ” ሰብ ኵሉ ኣዴና ጽዮን ክብል እዩ፡ ሰብ ካብኣ ተወለደ መዝ 87፡5 እናበልና ዓመት መጸ በዚ ዕለት’ዚ ንዝክራ።…ይቕጽል

ናይ ዕለቱ መዝሙር

1. ሙሴኒ ርእያ(2) ሃገር ቅድስት(2)

    እዝራኒ ተናገራ ተናገራ ዘመራ ዳዊት(2)

2. እዝራኒ ተናገራ(2)

     ተናገራ ዳዊት ዘመራ (2)

3. በትፍስህት ወበሐሴት(2)

    ንዑ ንትቀበላ ለታቦት(2)

4. ታቦተ ህጉ ለእግዚአብሔር(2)

     በመላእክት ህጽርት ወበካህናት ክልልት(2)

5. ለቢሶ ዳዊት ልበሰ ክብር ዘይሃይድ ዐይነ(2)

    ቅድመ ታቦተ ህግ ሃለየ ወዐዲ ዘፈነ(2)

6. ታቦተ ህጉ ለእግዚአብሔር(2)

     በካህናት ህጽርት(2) ታቦተ ህጉ(2)

7. ኣብርሂ (2) ኣብርሂ ጽዮን (2) 

ዘሓረየኪ ሰሎሞን ንጉሥ (2)

8. ተንሥኢ(3) ጽዮን(2)

         ወሙእዮም ለጸላእትኪ(2) እህ

9. ነቢያተ እስኤል ጸሓፉ  በመጽሓፎሙ እሙነ (2)

          ሶበ ተዘከርነሃ ለጽዮን እምነ(2)

10. ሃሌ ሉያ ሃሌ ሉያ ሃሌ ሉያ(2)

        እምነ ጽዮን(2) ሃሌ ሉያ እምነ ጽዮን(2)

11. ኵሎም ይብልዋ በአህብሮ(2)

        ዕፀ ጳጦስ ይእቲ(2) እንተ በኣማን(2)

ማርያም ጽዮን (21 ኅዳር ጽዮን) 1ይ ክፋል

በስመአብ ወወልድ ወመንፈስ ቅዱስ ፩ዱ አምለክ አሜን

ማርያም ጽዮን (ኅዳር ጽዮን)

ልቢ ኣምላኽ ቅዱስ ዳዊት“ይብል ሰብእ እምነ ጽዮን ወብእሲ ተወልደ በውስቴታ” ሰብ ኵሉ ኣዴና ጽዮን ክብል እዩ፡ ሰብ ካብኣ ተወለደ /መዝ 87፡5/ ብምባል ከም ዝዘመሮ ልሳን ደቂ እግዚአብሔር (ደቂ ተዋሕዶ) ነዚ መዝሙር እዚ ካብ ምዝማር ኣየቋርጽን እዩ። ብፍላይ ድማ ኣብ ወርኂ ኅዳር ዕለት ፳፩ ማርያም ጽዮን (ኅዳር ጽዮን) እናበልና ብዓቢይ ድምቀት ነብዓሎ በዓል ኣሎና። 

ንምዃኑ ማርያም ጽዮን (ኅዳር ጽዮን) ማለት እንታይ ማለት እዩ?

እስኪ ነዚ ሕቶ ንምምላስ ነዘን ሠለስተ ቓላት በበይነን ጌርና ፈላሊና ትርጉመን ንርአ፦

1. ማርያም፦ ኣብ 20-50ነ ዓ.ም ዚነበረ ፈላስፋ እስክንድርያዊ ኣይሁዳዊ ፊሎ ነቲ ኣብ ዘፀ 2፡4 ዘሎ ቃል ብዛዕባ ማርያም ሓፍቲ ሙሴ ኪትርጉሞ እንከሎ ማርያም ማለት ተስፋ ማለት እዩ ይብል። ካልኦት ተመራመርቲ ድማ ማርያም ከም ኣኅዋታ ከም ሙሴን ኣሮንን ግብጻዊ ስም ተዋሂቡዋ ኪኸውን ይኽእል እዩ ብምባል፤ ዚተፈተወት ንዝብል ናይ ዕብራይስጥ ቃል ካብቲ  “Mri ከምኡውን mrwty” ዝብል ናይ ግብጺ ግሳዊ ቃል መሠረት ብምግባር “ማር” ማለት ዚተፈተወት “ያም” ማለት ድማ ናይ ዕብራይስጥ መለኮታዊ ስም “ያህዌ” ንዝብል ቃል ዘመልክት ብምዃኑ ማርያም ማለት “ኣምላኽ እትፈቱ” (one loving Yahweh) ወይ ድማ “ብኣምላኽ ዚተፈትወት” (one beloved by Yahweh) ማለት እዩ ዝብል ትንታኔ ይህቡ።

ጥንታውያን ሊቃውንት ድማ “ማርያም” ማለት እመቤት (እግዝእት) ማለት እዩ ምኽንያቱ ብኣራማይክ ማሬ ማለት ጐይታ ማለት ኪኸውን ከሎ፡ ንኣንስተይቲ ድማ እመቤት ማለት እዩ ብምባል ይትርጉምዎ። ካብ 406-450 ዓ.ም ዚነበረ ሊቅ ጴጥሮስ ክሪሶሎጎስ ብዛዕባዚ ምሥጢር እዚ ኪትንትን ከሎ፡ “ቅዱስ ገብርኤል መልኣኽ ነቲ ናይ እግዚአብሔር ናይ ድኅነት ሓሳብ (መደብ) ቅድሚ ምእዋጁ፡ ናይ ድንግል ክብሪ ብስማ ተፈልጠ፡ ምኽንያቱ ማርያም ዝብል ናይ ዕብራይስጥ ቃል ብላቲን እመቤት ዝብል ትርጉም ስለ ዘለዎ። ስለዚ እቲ መልኣኽ እመቤት ኢሉ ጸውዓ…” ይብል።

ብተወሳኺ ተመራመርቲ ከም ዚተንተኑዎ ብቛንቋ ኣካድ ሪሙ ማለት “ምሃብ” ማለት ኪኸውን ከሎ ቅድሚ ስም ዚመጽእ ባዕድ ቃል ኪውሰኽ ከሎ “ውህበት ህያብ” ማለት ስለ ዝኾነ፡ ማርያም ዝብል ስም “ውህበት ህያብ” ማለት እዩ። ናትና ሊቃውንትውን “ማርያም ብሂል ጸጋ ወሀብት” ማርያም ማለት ጸጋን ሃብትን ማለት እዩ ብምባል ንጊዜኡ ነቶም ውላድ ስኢኖም ዚነበሩ ወለዳ “ውህበት ህያብ” ኪትከውን ከላ ድኂሩ ግና ንዓለም ምሉእ ዚተዋህበት “ውህበት ህያብ” እያ ብምባል ኣስፊሖም ይምህሩና። ካልኦት ተመራመርቲውን ማርያም ማለት ልዕልቲ ማለት እዩ ብምባል ተርጕሞምዎ ኣለዉ፡ ከምኡውን ብጸሎታን ብቓል ኪዳናን ንዝእመኑ ምስ ወዳ እናተዓረቐት ናብ መንግሥተ ሰማያት ስለ ተብጽሕ ማርያም ማለት መራሒት መንግሥተ ሰማያት ማለት እዩ።

ብዙኃት ናይ መጽሓፍ ቅዱስ ሊቃውንት በዚ ማርያም ዝብል ስም ኣብ መጽሓፍ ቅዱስ ዚተጸውዓ ኣንስቲ ክሳዕ 8 ኣቢለን ከም ዝበጽሓ ይነግሩና። እዚ ድማ ታሪኽ ናይተን ካልኦት ምስ ናይ ድንግል ማርያም ታሪኽ እናሓዋወስና ከም መናፍቓን ዘይናታ ስምን ዘይ ናታ ደቅን ከይንህባ ኪሕግዘና ስለ ዝኽእል ብሓጺሩ ኣስማተንን ታሪኸንን ኣብዚ ክንዝርዝሮ ኢና፦ 

1.ኣዴና ቅድስት ድንግል ማርያም ሉቃ 1፡49.... 

2 ማርያም እህተ ሙሴ ዘፀ 2፡4-8 ዘፀ 15፡20-21 ዘሁ 12 ዘሁ 20 ዘዳ 24 

3. ማርያም ጓል ወዲ እዝራ 1 ዜና 4፡16-17 

4.ማርያም እህተ ኣልዓዛር (ማርያም እንተ እፍረት) ዮሐ 12፡1-8 ዮሐ 11፡1-2 ጽቡቕ ግደ ዝሓረየት ሉቃ 10፡39-42 

5. ማርያም መግደላዊት ሾብዓተ ኣጋንንቲ ዝወፅኡላ ናይ ጐይታ ትንሳኤ ዘበሰረት። ሉቃ 8፡2 ማር 16፡9 ማቴ 27፡55-56 ዮሐ 19፡25 

6. ማርያም ሰበይቲ ቀልዮጳ ኣደ ንእሽቶ ያዕቆብን ይሁዳን ዮሴን ስምዖንን ኣደ። ማቴ 13፡55-56 ማር 6፡3 ማር 15፡40 ማር 15፡47 ማር 16፡1 ሉቃ 24፡10

7. ማርያም ኣደ ማርቆስ ግ.ሐ 12፡12 

8. ማርያም ባውፍልያ (ማርያም ኣደ ሓዋርያ ዮሐንስን ያዕቆብን) ማቴ 20፡20 ማቴ 27፡55 

2. ኀዳር፦ ወርኂ ኅዳር ብኣቆጻጽራ ናይ ቤተ ክርስቲያን ኣብ ሓደ ዓመት ንወርኃ ጳጕሜን ወሲኽካ13 ኣዋርኅ ኣለዉ። ካብዚኣቶም እቲ ሣልሳይ ወርኂ ድማ ወርኂ ኅዳር ይበሃል። ኅዳር ማለት ኀደረ ሓደረ ካብ ዝብል ግሲ ዝወፀ ኾይኑ፡ ሓረስታይ ምህርቱ ኽሕሉ ኣብ በረኻ ስለ ዝኃድር ዚተዋህበ ስያመ እዩ። ኣብዚ ወርኂ እዚ ኣብ መበል ፳፩ (21) መዓልቲ ዓመታዊ በዓል ናይ ኣዴና ቅድስት ድንግል ማርያም ስለ ዝኽበር ድማ እዩ ኅዳር ጽዮን ተባሂሉ ዝፍለጥ።

3. ጽዮን፦ ዝብል ቃል ”ፀወነ” ካብ ዝብል ናይ ግእዝ ቃል ዝወፀ ኾይኑ፡ ትርጉሙ ድማ እምባ መጸግዒ መኸወሊ ማለት እዩ። እምባ ጽዮን እዚ ቓል እዚ ኣብ ብሉይ ኪዳን 155 ጊዜ ተተቒሱ ኣሎ። ኣብ 2ይ ሳሙ 5፡7 “እምባ ጽዮን” ይብላ፡ ድኂራውን ናይ ዳዊት ከተማ ተባሂላ ተጸዊዓ ኣላ። መዝ 14፡10 48፡2 50፡2። ቅዱስ ጳውሎስ እምባ ጽዮን “ናይ ፍጹማን መለክዕን ናይ ዓቢ እምነት መርኣያን ጌርዋ ኣሎ። “ንስኻትኩም ግና ናብ ከረን ጽዮንን ናብታ ከተማ ሕያው አምላኽ ሰማያዊት ኢየሩሳሌምን ናብቶም ኣእላፋት መላእኽትን ኢኹም ዝበጻሕኩም” ይብል /ዕብ 12፡22/።

ብሓፈሻ ጽዮን ዝብል ቃል ኣብ ውሽጢ መጽሓፍ ቅዱስ፡ ንብዙኅ ነገራት ወኪሉ ዝርከብ ኮይኑ  ንሕጂ ነዞም ዚስዕቡ ከነቕርብ ኢና።

3.1.ናይዳዊትከተማ፦ኣብ ውሽጢ መጽሓፍ ቅዱስ ልዕሊ ሰብዓን ሽዱሽተን ጊዜ ብተደጋጋሚ ጽዮን ተባሂላ ዝተጸውዐት ናይ ዳዊት ከተማ እያ። እዛ ኸተማ እዚኣ ቅዱስ ዳዊት ብነቢይ ሳሙኤል ንንግሥና ድኅሪ ምቕብኡ፡ ሠራዊቱ ዘስፍረላ ዝነበረ ከተማ ከም ዝነበረት መጽሓፍ ቅዱስ ብኸምዚ ዝስዕብ የረድኣና “ዳዊት ግና ነታ ድኃር ከተማ ዳዊት ዝተሰመየት እምባ ጽዮን ኃዛ” 2ይ ሳሙ 5፡7። ብምባል ነዛ ካብ ጸላኢ ንምክልኻል ምችእቲ ዝኾነት እምባ “ጽዮን” እናበለ ይጽውዓ።

ብተወሳኺውን ኣብ /2ይ ዜና 5፡2/ ከምዚ ብምባል ጠቒስዋ ኣሎ “ሽዑ ሰሎሞን ንዓበይቲ እስራኤልን ንዅሎም ሓላቑ ነገዳትን እቶም ሹማምንቲ ማይ ቤት ኣቦታትን ደቂ እስራኤል፡ ንታቦት እግዚኣብሔር ካብ ከተማ ዳዊት፡ ማለት ‘ጽዮን’ ከደይብዎ፡ ናብ ኢየሩሳሌም ኣከቦም። ኣብዚውን እዛ “ጽዮን” ተባሂላ ተጸዊዓ ዘላ ናይ ዳዊት ከተማ ምዃና ብንጹር ተጻሒፍልና ኣሎ።

3.2. ሰማያዊ ዝፋን እግዚአብሔር፦ እቲ ብኻልኣይ ደረጃ “ጽዮን” ንዝብል ቃል ወኪሉ ዝርከብ ድማ እቲ ናይ እግዚአብሔር ዝፋን ተባሂሉ ዚፍለጥ ሰማይ እዩ። ብናይ ቤተ ክርስቲያንና ትምህርቲ መሠረት እግዚኣብሔር በታ መጀመርታ መዓልቲ ሰንበት ካብ ዝፈጠሮም ሸሞንተ ሥነ ፍጥረታት፡ እዞም ዝስዕቡ ሾብዓተ ሰማያት እዮም ። ብታሕቲ ጀሚርና ምስ ንቖጽር 1ይ ኤረር፡ 2ይ ራማ፡ 3ይ ኢዮር 4ይ ሰማያዊት ኢዮርሳሌም፡ 5ይ ሰማይ ውዱድ፡ 6ይ መንበረ መንግሥት፡ 7ይ ጽርሐ ኣርያም ተባሂሎም ድማ ይጽውዑ።(መጽሓፈ ኣክሲማሮስ ናይ ሰንበት ሥነ ፍጥረት ተመልከት)

ካብዞም ሾብዓተ ሰማያት እቶም ሠለስተ ማለት ኤረር ራማ ኢዮር ናይ መላእኽቲ ዓለማት እዮም፡ ሰማያዊት ኢየሩሳሌም ድማ ኣቐዲሙ ዲያብሎስ ዚተፈጥረላ ኣብ መወዳእታ ዓለም ፍርዲ ምስ ተዋህበ ድማ ፍቓድ ኣምላኽ ዚፈጸሙ ብሩኻትን ቅዱሳትን ሰባት ዚወርስዋ መንግሥተ ሰማያት እያ። ሰማይ ውዱድ ድማ ነቲ ዝፋን እግዚአብሔር ዚኾነ 6ይ ሰማይ ማለት ንመንበረ መንግሥት ከም መሠረት እያ። መንበረ መንግሥት ድማ ዝፋን እግዚአብሔር እያ። ኣብዚ እግዚአብሔር ንቕዱሳኑ ብዝተፈላለየ መልክዕ ይግለጸሎም። ንኢሳይያስ ዘፈር ልብሱ ነቲ መቕደስ ከም ዚመልኦ ኾይኑ ተራእይዎ። ንሕዝቅኤልን ዮሐንስን ድማ ከም ንጉሥ ኮይኑ ተራእይዎም። ልዕሊ ዅሎም ዝርከብ ሻብዓይ ሰማይ ጽርሐ ኣርያም ድማ ንመንበረ መንግሥት ከም ሰንቀ ኾይኑ የገልግል። ስለዚ እዚ እግዚአብሔር ብጸጋ ንቕዱሳኑ ዚግለጸሎም ሰማይ ‘ጽዮን’ ተባሂሉ ተጸዊዑ ዘሎ ። ነዚ ብዝምልከት ቅዱስ ዳዊት ኣብ መዝሙሩ “ካብ ጽዮን ካብታ ብጽባቔኣ እተንጸባርቕ ከተማ፡ እግዚኣብሔር በሪሁ ይግለጽ ኣሎ” መዝ 50፡2። ኣብዚ ናይ ቅዱስ ዳዊት ቃል እግዚኣብሔር ብሥጋ ማርያም ናብዚ ምድሪ ከም ዝግለጽን ካብ ጽዮን ማለት ካብታ ሰማያዊት ዝፋኑ ንናይ መወዳእታ ፍርዲ ኽመጽእ ምዃኑን እዩ ዘረድኣና።

ቅዱስ ዮሐንስውን ኣብ ራእይ “ ብድኅርዚ እቲ ገንሸል ኣብቲ ጽዮን ተባሂሉ ዚጽዋዕ እምባ ደው ኢሉ ረኣኹ፡ ስሙን ስም ኣቡኡን ኣብ ግምባሮም ዝተጻሕፎም ሚእትን ኣርብዓን ኣርባዕተን ሽሕ ከኣ ምስኡ ነበሩ” ራእ 14፡1 ብምባል ስለ ክርስቶስ ኣብ ጽዮን ዝተባህለ ሰማይ ዝረኣዮ ራእይ ይነግረና።

3.3. ቤተ እስራኤል፦ ብሣልሳይ ደረጃ ጽዮን ተባሂሎም ዝጽውዑ ድማ፡ እቶም ብሥጋ ዘርኢ ኣብርሃም ዝኾኑ ኣይሁድ ወይ እስራኤላውያን እዮም። ኦ ኢዮርሳሌም ንእግዚኣብሔር ኣመስግኒ፡ ኦ ጽዮን ንኣምላኽኪ ዕልል በሊ” መዝ 147፡1። ኣብዚ ድማ “ኦ ጽዮን” ማለት ኦ ኣብ ጽዮን ዝተባህለ ቦታ እትነብሩ ማለቱ እዩ። ደጊሙውን “ንስኻ ክትንሥእ ኢኻ ንጽዮንውን ክትርህርኃላ ኢኻ ምሕረት እትገብረሉ ጊዜ በጺሑ እዩ። ሽሕ እኳ ጽዮን እንተ ፈረሰት የፍቅርዋ እዮም፡ ሽሕ እኳ ዑና እንተኾነት ይድንግጹላ እዮም” መዝ 102፡13። ኣብዚ ድማ ደጊሙ “ንጽዮን ክትርህርሃላ ኢኻ” ማለቱ ንደቂ ጽዮን (እስራኤላውያን) ክትርህርሃሎም ኢኻ ማለቱ እዩ።

ነቢይ ኢሳይያስውን “እግዚኣብሔር ንናላ ኣዋልድ ጽዮን ከንኵዖ፡ እግዚኣብሔር ድማ ንሓፍረተን ኪቐልዖ እዩ። ክሳውደን ገቲረን በዒንትን ቅምጽ እንዳበላ ብግንትእ ዝብል ኣራግጻአን፡ ብሽውሕዋሕ ዝብል ስልማት እግረን ይኸዳ ኣለዋ እሞ..” ኢሳ 4፡16 ይብል። ኣብዚውን ብዘየማትእ መረዳእታ ኣዋልድ “ጽዮን” ተባሂለን ዘለዋ ኣብ ጽዮን ዝቕመጣ ኣከዳድናአንን ኣራግጸአንን፡ ካብ ፍቓድ እግዚኣብሔር ወፃኢ ዝኾነ ዝሙታዊ ምንቅስቓስ ዘርእያ ዝነበራ እስራኤላውያን እየን።

3.4. ድንግልማርያም፦ ኣብ መወዳእታ ድማ ጸዮን ዝተባህለት እመ ብርሃን ቅድስት ድንግል ማርያም እያ። መድኃኒት ካብ ጽዮን ክወፅእ እዩ፡ ኃጢኣት ድማ ካብ ያዕቆብ ከርሕቕ እዩ” እዚ መድኃኒት እዚ ክርስቶስ ኪኸውን ከሎ ዚወፀላ (ዚተወልደላ) ጽዮን ዚተባህለት እምባና ድማ ድንግል ማርያም እያ /ኢሳ 59፡20 ሮሜ 11፡26/ ዳዊት ውን “ ይብል ሰብእ እምነ ጽዮን፡ ወብእሲ ተወልደ በውስቴታ” ሰብ ኵሉ ኣዴና ጽዮን ክብል እዩ፡ ሰብ ካብኣ ተወለደ” ብንባል ገሊጽዎ ኣሎ። /መዝ 87፡5/ 

ኢሳይያስውን ኣብ ካልእ ቦታ ከምዚ ይብል፦“ኣነ ውን ንስፍራ መርገጺ እግረይ ከኽብሮ እየ፡ ደቂ ጠቓዕትኺ እናደነኑ ናባኺ ክመጽኡ እዮም፡ ዝነዓቑኺ ኵሎም ድማ ናብ ትሕቲ ኣእጋርኪ ፍግም ክብሉ እዮም እሞ ከተማ እግዚኣብሔር “ጽዮን” ክሰምዩኺ እዮም። ኢሳ 60፡14 ኣብዚ ውን ኢሳይያስ ጽዮን እናበለ ዝጽውዓ ንድንግል ማርያም እዩ።

“ኣብተን ዳኅሮት መዓልታት ክኸውን እዩ ናይ እግዚኣብሔር ቤት ኣብ ርእሲ ኣኽራን ክቐውም ኣብ ልዕሊ ኮራቢት ድማ ልዕል ክብል ኵሎም ሕዝቢውን ናብኡ ክእከቡ እዮም። ሕጊ ካብ ጽዮን ቃል እግዚኣብሔር ከኣ ካብ ኢዮርሳሌም ክወፅእ እዩ” ኢሳ 2፡2-3።

ዳኅረዎት መዓልታት ዝተባህለ ኣብ ልዕሊ ደቂ ሰባት ዝነበረ ናይ ሲኦል መከራ ዘብቅዓሉ ዘመን እዩ። ቅዱስ ጳውሎስ “ወአመ በጽሐ ዕድሜሁ ፈነወ እግዚኣብሔር ወልደ ወተወልደ እምብእሲት” ማለት “ናይ ዘመኑ ፍጻሜ ምስ በጽሐ እግዚኣብሔር ንወዱ ሰደደ ካብ ሰበይቲ “ድንግል ማርያም” ውን ተወልደ ከም ዝበሎ /ገላ 4፡4/። “ናይ እግዚኣብሔር ቤት ከረን ኣብ ርእሲ ኣኽራናት ጸኒዑ ክቐውም እዩ” ማለት ናይ መለኮት ቤት መኅደሪ ዝኾነት ቅድስት ድንግል ማርያም ካብ ኵሉ ፍጥረታት ንላዕሊ ብንጽሓ ሥጋ ንጽሓ ነፍስ ንጽሓ ልቦናን ንዘልዓለም ጸኒዓ ምንባራ ዘርኢ እዩ። ኵሎም ሕዝቢ ድማ ናብ ፍትው ወድኺ ለምንልና ኣማልድልና እናበሉ ናብኣ ክመጽኡ እዮም። ካብ ጽዮን ሕጊ ካብ ኢዮርሳሌም ድማ ቃል እግዚኣብሔር ክወፅእ እዩ ዝተባህለ ድማ ጐይታ ኢየሱስ ክርስቶስ እዩ። ንሕጊ ዝሰርዐ ዋና ሕጊ ንሱ ስለ ዝኾነ ሕጊ ይብሎ። ከምኡውን ናይ ኣብን ናይ መንፈስ ቅዱስን ናይ ባዕሉን ቃል ስለ ዝኾነ ቃል ይብሎ። ወንጌላዊ ቅዱስ ዮሐንስ ውን ወንጌሉ ክጅምር ከሎ “ብመጀመርታ ቃል ነበረ እቲ ቃልውን ኣብ እግዚኣብሔር ነበረ እቲ ቃል ድማ እግዚኣብሔር ነበረ” ብምባል እቲ ብመጀመርታ ዝነበረን ሕጊ ዝሰርዐን ንሱ ክርስቶስ ምዃኑ መስኪሩ ኣሎ ዮሐ 1፡1።

“መሠረታቲሃ ውስተ አድባር ቅዱሳት” መሠረታ ካብቶም ቅዱሳን ኣኽራንእዩ፡ እግዚኣብሔር ካብ ኵሎም ማኅደራት ያዕቆብ’ሲ ንደጌታት ጽዮን የፍቅር እዩ። ኣቲ ከተማ እግዚኣብሔር ብኣኺ ክቡር ነገር ክበሃል እዩ /መዝ 87፡1/።

“እግዚኣብሔር ንጽዮን ኃርይዋ እዩ.ሞ መኅደሪኡ ክትከውን በሃጋ እዚኣ ንሓዋሩ መዕረፊተይ እያ ኣብዚኣ ክነብር እየ” /መዝ 132፡13/። “ዘምሩ ለእግዚኣብሔር ዘየኀድር ውስተ ጽዮን” ኣብ ጽዮን ሰማያዊት ኣብ ጽዮን ምድራዊት ንዝኃድር እግዚኣብሔር ኣመስግኑ። ንትሽዓተ ወርኅን ሓሙሽተ መዓልትን ኣብ ማሕጸን ማርያም ዝኃደረ እግዚኣብሔር ኣመስግኑ ማለቱ እዩ።...ይቕጽል

ናይ ኣዋጅ ጾም ኪኣቱ ኸሎ፡ መንፈሳዊ ናይ ሓጋይ ኣዋርኅ ከም ዝኣተወ ነስተውዕል (ቅዱስ ዮሐንስ አፈወርቅ) 1ይ ክፋል

ጾም መድኃኒት እያ። ኣወሳስዳኣ ብዝግባእ ንዘይፈለጣ ግና ጥቕሚ የብላን። ነዛ መድኃኒት እዚኣ ዝወስድ ሰብ፡ ኣብ ከክንደይ ሰዓት ኪትውሰድ ከም ዘለዋ፡ ክንደይ ዝኣክል መጠን ክውሕጥ ከም ዘለዎ፡ ንምንታይ ዓይነት ሕማም ከም እትጠቅም፡ ኣበየናይ ኣዋርኅን ኣብ ከመይ ዝበለ ኵነታት ኣየርን ከም እትውሰድ፡ ምስኣ ዝኸዱን ዘይከዱን ዓይነት መግብታትን ካልኦት ምስኣ ዘይሰማምዑ ነገራትን ፈልዩ ኪፈልጥ ኣለዎ። ነዚኣቶም ኣብ ግምት ከየእተና ንወስዳ እንተዄንና ግና ካብ ጥቕማ ጕድኣታ እዩ ዚዓቢ። ሓደ ብሓኪም ዝተኣዘዘልና ናይ ደዌ ዘሥጋ መድኃኒት ብትኽክል እንተወሲድናዮ፡ ካብ ሕማምና ንፍወስ፡ ናይ ነፍስና ደዌ ንምፍዋስ ኢልና መድኃኒት ኣብ ንወስደሉ ድማ ካብዚ ብዝበለጸ ኪንጥንቀቕ ይግባእ። 

ጾም ኵሉ መዳይና ንልውጠላ መሣርሒት እያ። ንምንታይሲ ናይ ጾም መሥዋዕቲ ማለት ካብ መግቢ ጥራይ ምኽልካል ማለት ዘይኮነስ ካብ ኵሉ ኃጢአት ምኽልካል ስለ ዝኾነ። ስለዚ ይጸውም ኣለኹ እናበለ ነብሱ ካብ መግቢ ጥራይ ዝኽልክል ሰብ እንተሎ፡ ንሱ ንጾም የቃልል ከም ዘሎ ይፍለጥ። ትጾሙ ዲኹም ዘለኹም? ከምኡ እንተዄንኩም ጾምኩም ብተግባር ኣርእዩኒ፡፡ ከመይ ጌርና ከነርእየካ? ትብሉኒ ትኾኑ። ኣነ ድማ ከምዚ ኢለ ኪምልሰልኩም እየ። እቲ ድኻ ረድኤትኩም ምስ ዝደሊ ርኅራኄ ግበሩሉ። ዝጸላእኩሞ ሰብ እንተርኢኹም ጎይኹም (ቀልጢፍኩም) ተዓረቕዎ፡ ዓርክኹም ብኹሉ ነገር ዕዉት ኮይኑ ኵሉ ነገር ተደላዲልሉ እንተርኣኹም ብኡኡ ኣይትቕንኡ። ጽቡቓት ጎርዞታት እንተረኣኹም ንዝሙት ኣይትመነዩ። ከምዚ እናገበርኩም ጾምኩም ብትኽክል ኣርእዩኒ።

ብኻልእ ኣገላልጻ ኣፍኩም ጥራይ ዘይኮነ፡ ኣዒንትኹም ኣእጋርኩም ኣእዳውኩምን ኵሉ ናይ ስምዒት ህዋሳትኩምን ይጹም። ኣእዳውኩም ናትኩም ዘይኮነ ነገር ካብ ምውሳድ፡ (ካብ ምስራቕ) ይጹም። ኣእጋርኩም ኃጢአት ንምፍጻም ካብ ምጉያይ ይጹሙ። ኣዒንትኹም ብምኽንያት ግዳማዊ መልክዕ ፈዘዝ ካብ ምባል ይጹሙ። ናይ ሥዕረት ኣይትበልዑን ኢኹም ዘለኹም ሓቀይ? በሉ ዝርኣዩ ነገራትውን ናይ ዓይኒ መግቢ ስለ ዝኾኑ፡ ብዓይንኹም ድማ ክፉእ ነገር ኣይትብልዑ። ኣእዛንኩምውን ይጹሙ፡ ናይ እዝኒ ጾም፡ ናይ ሓሶት ወረን ሓሜትን ዘይምስማዕ ዝኣመሰሉ እዮም። ልሳንኩምውን ካብ ከንቱ ዘረባ ይጹም። ዓሣን ካልኦት ናይ ሥዕረትን ካብ ምብላዕ ተኸልኪልና ኸለና፡ ናይ ኣኅዋትና ሥጋ ብሓሜት ኪንምጅርጥ (ኪንበልዕ) ንውዕል እንተዄንና እንታይ ጥቕሚ ኣለዎ? እቲ ንኃዉ ዝሓምን ዝነቅፍን ሰብ ንሱ ናይ ኃዉ ሥጋ እዩ ዘቑስል፡ ሥጋ  ኃዉ ድማ እዩ ዚበልዕ። ነዚ ኽብል ድማ እዩ እቲ ሐዋርያ ኣዝዩ ብዘፍርሕ ቃል ከምዚ እናበለ ዝተዛረበ “ነንሕድሕድኩም እናተነኻኸስኩምን እናተበላላዕኩምን ነንሕድሕድኩም ከይትጠፋፍኡ ተጠንቀቑ” (ገላ 5፡15)። ኪትሓምዩ ከለኹም ናይ ኃዉኹም ሥጋ ብስንኹም ኣይትነኽሱን ኢኹም። ንነፍሱ ግና ተቚስልዋ። ከምዚ ብምግባርኩም ድማ ንነብስኹምን ን ኃዉኹምን ንኻልኦት ብዙኃትን ኢኹም ትጎድኡ።

ልሳንኩም ክፉእ ነገር ካብ ምዝራብ እንተዘይጾመ፡ እቲ ጉድኣት በዚ ጥራይ ኣይኮነን ዝሕጸር። ብሓሜትኩም ንዓኻትኩም ዚሰምዕ ኃውኹምውን ናታትኩም ተኃባባሪ ይኸውን። በዚ ምኽንያት ንዕኡውን በደለኛ ትገብርዎ። ናይ ነብሱ ኃጢአት ከም ዘይርኢ ስለ ዝገበርኩሞ፡ ከይፈለጠ ምስ ናይ ሓመይቲ ጉጅለ ይሕወስ። ካብዚ ጀሚሩ ናይ ካልኦት ኣኅዋት ኃጢአት እናጸብጸበ፡ ንሱ ግና ጸዋሚ ብምዃኑ ዓቢ ናይ ጽድቂ ሥራሕ ከም ዝፈጸመ ኾይኑ ስለ ዝስምዖ ይኾርዕ።

ምስዚ ጐኒ ንጐኒ ክርአ ዝግብኦ ካልእ ዓቢይ ጉዳይውን ኣሎ። ንሱ ድማ ንስኻትኩም ንኃውኹም ኪትሓምዩ ከለኹም ዝሰምዑኹም ሰባት፡ ነቲ ትሓምይዎ ዘለኹም ኃውኹም ብምንቃፍ ጥራይ ደው ኣይብሉን እዮም። እንታይ ደኣ ብኣጠቓላሊ እንኮላይ ንቤተ ክርስቲያን እዮም ዚነቕፉ። ብፍላይ እቶም ዚሰምዕኹም ዘለዉ ኢኣማንያን (ዘይኣመንቲ) ምስ ዝኾኑ፡ ነቲ ዚሕመ ዘሎ ሰብ ጥራይ “ኣመንዝራ” ብምባል ደው ኣይብሉን እዮም። ካብኡ ኃሊፎም ቤተ ክርስቲያንውን ናይ ኣመንዝራታት ቤት ጌሮም ይሓስቡዋ፡ ሎቱ ስብሐት! ስለዚ ከምዚ ኪትገብሩ ከለኹም ስም እግዚአብሔር ኢኹም ተጽርፉ። ንሕና ጽቡቕ ምግባር ኪህልወና እንከሎ ስም እግዚኣብሔር ብኣና ምኽንያት ከም ዝምስገን፡ ክፉእ ነገር ክንገብር ከለና ድማ፡ ብኡ መጠን ስሙ ይዋረድን ይጽረፍን።

ብተወሳኺውን እዚ ትሓምይዎ ዘለኹም ኃውኹም፡ ብልቡ ንዓኹም ኪጸልእ ከም ዝጅምርን ዝገደደ ኃጢአት ንኽሠርሕን ኢኹም ትደፋፍእዎ። በዚ ምኽንያት ኣብ ዘይምልከተኩም ነገር ኢድኩም ብምስዳድ ኣብ ገዛእ ርእስኹም  ፍርዲ እግዚኣብሔር ተምጽኡ። እሞ ኸኣ ኣብ ናይ ጾም ኣዋርኅ!

ካባኻትኩም “ብዛዕባ ኃወይ ሓሶት ዘይኮነ ማለት ንሱ ብሓቂ ዝገበሮ ክፉእ ነገር (ዋላ ዝሠርሖ ኃጢኣት) እንተተዛረብኩኸ እንታይ ነውሪ ኣለዎ?” ዝብል ሰብ ክህሉ ይኽእል እዩ። ግዲ የብልኩምን! እቲ ተውርይዎ ነገር ዋላ እኳ ሓቂ ይኹን ሕጂውን ዘረባኹም ካብ ነቐፌታ ኣየምልጥን እዩ። ከመይ ጌሩ? ኢልኩም ኪትሓቱኒ ስለ ትኽእሉ፡ ሓደ ናይ መጽሓፍ ቅዱስ ምሳሌ ኪህበኩም እሞ ዘረባኹም ከመይ ጌሩ ክፉእ ምዃኑ ኪርድኣኩም እዩ። ኣብ ወንጌል ሉቃስ (ምዕራፍ 18) ንረኽቦ ሓደ ፈሪሳዊ ኣሎ። እዚ ፈሪሳዊ እዚ ብዛዕባ ኃዉ ዝተዛረቦ ነገር ሓቂ እዩ። ሓቂ ስለ ዝተዛረበ ግና ተጠቒሙ ዶ ወይስ ተጎዲኡ? ፍጹም ኣይተጠቐመን! ከምዚ ብምባሉ (ከም ናትኩም ኣዘራርባ ሓቂ ብምዝራቡ) ጥራይ ኢዱ ዶ ኣይኮነን ዝተመለሰ? ብምጻሙን ብምጽላዩን ከ እንታይ ጥቕሚ ረኺቡ? እስከ ሕጂውን ኪሓተኩም እሞ ንስኻትኩም ድማ መልሱለይ፡ እቲ ቐራጺ (ቀረጽ ዚቕበል) ኃጢኣተኛ ዶ ኣይኮነን ዚነበረ? ካብ ወንጌል ከም ዘንበብናዮ እቲ ቐራጺ ኃጢአተኛ ከም ዚነበረ ብሩህ እዩ። እንተኾነ ግና እቲ ፈሪሳዊ ኣብ ናይ ጾም ጊዜኡ ናይ ርእሱ ኃጢአት ኣብ ክንዲ ዝሓስብ ንኃዉ ይሓሚ ስለ ዝነበረ ናይ ጾሙ ዋጋ ከይተቐበለ ባዶ ኢዱ ንገዝኡ ተመልሰ።

ኣኅዋተይ! “እከለ እኳ ከምዝን ከምትን ኃጢአት ጌሩ እዩ” ኢልኩም እትሓምይዎ ኃውኹም፡ ካብቲ ኃጢኣቱ ኽወፅእ ዶ ትደልይዎ ኢኹም? ትደልዩ እንተዄንኩምሲ ስለ ኃጢአቱ ኣልቅስሉ፡ ናብ እግዚኣብሔር ጸልይሉ፡ ንበይኑ ወሲድኩም ምኸሩዎ እምበር ኣይትሕመይዎ። ሐዋርያ ጳውሎስ ንሰብ ቆሮንቶስ “ንርእስና ኣባኻትኩም ከም እነመጻርያ ካብ ቀደም ኂዝኩም ትሐስቡ ኔርኩም። ኣብ ቅድሚ ኣምላኽ ብክርስቶስ ኢና እንዛረብ ዘሎና። ግናኸ ኣቱም ፍቑራተይ፡ ኵሉ ንምሕናጽፅኩም እዩ። ክመጽእ ከሎኹ ምናልባት ከምቲ ኣነ ዘይደሌኽዎ ዄንኩም፡ ከይረኽበኩም፡ ንዓይውን ከምቲ ዘይትደልይዎ ዀይነ ኸይትረኽቡኒ፡ ምናልባት ባእሲ፡ ቅንኢ፡ ኵራ፡ ሻራ፡ ሕሜት፡ ሕሽዅሽዅ፡ ምንፋሕ፡ ህውከት ከይህልወኩም እፈርህ ኣሎኹ። ክምለስ ከሎኹ፡ ኣምላኸይ ኣብ ቅድሜኹም ከየዋርደኒ፡ ኣነውን በቶም ቀደም ኃጢኣት ዝገበሩ እሞ ካብቲ ዝገበርዎ ርኽሰት ምንዝርን ዕብዳንን ዘይተነስሑ ብዙኃት ከይጕሂ፡ እፈርህ ኣሎኹ” ኢልዎም ኔሩ (2ይ ቆሮ 12፡19-21)፡፡ ስለዚ ከም ናይ ቅዱስ ጳውሎስ ብዓቢኡ ድማ ከም ናይ ጐይታና፡ ኃጢአተኛ እዩ ንትብልዎ ኃውኹም ኅዘኑሉ፤ ኣፍቅርዎ ድማ። ንበይኑ ጌርኩም ኪትመኽርዎ ከለኹም ድማ፡ ንዕኡ ንምምካርን ንምግሣጽን ካብ ኃጢአቱ ንምምላሰን እምበር፡ ንዕኡ ካብ ምጽላእ ዚተላዕለ ከም ዘይኮንኩም ኣረድእዎ። ስለዚ ብትኽክል ንዕኡ ካብ ሕማሙ ኪትፍውስዎ ምስ ትደልዩ፡ ናብኡ ንምኻድ ኣይትፍርሑ፡ ጌጋኡ ንምንጋርውን ኣይትፍርሑ፡ ሓካይም ርኢኹም እንተዄንኩም፡ ንሓደ ኣሸጋሪ ሕሙም ንምሕካም፡ መጀመርታ ቀስ ኢሎም ጊዜ ወሲዶም ነቲ ሕሙም የእምንዎ። ብድኅሪኡ ነቲ መሪር መድኃኒት ይህቡዎ። እቲ ሕሙም ሕማሙ ዝፍወስ ሕማም እንተኔሩ ይፍወስ። ነቲ ሓኪም ዘመስግኖ ግና ምስ ደኃነ እዩ። ንስኻትኩምውን ከምዚ ሓኪም ኪትኮኑ ኣለኩም። ኣብ ክንዲ ትሓምይዎ ናይ ሓውኹም ቊስሊ ብዝገደደ ከይረክስ ቀልጢፍኩም ናብ ሕክምና (ናብ ቤተ ክርስቲያን) ውሰድዎ። ሓኪም (ካህን) ከም ዝርእዮ ድማ ግበሩ። ከምዚ እንተጌርኩም ንስኻትኩምን ኃውኹምን ኣዚኹም ኪትጥቀሙ ኢኹም። ሓቀኛ ጾም ጸዊምኩም ዚበሃል ድማ እዚን ከምዚ ዚኣመሰለ ሰናይ ምግባርን ምስ ትገብሩ እዩ። .....ይቕጽል

ሰማዕትነት ኣየምልጥኩምን ካልኦት ካብ ትብል መጽሓፍ ካብ ገጽ 46 ዚተወስደ እዩ።

ናይ ቅዱስ ዮሐንስ አፈወርቅ ሕይወቱን ትምህርቱን መበል15 ክፋል

ናይ ቴዎፍሎስን ናይ መነኰሳትን ምጉት

ኣብ ላዕሊ ዚተገልጸ ኣብ መንጎ መነኰሳት ተፈጢሩ ዚነበረ ምጉት ቴዎፍሎስ ሓደ ኣብ ልዕሊ እቲ ሓደ ብምልዕኣል ንዓኣቶም ጽቡቕ ጌሩ ዘጥቅዓሉ መሣርሒ ኾይኑ ረኸቦ። ምስቶም መነኰሳት ስለ ዝተጻልአ ከመይ ጌሩ ከም ዘጥቅዖም እዩ ዝሓስብ ኔሩ። እንተ ኾነ ግና መናንያን ስለ ዝኾኑን ንዋላ ሓንቲ ነገር ስለ ዘይጭነቑን ዘጥቅዓሎም መገዲ ኣይረኸበን ነበረ። ይኹን ደኣ እምበር ካብ መነኰሳት ዚተወሰኑ እግዚአብሔር ረቂቕ ደኣ እምበር ሰብአዊ ገጽታ የብሉን ኢሎም ዝኣምኑ ስለ ዝነበሩ፡ ነዚኣቶም ምስቶም  ነዚ ዝቃወሙ ኣጋጨዎም። እቶም መነኰሳት ድማ ርግእ ኢሎም ኣብ ክንዲ ዚዘራረቡን ነቲ ጉዳይ ብምርድዳእ ኣብ ክንዲ ምፍታሕን ነዚ ገዲፎም ናብ ህውከትን ነንሕድሕዶም ናብ ምጽርራፍን ከዱ። እቶም ናይ መለኮታዊ ባሕርይ ረቂቕነት ዝኣምኑ ነቶም ካልኦት “ኦሪገናውያን” ክብልዎም ከለዉ፡ እቶም ኣንጻሮም ዘለዉ ድማ ነዚኣቶም “ኣንትሮሞርፊስታውያን” በሉዎም። እዚ ናይ መነኰሳት ምምቕቓል ንቴዎፍሎስ ምቹእ ኩነታት ፈጠረ።

ምስጓግ ናይ መነኰሳት

ቴዎፍሎስ በዚ ከይተወሰነ ነዞም መነኰሳት ንምውጋዝ ነናብ ሃገረ ስብከቶም ጉባኤ ጸውዐ። ንሳቶም ቀሪቦም ኪማጎቱ ግና ዕድል ኣይሃቦምን። ሓንቲ ቃል ከተንፍሱውን ኣይከኣሉን። ኣቐዲሙ ብዓቢይ መምህርነቶምን ቅድስናኦምን ዘኽብሮም ዚነበረ ኣረጋውያን መነኰሳት ንኣባ ኤስድሮስ ከም ናቱ ጌሮም ስለ ዘየባረርዎን፡ ንዕኡ ብዘርኣይዎ ምድንጋጽን ብሓንሳብ ኣወገዞም። ብሓንሳብ ንዅላቶም ምስጓግ ስለ ዘፍርሖ ግና ሓንሳብ 2 ሓንሳብ ድማ 3 እናገበረ በብተራ ኣሳደዶም። ቴዎፍሎስ ናይ ኃይሊ ስጉምቲ ንምውሳድን ንህውከትን ድኅር ዘይብል ነበረ፡ ንነብሱ ድማ ዳግማዊ ሙሴ ይብላ ነበረ ይበሃል። ስለ ዝኾነ ድማ መጀመርታ ነቶም ጸረ ኦሪገናዊ ኣተሓሳስባ ዚነበሮም መነኰሳት ዋላ እኳ ንኣተሓሳስባኦም ዚነቅፍ ዚነበረ እንተ ኾነ፡ ኣብ ልዕሊ በዓል ኤስድሮስን ንናይ ኦሪገናዊ ኣተሓሳስባ ዝድግፉ ዚነበሩን (ረቂቕነት ናይ መለኮታዊ ባሕርይ ዘይኣምኑ) ብምውፋር ንዕላማኡ መጠቀሚ ገበሮም። ምስ ተጠቀመሎም ድማ ተገልቢጡ ጸላኢኦም ብምዃን ብ401 ዓ.ም ንኦሪገናውነት ኣወገዘ።

ቀጺሉ ድማ ናብ ገዳሞም ናብ ኒጥርያ ብወተሃደራት ተዓጂቡ ብምኻድ ነቶም ኽኅዞም ዚደለየ ሠለስተ ጳጳሳትን ካልኦት መነኰሳትን ስለ ዘይረኸቦም፡ ነቲ ኣብ በዓቶም ዝጸንሖ ንኣሽቱ ነገራት ነቶም ዝኽተልዎ ዝነበሩ መንእሰያት ኣካፊሉ፡ ነቲ ገዳሞም ምስ ኵሉ መጻሕፍቶምን ንዋየ ቅድሳቶምን ብሓዊ ኣቃጺሉ ናብ እስክንድርያ ተመልሰ። ኣብዚ ጊዜዚ ሓደ ሕፃንውን ኣብቲ ሓዊ ከም ዝተቓጸለ ይንገር። እቶም 300 ዝኣኽሉ መነኰሳት ድማ ነጸላኦም ጠቕሊሎም ናብ ፊልስጤም ቀጺሎም ድማ ናብ ኢየሩሳሌም ተሰዱ። ካልኦት ድማ ናብ ካልእ ቦታ ተበታተኑ። ቴዎፍሎስ ግና ሕጂውን ንናይ ፍልስጤም ጳጳስ ነዞም ስደተኛታት መነኰሳት ኣብ ናይ ውልቂ ይኹን ኣብ ናይ ቤተ ክርስቲያን መዕረፊ ንኸይቅበሎም ደብዳቤ ሰደደሉ።

ቅዱስ ሚካኤል ሊቀ መላእክት

ቅዱስ ሚካኤል ሊቀ መላእክት

 ወዲ ሰብ ኣብ ገነት ከም ቅዱሳን መላእክት ኣምላኹ እናመስገነ ይነብር ነበረ፡ እንተ ኾነ ግና “ካብታ ክፉእን ጽቡቕን እተፍልጥ ዕፀ በለስ ከይትበልዕ” ተባሂሉ ዚተዋህቦ ትእዛዝ ብምጥሓሱ ምኽንያት ካብ ኣምላኹ ተፈልየ {ዘፍ 3፡6}። እግዚኣብሔር ብኣርኣያን ብኣምሳሉን ዝፈጠሮ ሰብ ክብሩ ኣጥፍአ፡ ጸጋኡ ተገፈ፡ ኣምላኹ ኣኅዘነ። ቅዱሳን መላእክትውን፡ ብናይ እግዚኣብሔር መልክዕን ምሳሌን ዚተፈጥረ ሰብ ካብ ክብሩ ተዋሪዱ ምስ ረኣዩ ተከዙ።

ወዲ ሰብ ብዝጠፍኦ ንኽተርፍ ዘይፈተወ እግዚኣብሔር ወልድ ሰብ ንምድኃን ርእሱ ኣትሒቱ፡ ካብ እመቤትና ቅድስት ድንግል ማርያም፡ ካብ ሥጋኣ ሥጋ ካብ ነፍሳ ድማ ነፍስ ወሲዱ ተወልደ። ቅዱሳን መላእክትውን ካብ ላዕሊ ካብ ኣርያም ካብ ኣቡኡ ከይተፈልየ እግዚኣብሔር ወልድ ሰብ ንምድኃን ክብል በግዕዘ ሕፃናት ተወሊዱ፡ ኣብ ሕቐፎ ኣዲኡ ኮይኑ እንስሳታት ብእስትንፋሶም ከሟምቚዎ ብምርኣዮም ተደነቑ። ሰብ ንምድኃን ክብል ርእሱ ትሕት ኣቢሉ፡ መልክዕ ባርያ ከም ዝወሰደ ኣስተብሂሎም “ ስብሐት ለእግዚኣብሔር በሰማያት፡ ወሰላም በምድር ሥምረቱ ለሰብእ” {ሉቃ 2፡14} ኢሎም ኣመስገኑ።

ጐይታና ውን ኣብ መስቀል ናይ ምድኃን ሥርሑ ምስ ፈጸመ፡ ተጎሳቝሉ ዝነበረ ባህሪ ወዲ ሰብ ናብ ዝቐደመ ክብሩ መለሶ። ስለዚ ከም ቅዱሳን መላእክት ኣምላኹ ንምምስጋን ዕድል ረኸበ። {ዮሐ 4፡23} እንተኾ ግና ምሳታቶም ብምዃን ምሉእ ብምሉእ ብምስጋና ዝሳተፎም ጐይታናን መድኃኒናን ኢየሱስ ክርስቶስ “ ምውታን ኣብ ዚትንሥኡሉ ጊዜ ኣብ ሰማያት ከም መላእክተ እግዚኣብሔር ኮይኖም እዮም ዝነብሩ” /ማቴ 22፡30/ ከም ዝበሎ ኣብ ትንሣኤ ዘጉባኤ እዩ። ክሳዕ ሽዕኡ ግና ኣብ ምድሪ እንከለና ክንገብሮ ዝግበኣና፡ ጐይታና ኢየሱስ ክርስቶስ ብቓል ዝመሃረና፡ ብምሥራሕ ዘርኣየናን ተግባር እናፈጸምና፡ ከም ቅዱሳን መላእክት ብመንፈስን ብሓቅን ብምዃን ኣምልኾትና ንምፍጻም ናታቶም ተራዳእነት ኣዝዩ የድልየና እዩ።

 ስለዚ ድማ  እዩ ቅዱስ ጳውሎስ “ መላእኽትስ ነቶም ምድኃን ኪወርሱ ዘለውም ደቂ ሰባት ኪኅግዙ ዝለኣኹ ኣብ ኣገልግሎት ዘለዉ መናፍስቲ እዮም” ዝበሎም። “ምድኃን ኪወርሱ” ተባሂልና ዘለና ጐይታናን መድኃኒናን ኢየሱስ ክርስቶስ “ንሳቶም ብሓቂ ንኽቕደሱ ምእንታኦም ርእሰይ እቕድስ ኣለኹ፡ምእንቲ እቶም ብቓሎም ብኣይ ዝኣምኑ ድማ እምበር፡ ምእንቲ እዚኦም ጥራይ ኣይኮንኩን ዝልምነካ ዘለኹ” ከም ዝበሎ ምእንቲ እዞም ብክርስቶስ ኣሚንና ዚተጠመቕና ክርስቲያን እዩ።

ከምቲ ኣደ ንደቃ ትንከባኸብን ተገልግልን ከምኡ ድማ ቅዱሳን መላእክት ናይ ዘለዓለም ሕይወት ንኽንወርስ ይራድኡና /ሉቃ 13፡6-9/። ብዘይ ናታቶም ድጋፍን ረድኤትን ግና፡ ብቕድስና ሕይወት ዓቢና ናይ መንግሥቱ ተኻፈልቲ ኪንከውን ኣይንኽእልን። ከምዚ ብዃኑ ድማ ብመንፈስ ቅዱስ ናይ ውሉድነት ጸጋ ከም ዚተዋሃብና ብተወሳኺውን ቅዱሳን መላእክት ተራዳእትና ኾይኖም ንኽሕልዉና ተዋሂቦምና እዮም /ማቴ 18፡10/

ቅዱስ ጳውሎስ "ንስኻትኩም’ሲ ናብቲ እምባ ጽዮን፡ ናብታ ከተማ ሕያው ኣምላኽ ዝኾነት ሰማያዊት ኢየሩሳሌም ናብቶም ብሓጐስ ዝተጋብኡ ኣእላፋት ዝኾኑ ቅዱሳን መላእክትን…….. በጺሕኩም ኣለኹም”  /ዕብ 12፤22/።  ከም ዝበለና ብናይ ክርስቶስ ናይ ምድኃን ሥራሕ፡ ምስ ቅዱሳን መላእክት ሓደ ቤተ ሰብ ኪንከውን ክኢልና ኢና። ስለዚ ጉዕዞና ፈጺምና ገድልና ወዲእና ንኽብሪ ንኽንበቅዕ ይረድኡና እዮም።

እዚ ብምዃኑውን ናትና ሕይወት ብኃጢኣት ወዲቑ ብምርኣዮም ከኅዝኖም እንከሎ፡ ብንስሓ ናብ ኣቦና ክንምለስ ከለና ድማ ኣዝዩ ደስ የብሎም /ሉቃ 15፡7/። ንሕና ናታቶም ቤተ ስበ ኴንና ኢና፡ በዚ ድማ ቤተሰባዊ ግዴታኦም ንፍጻም ክብሉውን ነቲ ድኹም ብርቱዕ ከም ዝረድኦ፡ ቅዱሳን መላእክት ንዓና ንምርዳእ ይተግሁ። እንተኾነ ግና ናታቶም ረዲኤት ንዓና ዝፍጸመልና፡ ተራዳእነቶምን ምኽሮምን ምስ እንቕበል ጥራይ እዩ። ምኽንያቱ ንሳቶምውን ከም ኣምላኾም ኣብ ናትና ነጻ ፍቓድ ጣልቃ ኣይኣትውን እዮም።

እዚ ስለ ዝኾነ እዩ ድማ ሰበይቲ ሎጥ ምንም እኳ ብኢድ መልኣኽ ተታኂዛ ኪትወፅእ በቒዓ እንተ ነበረት፡ ናይቲ መልኣኽ ቃል ብዘይ ምስማዓን ኪትድኅን ብዘይ ምድላያን ናይ ጨው ሓወልቲ ኮይና ተሪፋ እያ /ዘፍ 19፡26/። ብርግጽ ቅዱስ ጳውሎስ “እቲ ብመላእኽቲ ዚተነግረ ቓል ክትእዘዞ ዝግባእ ሓቂ ካብ ኮነ” ብምባል ከምዝገለጸልና፡ እግዚኣብሔር ዝለኣኾ መልኣኽ ዘይምእዛዝ ዓቢይ ቅጽዓት ምምጻኡ ዘይተርፍ እዩ። ስለዚ ቤተ ክርስቲያን ናይ መላእክት ተራዳእነት ፈሊጦም ንኽጥቀሙን፡ ናይ መንግሥቱ ወረስቲ ንምዃን ንኽበቐዑን ኢላ፡ ንቅዱሳን መላእኽቲ ናይ ዝኽሪ መዓልቲ ብምሃብ ብኣኣቶም እንረኽቦ ረድኤታት ከም ዝዝከሩ ትገብር።

በዚ መሠረት ቤተ ክርስቲያንና ኣብ መበል ዓሠርተው ክልተ መዓልቲ ናይ ወርኂ ኅዳር፡ ናይቲ ዓቢይ መልኣኽ ቅዱስ ሚካኤል ሊቀ መላእኽቲ ባዓለ ሲመት ብዓቢይ ድምቀት ተኽብሮ። ከም ናይ ቅዱሳን ኣቦታትና ትምህርቲ 12 ኅዳር እዚ ዓቢይ መልኣኽ ቅዱስ ሚካኤል ኣብ ኢዮር ኣብ እትርከብ ራብዓይቲ ኸተማ ንዝነብሩ ኃይላትን ኣብ ዓሠርተ ነገደ መላእኽትን ሓለቓ ኾይኑ ዝተሾመላ መዓልቲ እያ። እግዚኣብሔር ንሳጥናኤል ብትዕቢቱ ምኽንያት ካብ ሥልጣኑ ገፊፉ ናብ ምድሪ ምስ ደርበዮ፡ ኣብ ክንድኡ ቅዱስ ሚካኤል ኣብ ዓሠርቲኡ ከተማታት ኣብ ሚእቲ ነገደ መላእክት ሓለቓ ኾይኑ ተሸይሙ እዩ። እዚ ኻልኣይ ሹመት ዝረኸቦ ብ 2 ሚያዝያ ከም ዝኾነ፡ ኣብ መጽሓፈ ኣክሲማሮስ ዝተባህለ ናይ ቤተክርስቲያንና መጽሓፍ ሰፊሩ ንረኽቦ።

ናይ ቅዱስ ሚካኤል ሽመት ኣብ ነገደ መላእክት ጥራይ ዘይኮነ፡ ኣብቶም ናይ እግዚኣብሔር ዝኾኑ ሕዝቢ እንኮላይ እዩ። እዚ ከም ዝኾነ ንኽንርዳእ ኣብ ብሉይ ኪዳን፡ ናይ እግዚኣብሔር ሕዝቢ ዝተባህሉ እስራኤል ዘሥጋ ይረድኦምን ይሕልዎምን ከም ዝነበረ ተጻሒፍልና ኣሎ። ንኣብነት መጽሓፍ ቅዱስ ናይ እግዚኣብሔር መልኣኽ ቅዱስ ሚካኤል ንኢያሱ ኣብ ናይ ኢያሪኮ ምድረ በዳ ከም ዝተገለጸሉ “ኢያሱ ኣብ ኢያሪኮ እንከሎ ዝተመልሐ ሰይፊ ዝኃዘ ሰብኣይ፡ ኣብ መንጽሩ ደው ኢሉ ረኣየ። ኢያሱ ኸኣ ናብኡ ኸይዱ “ ንስኻ ናትና ዲኻ ወይስ ናይ ጸላእትና” በሎ። ንሱ ድማ ኣይፋለይ ኣነስ ሓለቓ ሠራዊት እግዚኣብሔር ኮይነ ድኣ ሕጂ መጺአ ኣለኹ በሎ” /ኢያ 5፡13-14/ ብምባል ገሊጽዎ ኣሎ።

እግዚኣብሔር ኣምላኽ እስራኤላውያን ካብ ናይ ግብጺ ባርነት ነጻ ከውጽኦም እንከሎ፡ ዝመርሖም ዝነበረ መላኣኽ ቅዱስ ሚካኤል ነበረ። ሹመቱ ኣብ ናይ እግዚኣብሔር ሕዝቢ ውን ስለ ዝኾነ፡ ስሊኦም ንዲያብሎስ ይዋግኦን ብጸሎትውን ይሕግዞም ነበረ። ኃጢኣት ሠሪሖም ምስ ዝረኽቦም ግና፡ ንእግዚኣብሔር ብምቕናእ ኃጢኣተኛታት ስለ ዝቐጽዕ፡ እግዚኣብሔር ንሕዝቡ “ኣብ ቅድሚኡ ተጠንቀቑ፡ ድምፁ ከኣ ስምዑ፡ እምቢ ኣይትበልዎ፡ ስመይ ኣብኡ እዩ እሞ ንኃጢኣትኩም ኣይኃድገልኩምን እዩ” ዘፀ 23፡20 ብምባል ኣጠንቂቕዎም እዩ። እዚ ድማ ቅዱስ ሚካኤል ኣብ ልዕሊ ሕዝቢ እግዚኣብሔር ውን ከም ዝተሽመ የረድኣና። እንተ ኾነ ግና ኣብ ላዕሊ ብዝጠቐስናዮም ጥቕስታት ሕዝበ እስራኤል ዝመርሖም ዝነበረ ቅዱስ ሚካኤል ምዃኑ ኣየረጋግጽን እዩ ዝብል እንተሎ “መልኣኽ” ዝተባህለ ቅዱስ ሚካኤል ከም ዝኾነ ቅዱስ ገብርኤል ናብ ነቢይ ዳኒኤል ኣብ ዝተላእከሉ ጊዜ ገሊጽልና ኣሎ። ቅዱስ ገብርኤል ስለ ቅዱስ ሚካኤል ኣብ ልዕሊ ሕዝቢ እግዚኣብሔር ምሻሙ ክምስክር እንከሎ “መጀመርታ ግና እቲ ኣብ መጽሓፍ ሓቂ ዚተጻሕፈ እነግረካ ኣለኹ፡ ነዚኣቶም ንምቅዋም ብዘይካ ሚካኤል እቲ  መስፍን እስራኤል ሓደ እኳ ዚሕግዘኒ የብለይን “ /ዳን 10፡21/ ኢልና ኣሎ። በዚ ድማ ንኢያሱ ዝተገልጸሉን ንእስራኤል ዝመርሖምን ቅዱስ ሚካኤል ምዃኑ ንርዳእ።

ናይ ቅዱስ ሚካኤል ሓለቓነት ኣብ ሓድሽ ኪዳንውን ከም ዝቕጽል እዚ ነቢይ ብትንቢቱ “በቲ ዘመን እቲ ሚካኤል እቲ ምእንቲ  ሕዝብኻ ዝከላኸል ዓቢ መስፍን ኪትንሥእ እዩ” /ዳን 12፡1/ ይብለና። ስለዚ ቅዱስ ሚካኤል ካብ ናይ ሰይጣን መጻወድያታት ንኽሕልወናን ብጸሎቱ  ኣብ ቅደሚ እግዚኣሔር ክቖመልናን ኣባናውን ዝተሾመ እዩ። ምኽንያቱ ንሕናውን ናይ እግዚኣብሔር ሕዝብን ናይ መንግሥቱ ወረስትን ኢና።

እግዚኣብሔር ነቢይ ሙሴ ናይ ሕዝቡ መራሒ ጌሩ ምሻሙ፡ ኣዝዩ ትሑትን ስለ ሕዝቡ ነፍሱ ክሳዕ ሞት የኅሊፉ ክሳዕ ዝህብ ስለ ዝፈትዎምን ነበረ /ዘኁ 12፡3 ዘፀ 32፡32/። ኣብ ልዕሊ ሕዝቡ ዝተሾመ ክገዝኦምን ኣብ ልዕሊኦም ክሥልጥንን ዘይኮነ፡ ብትምህርቱን ብጸሎቱን ንኽብጀዎም እዩ። ከምዚ ስለ ዝኾነውን ቅዱስ እስጢፋኖስ ስለ ሙሴ ክምስክር ከሎ፡ “እግዚኣብሔር ሹምን በጃን ጌሩ ለኣኾ” ኢልዎ ኣሎ /ግሐ 7፡35/ ቅዱስ ሚካኤልውን ከምኡ እዩ።ቅዱስ ሚካኤልውን ኣዝዩ ትሑትን ንሠራዊቱ ዝሕለቕን መልኣኽ ብምዃኑ ኣብ መላእኽትን ናይ እግዚኣብሔር ሕዝብን ተሾመ። ኣብ ልዕሊ መላእኽትን ናይ እግዚኣብሔር ሕዝብን ምሻሙ፡ ልክዕ ከም ሙሴ ኣብ ልዕሊኦም ክሥልጥን ወይ ክገዝኦም ዘይኮነ፡ ንመላእኽቲ ክመርሖም ንዓና ድማ ካብ ናይ ሰይጣን ተጻብኦታት ክሕልወናን ብጸሎቱ ክረድኣናን እዩ /ይሁ 12/።

ጐይታናን መድኃኒናን ኢየሱስ ክርስቶስ፡ ቅዱሳን መላእኽቲ ንዓና ከም ዝሕልዉናን ከም ዝራድኡናን ከምኡ ውን ስሌና ኣብ ቅድሚኡ ከም ዝቖሙ ክምህረና እንከሎ “ መላእኽቶም ኣብ ሰማያት ኵሉ ሳዕ ገጽ እቲ ኣብ ሰማያት ዘሎ ኣቦይ ይርእዩ ኣለዉ እሞ ካብዞም ንኣሽቱ ንሓደ እኳ ከይተንዕቁ ተጠንቀቑ” /ማቴ 18፡10/ ኢሉና ኣሎ። ንዓና ንኽሕልዉ ዝተዋህቡና ቅዱሳን መላእክት ስሌና ከምዚ ጌሮም ዝሕለቑን ንምድኃንና ዝተግሁን ካብ ኮነ፡ ብቕድስናኡ ዝዓበየ ሓለቓ ናይ መላእኽቲ ኮይኑ ዝተሾመ ቅዱስ ሚካኤል ድኣ ማዕረ ኽንደይ ብዝበለጸ ስሌና ኣብ ቅድሚ እግዚኣብሔር ዘይቀውም ? ሉቃ 13፡6-9 ከመይሲ ደኣ ብዝተዋህቦ ሥልጣንን ኃይልን ኣይራድኣናን ? መዝ 34፡7 “ስለ ደቂ ሕዝብኻ ዝቐውም" ምባሉ ንዓና ብጸሎቱን ብተራዳእነቱን ናይ ጽድቂ ሕይወትና ብዝግባእ ንኽንፍጽም ከም ዝራድኣና ዘረድእ ኃይለ ቃል እዩ።

“ ናይ ቅዱስ ሚካኤል ጸሎቱን በረኸቱን ንዘለዓለም ኣባና ጸኒዑ ይንበር ኣሜን “

አርባዕቱ እንስሳ 2ይ ክፋል

ብኻልእ መገዲ ድማ ጐይታና ሰብ ብምዃኑ ናይ ዘርኢ ሓረግ ዚጸሓፈ ማቴዎስ ብገጸ ሰብእ ይምሰል፡ ኣብ ግብጺ ዚነበረ ኣምልኾ ጣዖት ከም ኣንበሳ ዚሰባበረ ማርቆስ ብኣንበሳ ይምሰል፡ ከምኡውን ማርቆስ ናይ ጐይታና ናይ ኃይሊ ሥራሕ ስለ ዝጸሓፈ ብኣንበሳ ተመሲሉ እዩ። ሉቃስ ድማ ብላሕም ተመሲሉ እዩ። ኣባ ጊዮርጊስ ዘጋስጫ፦ “ናይ መድኃኒና መሥዋዕትነት፡ ሓዳስ ጣዕዋ ብዝወለደት ብንጽሕቲ ስብሕቲ ላም መሲሉ ስለ ዝነገረ” ይብሎ ንሥሪ ካብ ምድሪ ርሒቑ ኣብ ሰማይ ከም ዝዘውር፡ ንሱ ድማ ካብ ምድራዊ ልደቱ ንላዕሊ ብዛዕባ ሰማየዊ ልደቱ ስለ ዝዛረብ ዮሐንስ ብንሥሪ ይምሰል።

ቪክቶሪያኖስውን ብተመሳሳሊ ኣገላልጻ ናይ ኣርባዕቱ እንስሳ ዚተፈላለየ መልክዕ ይትርጉም፦  “ኣምሳል ሰብ ዝበሎ ማቴዎስ እዩ ንሱ ብዛዕባ እታ ካብኣ ክርስቶስ ዝተወልደ ድንግል ማርያም ናይ ዘርኢ ሓረግ ስለ ዝትንትን። ካብ ኣብርሃም ክሳዕ ዳዊት ብድኅሪኡውን ክሳዕ ዮሴፍ ብምቚጻር ናይ ሰብነቱ ናይ ዘርኢ ሓረግ ነጊሩና እዩ። ሉቃስ ብዛዕባ መሥዋዕትን ኣብ መሥዋዕቲ ብዛዕባ ዝነበረ ካህን ዘካርያስን ይትርኸልና። እቲ መልኣኽውን ክህነት ብዘኽብር መልክዕ ተገሊጽሉ እዩ። ብተወሳኺ ናይ ዘካርያስ ፈተናውን ገሊጹላና እዩ። ስለዚ ብላም ምምሳሉ ግቡእ እዩ። ወንጌላዊ ዮሐንስ ክንፉ እናንገብገበ ናብ ላዕሊ ከም ዝንጠቕ ንሥሪ ብዛዕባ ወዲ እግዚአብሔር ይነግረና። ማርቆስ ወንጌላዊ ወንጌሉ ኪጅምር እንከሎ ብዛዕባ እቲ ብነቢይ ኢሳይያስ ዝተነግረ ኣብ በረኻ ዝእውጅ ድምፂ እዩ ዝጅምር። እዚ ናይ ኣዋጅ ነጋሪ ድምፂ ከም ናይ ኣንበሳ ገዓር እዩ ዝምሰል ስለዚ ማርቆስ ብኣንበሳ ይምሰል። እዞም ወንጌላውያን ዋላ እኳ ኣርባዕተ እንተኾኑ ሓደ እዮም። ቃሎም ሓደ ስለ ዝኾነ። ልክዕ ከምቲ ካብ ገነት ዚወፅእ ዝነበረ ፈለግ መበገሲኡ ሓደ ኾይኑ ድሓር ኣብ ኣርባዕተ ከም ዚተኸፈለ ማለት እዩ። (ዘፍ 210) 

ኣርባዕቱ እንስሳ ንኣርባዕተ ዓይነት ሕያው ፍጥረት ዝልምኑ እዮም። ገጸ ሰብ ንደቂ ሰባት፡ ገጸ ኣንበሳ ናይ ደገ እንስሳታት (እንስሳ ዘገዳም)፡ ገጸ ላሕሚ ናይ ቤት እንስሳታት (እንስሳ ዘቤት)፡ ገጸ ንሥሪ ናይ ኵለን ዓይነት ኣዕዋፍ ዝልምን እዩ።

ቅዱስ ዮሐንስ ኣፈወርቅውን፦  “ንሳቶም መንፈሳውያን ፍጥረታት እዮም፡ እግዚአብሔር ፈጠሮም ልዕል ልዕልውን ኣበሎም። ብውህበትን ብርሃንን ኣጐናጸፎም ንሱ ምእንቲ ሰባትን ምእንቲ ዅሉ ፍጥረታትን ምእንቲ ኣራዊትን ምእንቲ እንስሳታትን ኣዕዋፍን ንኽልምኑ ኣዳለዎም። ንሳቶም ልዕሊ ዅሎም ሰማያውያን ፍጥረታት ንዕኡ ቀረባ እዮም” ይብል።

ኣባ ሄሮኒመስ፦ ብዛዕባ ኣርባዕተ እንስሳ ኺትርጕም ከሎ “ናይ ጐይታና ኣርባዕተ ናይ ምድኃን ሥርሑ ይምሰሉ። ገጸ ሰብእ ሰብ ምዃኑ፡ ገጸ ላሕሚ መሥዋዕትነቱ፡ ገጸ ኣንበሳ ብኃይሉ ሞት ስዒሩ ምትንሥኡ ገጸ ንሥሪ ድማ ዕርገቱ ይነግሩና” ይብል።

ሄሬኔዎስ:- ነዚ ትምህርቲዚ ብኻልእ መገዲ ምሂሩዎ ኔሩ። “ገጸ ሰብእ ሥጋዌኡ ገጸ ላሕሚ ክህነቱን መሥዋዕትነቱን ገጸ ኣንበሳ ኃያል ሥርሑ ንግሥነቱን ሓለቓነቱን፡ ገጸ ንሥሪ ንቤተ ክርስቲያን ዝምግብ መንፈስ ቅዱስ ምልኣኹ የርእየና” ይብል። 

ኵለንትናኦም ብዓይኒ ዝተመልኡ ነበሩ

 ኵለንትናኦም ብዓይኒ ዝተመልኡ ምዃኖም ድማ “እግዚአብሔር ኵሉ ዝርኢ ዋላ ሓንቲ ካብኡ ዚሥወር ከም ዘየለ የርኢ። ናይ ቤተ ክርስቲያንና መተርጉማንውን “ንኅሉፍን ንመጻእን ይፈልጡ እዮም እሞ” ብምባል ይትርጉሙዎ።

“ለይትን መዓልትን ከየቋረጹ ድማ ቅዱስ ቅዱስ ቅዱስ ኵሉ ዚኽእል እግዚአብሔር ኣምላኽ ዚነበረን ዘሎን ዝመጽእን” ይብሉ ነበሩ። እቶም እንስሳ ነቲ ዝፋን ዚተቐመጠ ንዘለዓለም ሕያው ኮይኑ ዚነብር፡ ክብርን ስብሓትን ምስጋናን ኪህብዎ ኸለዉ /8-9/

“ቅዱስ ቅዱስ ቅዱስ” ኢሳይያስ ነዚ ምስጋናዚ ሱራፌል ከመስግኑ ኸለዉ ሰሚዑ እዩ /ኢሳ 6፡3/።እዚ ምስጋና እዚ ናይ እግዚአብሔር ናይ ባሕርይ ቅድስና እንገልጸሉ ምስጋና እዩ። እቲ ቃል ሓደ ምዃኑ ናይ እግዚአብሔር ሓድነት ሠለስተ ጊዜ ምድግጋሙ ድማ ሠለስትነቶም የመልክት። ኣብ ትንቢተ ኢሳይያስ  “ቅዱስ ቅዱስ ቅዱስ አግዚአብሔር” ይብል። እግዚአብሔር ዝብል ስም ናይ ኣብን ወልድን መንፈስ ቅዱስን ናይ ሓድነት ስሞም እዩ። “አንሰ ሶበ እቤ እግዚአብሔር በእንተ አብ ወወልድ ወመንፈስ ቅዱስ - ኣነስ እግዚአብሔር ክብል ከለኹ ኣብን ወልድን መንፈስ ቅዱስን ማለተይ እየ” ከም ዝብል ቅዱስ ባስልዮስ ኣብ ሃይማኖተ ኣበው። ሎሚውን ኣብ ናይ ቤተ ክርስቲያን ቅዳሴ ነዚ ናይ መላእኽቲ ቅዳሴ ንሰምዖ ኢና። 

ኣባ ጊዮርጊስ ዘጋስጫ፦ ኣብ ናይ ጌና ድርሰቱ ነዚ ኣብ ትንቢተ ኢሳይያስ ዘሎ “ቅዱስ ቅዱስ ቅዱስ” ዝብል ናይ መላእኽቲ ምስጋና ክትርጉም ከሎ፦ “ቅዱስ ቅዱስ ቅዱስ ምባሎም ሓደ ገጽ እንተዝኸውን ኔሩ ሓደ ጊዜ ጥራይ ቅዱስ ኢሎም ምኣኸሎም ኔሩ። ብዙኃት እንተ ዝኾኑ ድማ ካብኡ ምበዝኀ ኔሩ። እንተኾነ ግና ሥላሴ ብገጽ ሠለስተ ምዃኖም ንምግላጽ ሠለስተ ጊዜ ቅዱስ ቅዱስ ቅዱስ በሉ። ሓደ ጊዜ ጥራይ እግዚአብሔር ጐይታ ሠራዊት ምባሎም ድማ እግዚአብሔር ብመለኮት ሓደ ምዃኑ የመልክት” ኪብል ተርጕምዎ ኣሎ። 

ለይትን መዓልትን ኣየዕርፉን፦  “ምስጋናኦም ዕረፍቶም ዕረፍቶም ምስጋናኦም” ክብሉ ኢትዮጵያውያን ሊቃውንት ይትርጕምዎ። ንሕናውን ምሳታቶም ኃቢርና ንቕዳሴን ንውዳሴን ክንቀውም ብናይ ቅዱስ ዳዊት ቃል ተጸዊዕና ኢና፦ “ኣቱም ቃሉ እትሰምዑ ትእዛዛቱ እትፍጽሙ ኃያላትን ብርቱዓትን መላእኽቱ ንእግዚአብሔር ኣመስግንዎ። ኣቱም ኣብ ትሕቲ ግዝኣቱ እትነብሩ ኵሉኹም ፍጡራቱ ንእግዚአብሔር ኣመስግንዎ..” ብምባል /መዝ 104፡20-22/።

 ኣብ ራእይ ዮሐንስ ዕሥራ ዝኾኑ ሰማያውያን ምስጋናታት ተገሊጾም ኣለዉ። እዚ ድማ ሰማያዊ ሕይወት ናይ ምስጋና ሕይወት ምዃኑ የመልክት። ነቢይ ዳዊት “ሰብ ናይ መላእኽቲ እንጌራ በልዐ” /78፡25/ ብምባል ከም ዚተዛረበ ንመላእኽቲ መግቦም ዝኾነ ምስጋና ሰብ ክበልዕ እዩ። ሎሚውን ኣብ ቤተ ክርስቲያን ካብዚ ናይ መላእኽቲ ምስጋና ንሳተፍ ኢና። ኣብ ዝመጽእ ድማ ብዝበለጸ ናትና ክንገብሮ ኢና።

ኣኽሊሎም ኣብ ቅድሚ ዝፋን ኣንቢሮም ከኣ “ኦ ጐይታናን ኣምላኽናን፡ ንስኻ ክብርን ስብሓትን ሥልጣንን ንምውሳድ ብቑዕ ኢኻ። ከመይ ንብዘሎ ንስኻ ፈጠርካዮ፡ ፍቓድካ ስለ ዝኾነ ድማ ህላወ ረኺቡን ተፈጢሩን ኣሎ” በሉ /10-11/።

ወዲቖም፦  ማለቱ “ንመላእኽቲ ምውዳቕን ምትንሣእን ሃልይዎም ዘይኮነ፡ ንእግዚአብሔር ምግዝኦም ዘመልክት እዩ። ኣኽሊሎም ምውራዶም ንስኻ ኣኽሊልና ኢኻ እዚ ዝሃብካና ክብሪውን ናትካ እዩ ንምባል እዮም። 

አርባዕቱ እንስሳ 1ይ ክፋል

ኣብ ዙርያ እቲ ዝፋን ኣብ ነፍሲ ወከፍ መኣዝኑ፡ ብቕድሚኦምን ብድኅሪኦምን ኣዕይንቲ ዝመልኦም ኣርባዕተ እንስሳ ኣለዉ። እቲ ቐዳማይ እንስሳ ኣንበሳ ይመስል፡ እቲ ኻልኣይ እንስሳ ብዕራይ ይመስል፡ እቲ ሣልሳይ እንስሳ ኸኣ ገጽ ሰብ ዚመስል ገጽ ኣለዎ፡ እቲ ራብዓይ እንስሳ ድማ ዚነፍር ንስሪ ይመስል። እቶም ኣርባዕተ እንስሳ ድማ ነፍሲ ወከፎም ሽዱሽተ ኽንፊ ኣለዎም። ብዙርያኦምን ብውሽጦምን ድማ ነፍሲ ወከፎም ሸሽዱሽተ ኽንፊ ኣለዎም። ብዙርያኦምን ብውሽጦምን ከኣ ኣዕይንቲ ዚመልኦም እዮም። ለይትን መዓልትን ከየቋረጹ ድማ “ቅዱስ ቅዱስ ቅዱስ፡ ኵሉ ዝኽእል እግዚአብሔር ኣምላኽ ዝነበረን ዘሎን ዝመጽእን” ይብሉ /ራእይ ዮሐንስ 7-8/

 

 አርባዕቱ እንስሳን ዕሥራን ኣርባዕተን ካህናተ  ሰማይን (ብሪቲሽ ሙዝየም ካብ ዚርከብ ናይ እቴጌ ምንትዋብ ራእይ ዮሐንስ ዚተወሰደ)

አርባዕቱ እንስሳ

ኣርባዕቱ እንስሳ ናይ ሥላሴ መንበር ብፍቓድ ናይ ሥላሴ ዚሽከሙ  መላእኽቲ እዮም። ስማቶም ኪሩቤል ይበሃሉ። ኪሩቤል ዝብል ቃል ናይ ኣካድ ቃል ኮይኑ ትርጉሙ ድማ ኣማላዲ ኃያል ዓቢ ማለት እዩ። ኣብ መጽሓፍ ቅዱስ ንመጀመርታ ስማቶም ዚተገልጸ ኣዳም ካብ ገነት ምስ ወፀ እተንበልብል ሰይፊ ኂዞም ንገነት እናሓለዉ እዩ /ዘፍ 3፡24/። መጽሓፍ ቅዱስ ብዛዕባ ኪሩቤል ኣብ ዚተፈላለየ ቦታ ይዛረብ እዩ። ሕዝቅኤል ብራእይ ርእይዎም እዩ /ሕዝ 1፡ ሕዝ 9፡3-4 10፡1-2/። “ሰማይ ጋሊሁ ወረደ፡ ኣብ ትሕቲ ኣእጋሩውን ጣቓ ነበረ፡ኣብ ልዕሊ ኪሩቤል ተወጢሑ ነፈረ../2ሳሙ 22፡110-12/። “ኣብ ልዕሊ ኪሩቤል ዚነብር ጐይታ ሠራዊት../2ይ ሳሙ 6፡2/ “ነቲ ኣብ ልዕሊ ኪሩቤል ዚነብር….”/1ይ ሳሙ 4፡4/ “ኣታ ኣብ ልዕሊ ኪሩቤል እትቕመጥ እግዚአብሔር..”/2ነገ 19፡15/  “ኣብ ልዕሊ ኪሩቤል ተወጢሑ ነፈረ../…”/መዝ 17፡10/ “ኣብ ኪሩቤል ተቐሚጥካ ዘለኻ ኣምላኽ..”/ኢሳ 37፡16/ ““ኣታ ኣብ ልዕሊ ኪሩቤል እትቕመጥ ..”/መዝ 80፡1/ “ንሱ ኣብ ዝፋኑ ኣብ ኪሩቤል ይቕመጥ..”/መዝ 99፡1/ ዝብሉ ቃላት ብብዝኂ ኢና ንረክብ።

ቅዱስ ዮሐንስ ኣፈወርቅ መዝሙረ ዳዊት ኣብ ዚተርጎመሉ ድርሳኑ ብዛዕባ ኪሩቤል ክዛረብ ከሎ፦ “ኦ ዚፈትወኩም ደቀይ ኣብ ምድሪ ይኹን ኣብ ሰማይ ብኽብሪ ዚወዳደሮም ከም ዘየለ እነግረኩም ኣለኹ፡ ምኽንያቱ ጸወርተ መንበር ናይ እግዚአብሔር ስለ ዚኾኑ። ናይ እግዚአብሔር ገጹ ኪርእዩ ግና ኣይከኣሎምን፡ ንሳቶም ካብ እሳትን ካብ ብርሃንን ዚተፈጠሩ እዮም። ብርቱዓትን ኃያላትን እዮም። እግዚአብሔር ንደቂ ሰባት ይቕረ ንኺብልን ምኅረቱ ንኸውርድን ናብ እግዚአብሔር ይልምኑ። ነቢይ ኢሳይያስ ክብሮም ረኣየ ብዛዕባኦም ድማ ተዛረበ (ኢሳ 6፡1) ነቢይ ሕዝቅኤል ክብሮም ርእዩ ብዛዕባኦም ተዛረበ፡(ሕዝ 14፡28) ናይ ነቢያት ኣቦ ናይ ጐይታናውን ኣቦ ዚኾነ ዳዊትውን ናይዞም ፍጥረታት ክብሮም ተመልኪቱ ኣብ መዝምሩ ከምዚ በለ “ንሰማያት ጋሊሁ ወረደ ኣብ ትሕቲ ኣእጋሩውን ጣቓ ነበረ፡ ኣብ ልዕሊ ኪሩቤል ተወጢሑ ነፈረ፡ በኽናፍ ንፋስ ከኣ ተወንጨፈ /መዝ 18፡9” ይብል።

ቅዱስ ኣትናቴዎስ  ድማ “ካብ ኪሩቤል ዚቐረበ መን ኣሎ? እንተኾነ ግና ኪርእይዎ ኾነ ኣብ ቅድሚኡ ኪቖምን ኣይክእሉን። እንተኾነ ግና ገጾም ይሽፍኑ። ምስጋናኦም ከኣ ይሥውዑ፡ ከናፍሮም ንዕኡ ምምስጋንን ምሥላስን እንተዘይኮይኑ ካልእ ሥራሕ የብለንን፡ ንሥላሴ ብሓድነትን ብሠለስትነትን ይውድሱን የመስግኑን የኽብሩን ብዘይ ምዝብርራቕ (ብዘይ ምትሕውዋስ) ሓደ እዮም፡ ብዘይ ምፍልላይውን ሠለስተ እዮም። እዚኦም ሕያዋን ፍጥረታት ሠለስተ ጊዜ ቅዱስ ቅዱስ ቅዱስ ኢሎም ምስጋናኦም ከም ዘቕረቡ ፍሉይ ዚኾነ ፍጹም ሠለስትነት ኣለዎም፡ “ጐይታ” ከም ዚበሉ ውን ብህልውና ሓደ እዮም” ይብል።

ቊጽሮም

ንቚጽሮም ብዝምልከት ዮሐንስ ኣርባዕተ ክብል እንከሎ ሕዝቅኤል ግና ዓሠርተ ሽዱሽተ እዮም  ይብል። ካብ ርእሶም ክሳዕ መዓንጣኦም ዘሎ ኣርባዕተ ብኣርባዕተ ብድምር ዓሠርተ ሽዱሽተ እዮም።  ካብ መዓንጣኦም ንታሕቲ ዘሎ ድማ  ኣርባዕተ እዮም። ስለዚ ሕዝቅኤል ካብ መዓንጣኦም ንላዕሊ ዘሎ ኂዙ ዓሠርተ ሽዱሽተ  ክብል እንከሎ ዮሐንስ ድማ ካብ መዓንጣኦም ንታሕቲ ዘሎ ኂዙ ኣርባዕተ ይብል።

ሕዝቅኤል ነፍሲ ወከፎም ገጸ ሰብ ገጸ ኣንበሳ ገጸ ላሕም ገጸ ንስር ኢዮም ይብል፡ ዮሐንስ ግና ኣርባዕተ መልክዖም ጥራይ ይነግረና።

ዮሐንስ ኣኽናፎም ሽዱሽተ እዩ ክብል እንከሎ ሕዝቅኤል ግና ኣርባዕተ ይገብሮ፡ ናይ ትንቢተ ሕዝቅኤል መተርጉማን ዮሐንስ ሽዱሽተ ዚበለ ኣእዳዎም ቆጺሩ እዩ ይብሉ። ሕዝቅኤል 4 ኽንፊ 2 ድማ ኣእዳው ይብል።(ሕዝ1፡8) 

ሽዱሽተ ኣኽናፍ 

“ናይ ትንቢተ ሕዝቅኤል መተርጕማን ንነፍሲ ወከፎም ዓሠርተ ሽዱሽተ  ኣኽናፍ ብጠቕላላ 64 ኣኽናፍ ኣለዎም ይብሉ። ቅዳሴ ጐርጎርዮስ ዘኑሲስ “አልቦ ዘይበውእ ወአልቦ ዘይወፅእ እንበለ ውእቶሙ ግሩማነ ራእይ እንስሳ እለ ስድስተ ክነፊሆሙ ወእንተ ኵለንታሁ ምሉዓነ አዕይንት” ይብል።

ኣገልግሎቶም 

ርቱዐ ሃይማኖት ንአርባዕቱ እንስሳ ኣብ ዝደረሶ ድርሳኑ ናይ መላእኽቲ ነገድ ትሽዓተ ይገብሮ እሞ “ ነቶም ሾብዓተ ሓለቓታት ኣለውዎም እቶም ክልተ ግና ሓለቓታት የብሎምን። ካብቶም ክልተ እቶም ሓደ ድማ ጸወርተ መንበር ኪሩቤል እዮም” ይብል።ርቱዐ ሃይማኖት ሓተታኡ ክቕጽል ከሎ፦ “ወእሙንቱሰ ይበውኡ ውስተ ቅድስተ ቅዱሳን ወውስተ ሰብዐተ መንጦላእት ዘእሳት ወይሰምዑ ቃሎ ለሕያው ዘለዓለም- “ንሳቶም ሾብዓተ ናይ እሳት መጋረጃ ናብ ዘለዎ ናብ ቅድስተ ቅዱሳን ይኣትዉ፡ ናይቲ ሕያው ቃል ድማ ንዘለዓለም ይሰምዑ” ይብል። ክትርጉሞ እንከሎ ድማ “እሉ እምንቱ አምሳለ ሊቃነ ጳጳሳት አልቦኬ ዘየዐቢ መዓርገ እምኔሆሙ በሰማያትኒ እም አርባዕቱ እንስሳ ወበምድርኒ እም ሊቃነ ጳጳሳት - “ንሳቶም ናይ ሊቃነ ጳጳሳት ምሳሌ እዮም። ከምቲ ኣብዚ ምድሪ ንሊቃነ ጳጳሳት ብመዓርግ ዚዓብዮም ዘየለ፡ ኣብ ሰማያት ድማ ብመዓርግ ካብ ኪሩቤል ዝዓቢ የለን” ማለት እዩ።

ኣገልግሎቶም ብዝምልከት ድማ “ሚ መጠን ኂሩቱ ለፈጣሪ ዘሠርዐ እሎንተ አርባዕቱ ነገደ መላእክት ከመ ይስእልዎ በእንተ ኵሉ ፍጥረት ለዘኢይረስእ ወለዘኢይገድፍ ከመ ያዘክርዎ መነሂ ወዘያንቅሕዎ በስእለት ለዘኢይዴቅስ ወዘኢይነውም። ወያውኅዙ ሣኅለ ለለነገዶሙ ኵሉ በኂሩቱ ወአምለክ ለለኩሉ በእኂዞቱ “ምእንቲ ኵሉ ፍጥረት ክብሉ ናብቲ ዘይርስዕን ዘይገድፍን ፈጣሪ ንኺልምኑ ነዞም ኣርባዕተ ነገደ መላእክኽቲ ዚፈጠረ ናይ እግዚአብሔር ምኅረትን ሕያውነትን ክንደይ ይበዝኅ፡ ንኸዘኻኽርዎ ነቲ ዘይታኸስን ዘይድቅስን ብልመናኦም ንኺቕስቅስዎ” ይብል 

ኣብ ቅዳሴ ባስልዮስ “አርባዕቱ እንስሳ ሰባሕያን ወመዘምራን እለ ይጸውሩ መንበሮ”  ማለት ኣመስገንትን ዘመርትን ዚኾኑ ኣርባዕተ እንስሳ ብምባል ሥርሖም ምምስጋንን መንበሩ ምሽካምን ምዃኑ ይገልጽ። መተርጕማን ድማ “ንሱ ይስከሞም እምበር ንሳቶም ዶ ይሽከምዎ? ኢሎም ይሓቱ እሞ ብዚፈቐዶ ይግለጸሎም እሞ መንበሩ ተሰኪሞም ይረኣዩ ወይውን ብጸጋ ይኃድሮም ኢሎም ይትርጕምዎ።

ናይ ቅዳሴ ማርያም ተርጓሚ ግና “ካብ ኪሩቤል 2 ገጸ ላሕምን ገጸ ብእስን ካብ ሱራፌል ድማ 2 ገጸ ኣንበሳን ገጸ ንሥርን መሪጹ መንበሩ ኣሸኪምዎም ይብል። 

ቊፅሪ 4

ዕብራውያን ንቑጽሪ ኣርባዕተ ቅዱስ ቊጽሪ ይብልዎ። ምኽንያቱ ብዕብራይስጥ “ያህዌህ” ዝብል ስም ኪጸሓፍ ከሎ ኣርባዕተ ፊደላት ጥራይ እዮም ዝውክልዎ። ንገነት ዘስትዩ ኣፍላጋት ኣርባዕተ እዮም /ዘፍ 2፡10/ መኣዝናት ዓለም ኣርባዕተ እዮም /ኢሳ 11፡12/ ኣብ ምድሪ ኣርባዕተ ነፋሳት ኣለዉ /ኤር 49፡36/ ነቢይ ዳንኤል ናይ ዓለም ታሪኽ ካብ ዘመን ባቢሎን ጀሚሩ ኣብ ኣርባዕተ ከፊልዎ ኣሎ /ዳን 2፡7/ ኣርባዕተ ኣቕርንትን ኣርባዕተ ጸረብትን /ዘካ 1፡18-21/ ኣርባዕተ ሠረገላታት /ዘካ 6፡1-8/ ንቕዱስ ጴጥሮስ ዚተገልጸሉ በዓል ኣርባዕተ ማእዝን መጋረጃ /ግ.ሐ 10፡11/ 

ኣርባዕቱ እንስሳ፦  እግዚአብሔር ናይ ኵሉ ዓለማት ጐይታ ምዃኑ የመልክቱ። ሓደ መንበር ኣብ ልዕሊ እቶም ኣርባዕተ ተራእዮ። እዚ ድማ ኣብ ልዕሊ ዓለም ብዘይካ እግዚአብሔር ካልእ ጐይታ ከም ዘየለ የመልክት። ገጸ ሰብእ ንሥጋዌኡ፡ ገጸ ንሥር ዚሰኣኖ ዘይብሉ ኣምላኽ ምዃኑ፡ ገጸ ኣንበሳ ናይ ኃያልነቱ /ራእ 5፡5/ ገጸ ላሕም ናይ መግቦቱ/ ምሳሌ እዮም።

ርቱዐ ሃይማኖት፦ ኣርባዕተነቶም ኪትርጕሞ እንከሎ “አሐደ ነገደ አንበረ መንገለ ምሥራቅ ዘውእቱ ገጸ ሰብእ ማቴዎሳዊ፡ ወካልዐ ነገደ አንበረ ምዕራበ ገጸ አንበሳ ማርቆሳዊ፡ ወሣልሰ አንበረ በየማን ዘውእቱ ኣዜብ ወውእቱ ገጸ ላሕም እስመ በየማን ነበረ ዲቤሁ ዘለብሶ ለሰብእ ዝውእቱ ሉቃሳዊ ወበጸጋም አንበረ አሐደ ነገደ በውስተ መስዕ ዘውእቱ ገጸ ንሥር ወውእቱ ዮሐንሳዊ” ትርጉሙ “ሓደ ነገድ ኣብ ሸነኽ ምብራቕ ኣንበሮ፡ ንሱ ድማ ገጸ ሰብእ ዚተባህለ ማቴዎሳዊ (ማቴዎስ) እዩ። ነቲ ሓደ ነገድ ድማ ኣብ ሸነኽ ምዕራብ ኣንበሮ፡ ንሱ ድማ  ገጸ ኣንበሳ ዚተባህለ ማርቆሳዊ (ማርቆስ) እዩ። ነቲ ሣልሳይ ነገድ ድማ ኣዜብ ኣብ ዝበሃል ሸነኽ የማን ኣቐመጦ፡ ንሱ ድማ ገጸ ላሕም እዩ፡ ኣብ ሸነኽ የማን ኮይኑ ሰብነት ለቢሱ ዚተራእየ ሉቃሳዊ (ሉቃስ) እዩ። ብሸነኽ ጸጋም ማለት ብመስዕ ድማ ሓደ ነገድ ኣንበረ ንሱ ድማ ገጸ ንሥሪ ዚተባህለ ዮሐንሳዊ  (ዮሐንስ) እዩ” ይብል። 

ኣብ ቅዳሴ ያዕቆብ ዘሥሩግ ድማ፦  “ኦ እግዚኦ በእንተ እሉ አርባዕቱ ወንጌላውያን አምሳሊሆሙ ለእለ በሰማያት ሠረገላት መናብርት “ኦ ጐይታ ኣብ ሰማይ ብዝርከቡ ሠረገላተ መናብርት ብዚምሰሉ ብኣርባዕተ ወንጌላውያን ንልምነካ ኣሎና” ይብል ቀጺሉውን “ኣብዛ ቅንዕቲ ሃይማኖት ኮይኑ ኣብ ግብጺ ወንጌል ዝመሃረ ማርቆስ ብኣንበሳ ይምሰል፡ ኣብ ማእከል ኣሓ ከም ዝተወለድካ ትሕትናኻ ዝሰበኸ ምስ ኣዴኻ ምስ ድንግል ማርያም ብጨርቂ ተጠቕሊልካ ኣብ መብልዕ ማል ምውላድካ ዝተናገረ ሉቃስ ብላም ይምሰል። ኣካል ምስ ህልውና ተገሊጹሉ ብዛዕባ ሓድነትን ሠለስትነትን ዝተዛረበ ዮሐንስ ድማ ብንሥሪ ይምሰል” ይብል 

ናይ ቅዱስ ዮሐንስ አፈወርቅ ሕይወቱን ትምህርቱን 14 ክፋል

ቴዎፍሎስ ሓሳቡ ከም ዝቐየረ 

እቲ ካብ 399-400 ዓ/ም ናይ ኦሪገን ደጋፊ ዚነበረ ቴዎፍሎስ ምስ ኣባ ኤስድሮስ ዝተባህለ መነኰስ ብግላዊ ጥቕሙ ስለ ዝተጻልአ፡ ነቲ ናይ ኦሪገን ኣተሓሳስባ ዝድግፍ መነኰስ (ንኣባ ኤስድሮስ) ንምጥቃዕ ክብል ኣንጻር ኦሪገናውያን ተሰለፈ። ምስ ኣባ ኤስድሮስ ዘጻልኦም ጉዳይ ጉዳይ ገንዘብ እዩ። ኣባ ኤስድሮስ ካብ ሓንቲ ካብ ክቡራት ቤተ ሰብ ዚኾነት ሰብኣያ ዝሞታ ሰበይቲ፡ ነቶም ኣብ እስክንድርያ ዝርከቡ ድኻታት ክዳውንቲ መግዝእን ንኻልእ ዘድልዮም ነገራት ክኸውን ተባሂሉ ብዙኅ ወርቂ ብማሕላን ብብዙኅ ሓደራን ተቐቢሎም ነበሩ። ኣባ ኤስድሮስ ነዚ ነገር እዚ ንቴዎፍሎስ ኣይነገሩዎን፡ ምኽንያቱ ቴዎፍሎስ እዚ ብዙኅ ገንዘብ ከም ዚተቐበልኩ እንተሰሚዑ ነቶም ዚሓንፆም ሕንፃታት መሥርሒ ኢሉ ክወስደለይ እዩ ኢሎም ብምፍራሕ እዩ። ቴዎፍሎስ ሕናፃ ምሕናፅን ቤት ምሥራሕን ኣዝዩ ይፈቱ ከም ዚነበረ ይንገረሉ። ሶዞመን ዚተባህለ ናይ ቤተ ክርስቲያን ናይ ታሪኽ ጸሓፊ ኣባ ኤስድሮስ ንቴዎፍሎስ “መንደቕ ካብ ምሕናፅ ኣማናዊ ናይ እግዚአብሔር ቤተ መቕደስ ንዝኾነ ናይ ድኻታት ኣካል ምሕካምን ምርዳእን ዝሓሸ እዩ” ከም ዝበሉዎ ጽሒፉ ኣሎ። ኣብ ቴሉዚየም ዚነበረ ቅዱስ ኤስድሮስ ድማ ንቴዎፍሎስ “ናይ ወርቅን ናይ ሕንፃን ፍቕሪ ዝሓደሮን ፍቕረ ንዋይ ዝገዝኦን” ይብሎ ነበረ። ኣባ ኤስድሮስ ነቲ ዚተቐበሉዎ ሓደራ ንድኻታትን ንሽግጉራትን ዓደልዎ። ቴዎፍሎስ ግና ነዚ ነገር እዚ ብመገዲ እቶም ዝነበርዎ መገብተ ዜና ኣቢሉ ስለ ዝፈለጠ ኣዝዩ ሓረቐ።ቴዎፍሎስ ንግዚኡ ትም ዝበለ መሰል’ሞ ድኅሪ ኽልተ ወርኂ ካህናት ኣኪቡ ንኣባ ኤስድሮስ “ኦ ኤስድሮስ ሓደ ሰብ ቅድሚ 18 ዓመት ንዓኻ ዝኸሰሶ ክሲ ኂዙ መጺኡኒ ኔሩ። እንተ ኾነ ግና ሥራሕ ኣዝዩ ስለ ዝበዝኃኒ ረሲዐዮ ኔረ፡ ሕጂ ግና ካልኦት ወረቓቕቲ እናገንጸልኩ ክሲ ዝኃዘ ወረቐት ረኺበ ኣለኹ፡ ንስኻ ኸ ርእስኻ ንምክልኻል እንታይ ትብል?” በሎ። 

ኣባ ኤስድሮስ ግና “ከምዚ ትብሎ ዘለኻ ቅድሚ 18 ዓመት ቀሪቡ ዚነበረ እንተ ኾነ ግና ዚተረስዐ እዩ ዝብል ዘረባ ሓቂ እዩ ኢልና እኳ እንተ ሓሰብና፡ እቲ ክሲ ዘቕረበ ሰብ ንኻልኣይ ጊዜ መጺኡ ክሱ ኣይምተኸታተለን ኢልካ ዶ ትሓስብ?” በሎ። ቴዎፍሎስ ድማ “እቲ ሰብ ባሕረኛ ስለ ዚነበረ ካልእ ጊዜ ተመሊሱ ኣይመጸን” በለ። ኣባ ኤስድሮስ ድማ “ኦ ፓትርያርክ ዋላ እኳ ሽዑ ንሽዑ ተመሊሱ ኣይቕረብ ድኅሪ ጉዕዞኡ ኸ ኣይተመለሰን ድዩ? ስዒቡ ኣብ ዚነበረ ዓመት ወይ ድኅሪኡ ኣብ ዚነበረ ብዙኅ ዓመታት ተመሊሱ ኣይቀረበን? ሕጂውን እንተ ኾነ ክንድዚ ዝኣክል ዓመታት እኳ እንተ ጸንሐ ትም ካብ ምባል ስለ ዝሓይሽ ኣሎ እንተ ደኣ ኾይኑስ ባዕሉ ቐሪቡ ነገሩ ንኸረድእን ንኽማጎትን ንገሮ” በሉዎ።

ሽዑ ቴዎፍሎስ  ኣብ ቅድሚ እቶም ዝኣከቦም ካህናት ንዕኡ ብዘሕፍር ሕቶታት  ጌሮም ስለ ዘዋጠርዎ፡ ከም ዘይተዋጽኦ ፈሊጡ ነቲ ነገር ናብ ካልእ መዓልቲ ብቖጸራ ኣመኃላለፎ።ቴዎፍሎስ ንኣባ ኤስድሮስ ንምኽሳስ፡ ገንዘብ ብምሃብ ናይ ሓሶት ምስክር ንምግዛእ ንሓደ ቖልዓ ብመገዲ ሓፍቱ ጌሩ ብዙኅ ገንዘብ ሓቦ። ኣደ ናይቲ ቖልዓ ግና “ነዚ ናይ ዓመጽ ገንዘብ ኣይቅበልን እየ” ብምባል፡ ንኣባ ኤስድሮስ ኣብ ልዕሊኦም ናይ ሓሶት ምስክር ንምምስካር ካብ ሓፍቲ ቴዎፍሎስ ገንዘብ ከም ዝተቐበለት ኣርኣየቶ። ነቲ ገንዘብ ድማ ኣይቅበልን እየ ኢላ መለሰቶ። ሓፍቲ ቴዎፍሎስ ድማ ብሕማም ተሳቕያ ሞተት።ቴዎፍሎስ ብሞት ናይ ሓፍቱ እኳ ኣይተማህረን። በዚ ዘይቀንዓሉ ምዃኑ ምስፈለጠ “ኤስድሮስ ካብ ቤተ ክርስቲያን ዝተኣለየ እዩ” ብምባል ኣወገዞም። ሽዑ ኣባ ኤስድሮስ ንሕይወቶምውን ስለ ዝፈርሑ ናብ ናይ ቀደም ገዳሞም ናብ ኒጥሪያ ብምህዳም ኣብ በዓቶም ተቐሚጦም ነገሮም ንፈጣሪ ኣኅሊፎም ሃቡ።

 ቴዎፍሎስ ኣብ ልዕሊ ኣባ ኤስድሮስ ዝረኸቦ ዓወት ዘተኣማምን ኮይኑ ስለ ዘይተሰምዖ፡ ዋላ ሓንቲ ምኽንያት ከይገለጸ ሽዑ ንሽዑ ካብ ዓበይቲ ናይ ገዳም ኣበምኔታትን ኣቦታትን ዝተወሰኑ ጳጳሳት ከይተረፉ ካብ ገገዳማቶምን ካብ በረኻታትን ክስደዱ ከም ዘለዎም ዝእዝዝ ደብዳቤ ንጳጳሳት ናይቲ ኸባቢ ለኣኸ። እቶም መነኰሳት ድማ ምስ ካህናቶም ኮይኖም ብምንታይ ምኽንያት ናብ እስክንድርያ ይስደዱ ከም ዘለዉ ብለመና ሓተቱዎ። ንሱ ግና ካብ ሓደ ፓትርያርክ’ሲ ይትረፍ፡ ካብ ማንም ሰብ ብዘይትጽበዮ መልክዕ ብጽፍዒት ሃረሞም። ብድኅሪ እዚ እቲ ዚነበረ ጉዳይ ምስ ኤስድሮስን ምስኡ ዚተተኃኃዘን ኩነታት ንምልማን ዝመጹ እኳ እንተ ነበሩ፡ ካልእ መልሲ ስለ ዘይነበሮ ግና ብቑጥዐን ብምጉብዕባዕን “ንስኻትኩም መናፍቓን ኢኹም፡ ኦሪገናውያን ኢኹም” በሎም።

ናይ ቅዱስ ዮሐንስ አፈወርቅ ሕይወቱን ትምህርቱን መበል 13 ክፋል

ኣብ ገዳማት ናይ ግብጺ ዚተላዕለ ምጉት (ዘይምርድዳእ)

ኣብቲ ጊዜ እቶም ኣብ ላዕሊ ዚተገልጹ መነኮሳት ንቴዎፍሎስ መጠቀሚ ንኽኾኑ ኣፍ ደገ ዝኸፈተ ክትዕ ነበረ። እቲ ጉዳይ “እግዚአብሔር ከም ናይ ሰብ ዝበለ ገጽታ ኣካልን ኣነባብራን ኣለዎ ዶ? ወይስ ረቂቕን ክግለጽ ዘይክእልን እዩ?” ዝብል እዩ። እዚ ጉዳይ እዚ ንቴዎፍሎስውን ምስቶም መነኮሳትን ምስ ቅዱስ ኤጲፋንዮስን ዘራኽብን መሠረታዊ ናይ ሃይማኖት ጉዳይን ከም ምዃኑ መጠን ብሓጺሩ እንታይነቱን ታሪኻዊ መሥርሑን ንርአ።

ኣብ መፋርቕ ናይ 4ይ ሚእቲ ዓመት  ናይ ኒጥሪያ ገዳም መነኰሳት ዚተጋነነ ኦሪገናዊ ኣድናቖት ነበሮም። ናይ ሴጢስ ገዳም መነኰሳት ድማ ንዓኣቶም ካብ ምቅዋምን ነቲ ናይ ኦሪገን ካብ መጠን ዝኃለፈ ናይ ትርጓሜ ስልቲ ካብ ምፍራሕን ዚተላዕለ ናብ ናይ ኣንትሮፖሞርፊዝም ኣተሓሳስባ ዘምበሉ። እዚ ጉዳይዚ ናብ ናይ ፍልስጤም ገዳማት በጽሐ። እቲ ጉዳይ ብእንግሊዘኛ ኣንትሮፖሞርፊዝም ይበሃል። ቀንዲ ሓሳቡ ድማ “እግዚአብሔር ናይ ሰብ ቅርጽን ናይ ውሽጥን ናይ ደገን ኣካላት ምስ ኣሠራርሓኦምን ብሓፈሻ ብምሉኡ ናይ ሰብ ባህሪ ኣለዎ፡ ህልውናኡውን ከምዚ እዩ” ዝብል ኣተሓሳስባ እዩ። እዚ ኣብ ናይ ጥንቲ ኣምለኽቲ ጣዖት ብፍላይ ድማ ኣብ ናይ ግሪኽን ሮማውያንን ኣማልኽቲ ኣገላልጻ ጎሊሑ ይንጸባረቕ ነበረ። እቶም ናይ መጀመርታ ናይ ቤተ ክርስቲያን ጠበቓታት፡ ጣዖታውያን ኣሕዛብ ነቲ ረቂቕን መንፈስን ዝኾነ እግዚአብሔር፡ ከም ሰብ ንድኻምን ውረድ ደይብን ዚተጋለጸ፡ ዝተጋነነ ሰብ ጥራይ ጌሮም ብምሕሳቦም ይነቕፉዎም ነበሩ።

ንእግዚአብሔር ብኸምዚ ዝበለ ኩነታት ዝገልጹ ኣበሃህላታት፡ ኣብ መጽሓፍ ቅዱስ ብፍላይ ድማ ኣብ ብሉይ ኪዳን ተደጋጊሞም ይርከቡ እዮም። ምዝራብ ምስማዕ ምርኣይ ምስትንፋስ ንእግዚአብሔር ተነጊሮሙሉ ኣለዉ። ከምኡውን ኣብ ገነት ተመላለሰ፡ ምድሪ መርገጺ እግሩ እያ፡ ኣብ ሰማያት ይቕመጥ ተባሂሉ እዩ። እንተ ኾነ ግና መጽሓፍ ቅዱስ ነዚ ሰብኣዊ ኣዘራርባ ንእግዚአብሔር ክዛረብ ከሎ ሰብ ብዝርድኦ ቛንቋ ብዝገልጽ ኵነታት ደኣ እምበር ከም ዘለዎ ንእግዚአብሔር ከም ናይ ሰብ ኣካልን ባሕርይን ከም ዘለዎ ጌሩ ብቐጥታ ኣይተዛረበን። ናይዚ ኣዘራርባ ምሳልያውነቱ ንጹር እዩ። ንዅሉ ዝርእዩ ኣዒንቱ - ኵሉ ዝፈልጥ ምዃኑ፡ ዘለዓለማዊ ቅልጽሙ- ኵሉ ናይ ምግባር ክእለቱ፡ ቁጥዓኡን ሰይፉን - ኃጥኣን ዝቐጽዕ ምዃኑን ፈራድነቱን፡ ሰብ ብምፍጣሩ ተጣዕሰ ክበሃል ከሎ ድማ ኃጢኣት ዝጽየፍ ምዃኑ ዝገልጽ ኣጽንዖታዊ ኣበሃህላ እዩ። ሰብ ብኸምዚ ዓይነት ብዝርድኦ ቛንቋ እንተ ዘይተገሊጹሉ፡ ናይ እግዚአብሔር ፍልጠት (ኵሉ ዝፈልጥ) ምዃኑ፡ ናይ እግዚአብሔር ከሃሊነት (ኵሉ ዝኽእል) ምዃኑ ንምርዳእ ካልእ መገዲ የብሉን። መጽሓፍ ቅዱስ ብናይ ደቂ ሰባት ቋንቋ ዘይኮነስ፡ ናይ እግዚአብሔር ሓሳብ ንሰባት ብሰብኣዊ ቛንቋ ዚተጻሕፈ መጽሓፍ እዩ። ቅዱሳት መጻሕፍቲ ባዕላቶምውን ስቕ ኢልና ብጥሬኦም ንኸይንወስዶም የጠንቅቑና እዮም። እግዚአብሔር መንፈስ፡ ኵሉ ዝኽእል፡ ዘይረአ፡ ምሉእ በኵለሄ፡ ክግለጽ ዘይክእል ምዃኑን ይምህሩና። አንትሮፖሞርፊዝም ግና ኣብ መጽሓፍ ቅዱስ ንዘለዉ ምሳሌኣዊ አገላልጻታት ከም ዘለዉዎ ናይ ምውሳድ ውፅኢት እዩ። 

ናይ ቤተ ክርስቲያን ኣቦታት ኣብ ድርሳናቶም ናይ መለኮት ባሕርይ ረቂቕነትን፡ ከምኡውን ናይ ሰብ ኣእምሮ ንናይ እግዚአብሔር ዕብየትን ሕያውነትን ወሰን ዘይብሉ ፍጹምነትን ክርዳእ ዘይክእል ምዃኑ ብጥብቂ ገሊጾም እዮም። ንእግዚአብሔር ክንርድኦ እንኽእል ካብቲ እንርእዮ ሕይወትን ህልውናን እዩ ። እንተ ኾነ ግና ዚተፈጥረ ፍጥረት ኵሉ ካብ መለኮታዊ ፍጹምነት ደረት ኣልቦ ዝኾነ ርሕቀት ስለ ዘለዎ ብዛዕባ እግዚአብሔር ዚህልወና ፍልጠትን ኣተሓሳስባን ከምቲ ንሱ ዝኾኑ ጌሩ ክስእሎን ክርድኦን ኣይክእልን እዩ። ንሱ ወሰንን ገደብን ዘይብሉ፡ ንዅሉ ደኣ ይውስን እምበር ዝውስኖ ዘይብሉ እዩ፡ ንሕና ግና ሕልናናን ኣተሓሳስባናን ውሱን እዩ። ስለዚ እቲ ውሱን ዝኾነ ነቲ ዘይውሰን ምሉእ ብምሉእ ክርድኦ ኣይክእልን እዩ። ስለዚ ንእግዚአብሔር ምዝካርን ህልውናኡ ምርዳእን እምበር ባሕርይኡ መርሚርና ክንርድኦ ክንድዚ ይኸውን ነዚ ይመስል ክንብሎ ኣይከኣለናን እዩ። ንሰብን ኣብዚ ዓለም ንዘለዉ ካልኦት ነገራትን ዚንገሩ ቃላት - ኣካል፡ ህልውናን ካልኦት ነዚኦም ዝኣመሰሉን ንእግዚአብሔር ክንገሩ እንከለዉ፡ እቶም ቃላት ኵሎም ሓደ እኳ እንተ ኾኑ፡ ንሰብ ክንገሩ ኸለዉን ንእግዚአብሔር ክንገሩ ኸለዉን ዘሎ ናይ ንጽጽርን ናይ ኣገላልጻን ፍልልይ ኣብ ግምት ብምእታው እዩ።

ኣብ 4ይ ሚእቲ ዓመት ኣብ ዘፍ 1፡27 ዘሎ ቃል ብጥሬኡ ብምውሳድ ኣዲየስ ዚተባህለ ሰብ “እግዚአብሔር ናይ ሰብ ቅርጺ ኣለዎ” ኢሉ ተንሢኡ ኔሩ። ኮይኑ ግና ስሕተቱ (ጌጋኡ) ኅልፍ ዝበለ ስለ ዚነበረ ብኣገላልጻ ናይ ቅዱስ ጄሮም “ደረቕን ትርጉም ዘይብሉን ስሕተት” ብምዃኑ ብዙኅ ሰዓቢ ኣይረኸበን። ንቤተ ክርስቲያንውን ኣይረበሸን። ቁሩብ ጸኒሑ ድማ ኣብ ሓደ ሓደ ናይ ኣፍሪቃ ክርስቲያን ክቀላቐል ጀሚሩ ኔሩ። ኣብ ላዕሊ ከም ዚተገልጸ ብዘመን ቴዎፍሎስ ኣብ ገዳማት ናይ ግብጺ ኣብ መንጎ መነኰሳት ምጉት ፈጢሩ ነበረ። ቴዎፍሎስ ኣብ ናይ ትንሣኤ መልእኽቱ እግዚአብሔር ረቂቕ እምበር፡ ከም ናይ ሰብ ገጽን ኣነባብራን ኣለዎ ዝብሉ ግጉያት እዮም ብምባል ገለጸ። ብድኅሪኡውን ኣብ ክንድኡ ዚተተክእ ቅዱስ ቄርሎስ ነዚ ጌጋ እዚ ዘረድእ ሕጽር ዝበለ ጽሑፍ ኣዳለወ። ናይ ስሕተቶም ምኽንያት ካብ መጠን ዝኃለፈ ጎደሎ ፍልጠት ምዃኑ ድማ ገለጸ። ብዛዕባዚ ዝጸሓፉ ካልኦት ሊቃውንትውን ኵላቶም እዚ ናይ ዓያሹ ኣተሓሳስባ እዩ ብምባል ነጺጎምዎ እዮም።

 ስለዚ ናይ ክልቲኦም ዓይነት ኣተሓሳስባታትን መንነቶምን ብዙኃት ናይ ቤተ ክርስቲያን ሊቃውት ትኽክል እዩ ኢሎም ዝጸሓፉሉን ዝመሃሩሉን በቲ ሓደ ወገን፡ ከምኡውን ብሓደ ሓደ ሰባት ዝንጸባረቕ ዚነበረ ኣንትሮፖሞርፊዝም ድማ በቲ ሓደ ወገን ብሓጺሩ ነዚ ይመስሉ ነበሩ።

ናይ ቅዱስ ዮሐንስ አፈወርቅ ሕይወቱን ትምህርቱን መበል 12 ክፋል

ቴዎፍሎስ  መን እዩ?

ቴዎፍሎስ ካብ 381-412 ዓ/ም ዚነበረ ናይ (እስክንድርያ) ግብጺ ቤተ ክርስቲያን መበል 23 ፓትርያርክ እዩ። ቴዎፍሎስ ተውህቦን ክእለትን ከም ዚነበሮ ይንገረሉ። ምስዚ ግና ቴዎፍሎስ ብጣዕሚ ጨካንን ዝደለዮ ነገር ንምፍጻም ከኣ ዝኾነ ዓይነት መገዲ ካብ ምጥቃም ድኅር ዘይብል፡ ነቲ ውፅኢት ደኣ እምበር ነቲ ውፅኢት ንምርካብ ዚጥቀመሉ ሜላ ክፉእ ይኹን ጽቡቕ ዘየተሓሳስቦ ሰብ ነበረ። እዚ መበል 23 ናይ እስክንድርያ ፓትርያርክ ዚነበረ ቴዎፍሎስ ኣብ ብዙኃት ናይ ታሪኽ መዛግብቲ ከም ዚተጻሕፈ ሥርሑውን ከም ዝምስክሮ፡ ንኻልኦት ኣብ ትሕቲኡ ኺገብር ዝደሊ ክርክርን ነገርን ዝፈቱ፡ ንሰብ ዘጥቅዓሉ መገዲ እንተረኺቡ ሰብ እንታይ ክብለኒ ዘይብልን ርኅራኄ ዘይፈልጥን ጨካን ሰብ ነበረ።

ቴዎፍሎስ ብዘይካ እቶም ናይ እስክንድርያ ፓትርያርክ ብምዃኑ ዘመኃላልፎም ዚነበረ ናይ ትንሣኤ መልእኽታት ካልእ ክጥቀስ ዝኽእል ሥራሕ ኣይገደፈን። ሓደ ዓቢይ “ፀረ ኦሪገን”  ጠራዝ ከም ዝጸሓፈ ይንገር። ሓደ ሓደ ክፍልታት ናይዚ መጽሓውን ተሓልዮም ይርከቡ እዮም። እቲ ቐንዲ ንቴዎፍሎስ ኣብ ታሪኽ ዘዘክሮ ዓቢይ ጉዳይ ግና ምስ ናይ ቅዱስ ዮሐንስ አፈወርቅ ስደትን መከራን ዘለዎ መሠረታዊ ምትእስሳር እዩ። 

ቴዎፍሎስ ክሳዕ 399 ዓ/ም ናይ ኦሪገን (ኣርጌንስ) ኣድናቒን፡ ናይ ኦሪገናውያን ኣተሓሳስባ ደገፍትን ተኸተልትን ናይ ዝነበሩ ሰባት ፈታዊ ነበረ። ኦሪገናውያን ካብ ዝበሃሉ መነኰሳት መብዛኅትኦም ካብቶም ኣዝዮም ዝቐርብዎ ፈተውቱ ነበሩ። ንሓደ ሓደ ካብኣቶምውን ኣብ ዚተፈላለየ ናይ ቤተ ክርስቲያን ኣገልግሎት መዲብዎም ነበረ። ንኣብነት ንኣባ ኤስድሮስ ሊቀ ካህናትን ናይ መንበረ ፓትርያርኩ ናይ ውሽጢ ጉዳይ ኃላፍን ጌሩዎም ኔሩ። ካልኦት ኤጲስቆጶስነት ዚሸሞምውን ነበሩ።

ብምኽንያት ናይ ኦሪገን (ኣርጌንስ) ትምህርቲ ዮሐንስ ጳጳስ ዘኢየሩሳሌምን ሩፊኖስን ናይ ኦሪገን ኣተሓሳስባ ብምድጋፍ ብሓደ ወገን፡ ቅዱስ ኤጲፋንዮስን ጄሮምን ድማ በቲ ኻልእ ወገን (ኣንጻር ኦሪገናዊ ኣተሓሳስባ) ኮይኖም ብዝፈጠርዎ ዘይምርድዳእ፡ ቴዎፍሎስ ምስቶም ቀዳሞት ጉጅለ ብምዃን ጄሮም ንጳጳስ ዮሕንስ ኪሰምዖን ከኽብሮን ከም ዝግብኦ ነገሮ። ብምቕጻል ንቅዱስ ኤጲፋንዮስውን ብዛዕባ ህልውና እግዚአብሔር ብዘለዎ ኣተሓሳስባኡ፡ “እግዚአብሔር ከም መዋቲ ሰብ ዝኾነ ኣካልን ህላወን ኣለዎ” ኢሉ እዩ ዝሓስብ ብምባል ኪነቕፎ ጀመረ። ንሓደ ናይ ኦሪገናውያን ተቓዋሚ ዝነበረ ጳውሎስ ዝበሃል ናይ ግብጺ ጳጳስውን ካብ ግብጺ ኣባረሮ..... ይቕጽል